Bộ Tài chính 'sốt ruột' vì doanh nghiệp nhà nước chậm cổ phần hóa

Lãnh đạo thiếu quyết liệt và sợ trách nhiệm

Một số doanh nghiệp như Tổng Công ty Lương thực miền Nam hứa phát hành cổ phiếu ra công chúng lần đầu (IPO) trong năm trước nhưng hiện đã kéo dài sang tận năm nay. Tập đoàn Cao su Việt Nam cũng đăng ký sẽ IPO trong năm nay cũng cần đẩy nhanh mới kịp tiến độ.
Liên quan tới hoạt động thoái vốn, đại diện Cục Tài chính doanh nghiệp nhận định: hoạt động này cũng chậm. Trước đó báo cáo của Bộ Tài chính cho hay: Trong 5 tháng đầu năm, các tập đoàn, tổng công ty đã thoái được 3.445 tỷ đồng và thu về 14.806 tỷ đồng. Tuy nhiên, con số thu về này phần lớn nhờ việc bán vốn tại Vinamilk đã được thực hiện cuối năm ngoái (hơn 11.000 tỷ đồng).

Việc chậm trễ trên về khách quan là do khả năng hấp thụ của thị trường chưa lớn. Tuy nhiên, lý do quan trọng hơn được ông Tiến chỉ ra là chính các lãnh đạo doanh nghiệp thiếu quyết liệt. 

“Gầy đây, tôi thấy nhiều doanh nghiệp ngại cổ phần hóa và thoái vốn hoặc có làm thì cũng không được tích cực, quyết liệt. Quy mô doanh nghiệp càng lớn theo ông Tiến khi bóc tách ra sẽ càng đụng tới trách nhiệm của lãnh đạo các thời kỳ và của chính lãnh đạo hiện tại. Điều này khiến người đứng đầu các doanh nghiệp có tư tưởng sợ, né trách nhiệm”, ông Tiến nói.

Hiện cơ quan chức năng vẫn đang rà soát để đảm bảo thực sự đúng người đúng việc khi công khai và xử lý những doanh nghiệp cố tình chây ì lên sàn. Cơ quan chức năng sẽ sớm công khai các doanh nghiệp này và sẽ có phương án xử lý.

Xác định trách nhiệm thu lợi nhuận vào ngân sách

Đề cập về đầu tư vốn nhà nước vào doanh nghiệp, đại diện Bộ Tài chính cho biết: Bộ đã chủ trì, xây dựng Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 91/2015/NĐ-CP về đầu tư vốn nhà nước vào doanh nghiệp và quản lý, sử dụng vốn, tài sản tại doanh nghiệp.

Theo đó, dự thảo bổ sung quy định về trách nhiệm của người đại diện vốn nhà nước trong việc thu cổ tức, lợi nhuận được chia vào ngân sách nhà nước nhằm tăng cường xử lý trách nhiệm thu vào ngân sách nhà nước phần cổ tức, lợi nhuận được chia đối với phần vốn góp của Nhà nước. Việc này nhằm tránh trường hợp cơ quan đại diện chủ sở hữu quyết định để lại doanh nghiệp và điều chỉnh tăng vốn điều lệ

Cụ thể: Bộ Tài chính trình Chính phủ bổ sung tại dự thảo Nghị định quy định: Người đại diện vốn nhà nước tại doanh nghiệp có cổ phần, vốn góp chi phối của nhà nước phải báo cáo xin ý kiến của cơ quan đại diện chủ sở hữu và sau khi cơ quan đại diện chủ sở hữu đã thống nhất với Bộ Tài chính việc phân chia phần lợi nhuận còn lại để tham gia ý kiến, biểu quyết và quyết định tại Đại hội đồng cổ đông, cuộc họp của Hội đồng quản trị, Hội đồng thành viên.

Quy định này cũng được áp dụng tương tự quy định đối với người đại diện vốn nhà nước tại doanh nghiệp là ngân hàng thương mại cổ phần tại Nghị định số 57/2012/NĐ-CP ngày 20/7/2012 của Chính phủ và thực tế điều hành việc này của cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn tại một số doanh nghiệp cổ phần thời gian qua.

Theo lý giải của ông Tiến, việc điều chỉnh này được đưa ra vì thời gian qua xảy ra việc ngân hàng muốn giữ lại lợi nhuận, không chia cổ tức để tăng vốn nhưng Bộ Tài chính lại muốn thu cổ tức về. Quy định này sẽ tránh trường hợp một số doanh nghiệp muốn tăng vốn bằng lợi nhuận để lại nhưng ở góc độ Nhà nước, việc tăng vốn này đồng nghĩa với việc Nhà nước sẽ tăng quy mô vốn sở hữu tại doanh nghiệp đó.

"Thậm chí, với một số trường hợp còn phải thoái vốn chứ không phải là tăng quy mô vốn sở hữu lên. Quy định này sẽ đảm bảo lợi ích của Nhà nước", ông Tiến nói.

Trước đó, việc chi trả cổ tức cho cổ đông bằng phát hành cổ phiếu thưởng hay bằng tiền mặt đã dấy lên những tranh cãi giữa Bộ Tài chính và các ngân hàng thương mại có vốn cổ phần Nhà nước chi phối.

Năm 2016, Bộ Tài chính nhiều lần có công văn đề nghị Thống đốc Ngân hàng Nhà nước "chỉ đạo" người đại diện phần vốn Nhà nước tại Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV), Ngân hàng Công Thương Việt Nam (VietinBank) biểu quyết chia cổ tức năm 2015 bằng tiền mặt và nộp toàn bộ số cổ tức được chia vào ngân sách Nhà nước. Hiện phần vốn Nhà nước tại VietinBank là 64,46%, còn tại BIDV là hơn 95%.