Tăng cường tính dân chủ, pháp quyền, chủ động trong hoạt động của Quốc hội

Tờ trình của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã nêu rõ mục đích, quan điểm xây dựng dự thảo Nghị quyết. Theo đó, việc sửa đổi, bổ sung Nội quy nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng tại Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng; bám sát quan điểm lãnh đạo, chỉ đạo của Bộ Chính trị tại Kết luận số 19-KL/TW ngày 14/10/2021 về định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV; Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.

Việc sửa đổi, bổ sung nhằm hoàn thiện các quy định liên quan đến kỳ họp Quốc hội theo hướng quy định cụ thể những quy trình, thủ tục tại kỳ họp chưa được quy định tại các luật chuyên ngành; còn những quy trình, thủ tục về các vấn đề cụ thể đã được quy định tại các luật chuyên ngành thì chỉ dẫn chiếu tại dự thảo Nghị quyết; sửa đổi, bổ sung cụ thể hóa những vấn đề về cải tiến, đổi mới công tác chuẩn bị, tiến hành kỳ họp, về quy trình, thủ tục xem xét, quyết định các nội dung tại kỳ họp đã được thực tiễn kiểm nghiệm chứng minh là đúng đắn và phù hợp trong việc tổ chức kỳ họp (cả thường lệ và bất thường) nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả kỳ họp; đáp ứng kịp thời hơn yêu cầu thực tiễn...

Dự thảo Nội quy về cơ bản có bố cục tương tự Nội quy hiện hành, gồm 3 chương với 62 điều.

Qua tổng kết, đánh giá việc thực hiện Nội quy năm 2015, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận thấy, về cơ bản Nội quy vẫn còn nhiều quy định đang phát huy hiệu quả. Trên cơ sở thực tiễn thực hiện và quán triệt quan điểm, mục đích sửa đổi, bổ sung Nội quy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề xuất 25 vấn đề mới để sửa đổi, bổ sung Nội quy năm 2015 (cụ thể bổ sung 6 điều, sửa đổi 43 điều và kế thừa nguyên văn 13 điều như quy định hiện hành) nên đề nghị hình thức văn bản là Nghị quyết ban hành Nội quy kỳ họp Quốc hội (sửa đổi) để dễ theo dõi.

Trình bày Báo cáo thẩm tra sơ bộ, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết, Thường trực Ủy ban Pháp luật tán thành sự cần thiết sửa đổi Nội quy kỳ họp Quốc hội; tán thành với các mục đích, quan điểm xây dựng dự thảo Nghị quyết được nêu trong Tờ trình. Thường trực Ủy ban Pháp luật đề nghị bổ sung và nhấn mạnh việc ban hành Nội quy kỳ họp (sửa đổi) lần này phải bảo đảm tăng cường tính dân chủ, pháp quyền, tính chủ động trong hoạt động của Quốc hội, tăng cường tính tranh luận trong các phiên họp, cuộc họp; phát huy trí tuệ, tinh thần đổi mới sáng tạo của đại biểu Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, các cơ quan, tổ chức hữu quan. Bên cạnh đó, bảo đảm các quy trình, thủ tục làm việc của Quốc hội tại kỳ họp được xây dựng khoa học, chặt chẽ, logic, sát thực tiễn, khả thi, có tính chuyên nghiệp cao; tăng cường tính công khai, minh bạch trong các hoạt động của Quốc hội tại kỳ họp; đưa hoạt động của Quốc hội ngày càng gắn bó, gần gũi với nhân dân.

Về thời gian phát biểu của đại biểu tại phiên họp toàn thể, Thường trực Ủy ban Pháp luật tán thành với việc giữ quy định hiện hành là không quá 7 phút nhằm tạo điều kiện cho đại biểu Quốc hội chủ động trong việc chuẩn bị nội dung phát biểu, có đủ thời gian để phân tích, trình bày lý lẽ bảo vệ quan điểm của mình. Bên cạnh đó, có ý kiến đề nghị sửa đổi quy định thời gian phát biểu là 5 phút để giúp mỗi phiên họp có nhiều đại biểu Quốc hội được phát biểu hơn.

Đa số ý kiến trong Thường trực Ủy ban Pháp luật tán thành với quy định trong quá trình điều hành thảo luận tại hội trường, Chủ tọa có thể linh hoạt điều chỉnh thời gian phát biểu của đại biểu Quốc hội để bảo đảm chất lượng, hiệu quả thảo luận cũng như để có nhiều đại biểu hơn được tham gia thảo luận. Tuy nhiên, đề nghị làm rõ và quy định cụ thể các trường hợp Chủ tọa có quyền quyết định kéo dài hoặc rút ngắn thời gian phát biểu (không quy định chung là “khi cần thiết”, nhằm bảo đảm minh bạch, thống nhất trong quá trình thực hiện).

Các Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội tán thành sự cần thiết sửa đổi Nội quy kỳ họp Quốc hội, một văn bản có ý nghĩa rất quan trọng quyết định chất lượng hoạt động Quốc hội. Về thời gian phát biểu của đại biểu, các đại biểu cho rằng, không nên rút ngắn thời gian phát biểu xuống còn 5 phút, vì như thế là quá ngắn để đại biểu có thể lập luận đầy đủ vấn đề cần nói.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga, trước đây, thời gian phát biểu của đại biểu từng được quy định là 20 phút, hiện tại vẫn nên giữ 7 phút. Đại biểu nếu đã đăng ký mà không còn thời gian phát biểu sẽ gửi ý kiến cho Đoàn Thư ký tổng hợp.

Tán thành với quy định thời gian phát biểu tối đa của đại biểu Quốc hội là 7 phút, tuy nhiên, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh cho rằng, có thể linh hoạt điều chỉnh thời gian phát biểu để bảo đảm chất lượng, hiệu quả thảo luận. "Nên quy định linh hoạt hơn trong những phiên thời gian có nhiều, có thể không quá dài, nhưng có quy định mốc đó nào đó, chẳng hạn 10-15 phút cho các đại biểu là chuyên gia, am hiểu lĩnh vực đó để nói hết ý”, ông Nguyễn Đắc Vinh nêu quan điểm.

Phát biểu tại phiên họp, đề cập đến yêu cầu mở rộng dân chủ, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ chỉ rõ, thực tế kỳ họp từ trước đến nay, nội quy kỳ họp đã thể hiện việc mở rộng dân chủ như thế nào, định hướng tới đây ra sao? Dự thảo nội quy quy định đại biểu Quốc hội không được chất vấn quá 2 lần có hợp lý không, trong khi đang muốn có một Quốc hội tranh luận. Ngược lại, làm thế nào để quyền phát biểu của đại biểu mà không ảnh hưởng đến công tác điều hành kỳ họp.

Trong sáng nay, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng cho ý kiến về việc chuẩn bị Kỳ họp thứ 3 của Quốc hội.