Nền nông nghiệp và chăn nuôi từng đồng hành với Vênêxuêla kể từ khi quốc gia này hình thành cách đây trên 200 năm, thế nhưng đã dần suy tàn cùng với sự hưng thịnh của công nghiệp khai thác dầu mỏ.
Vì “vàng đen” quên hàng thiết yếu
Sở hữu nguồn dự trữ dầu mỏ số 1 thế giới và truyền thống khai thác nguồn “vàng đen” từ cách đây một thế kỷ, thế nhưng có những lúc Vênêxuêla lâm vào tình trạng khan hiếm trầm trọng những mặt hàng thiết yếu như bột ngô - nguyên liệu để chế biến món bánh arepa truyền thống được tiêu thụ rộng rãi hàng ngày, bơ, dầu ăn, đường, cà phê, thuốc chữa bệnh, sản phẩm vệ sinh cá nhân, thậm chí cả giấy vệ sinh.
|
Một điểm bán hàng tiêu dùng trợ giá ở Vênêxuêla. Ảnh: correodelorinoco.gob.ve |
Cảnh thiếu thốn càng trở nên phổ biến vào những thời điểm nhạy cảm về chính trị, đặc biệt là vào dịp bầu cử. Cố Tổng thống Hugo Chávez đã từng nhiều lần tố cáo phe đối lập tìm cách gây bất ổn bằng cách tạo ra tình trạng khan hiếm những mặt hàng thiết yếu, khiến người dân bất bình đối với chính phủ, với hi vọng thu hút được phiếu bầu của họ.
Hiện tượng khan hiếm hàng trong những ngày này không phải là một ngoại lệ. Nó xuất hiện khi ông Chávez đi Cuba phẫu thuật ung thư cuối năm ngoái và trở nên nghiêm trọng hơn sau khi ông Nicolás Maduro nhậm chức với chiến thắng sít sao trong cuộc bầu cử tổng thống ngày 14/4 vừa qua. Cùng với việc tổ chức các cuộc biểu tình đầy bạo lực phản đối kết quả bầu cử với lý do “gian lận”, lực lượng cánh hữu do cựu ứng viên tổng thống thất cử Henrique Capriles cầm đầu tìm cách lật đổ chính phủ mới được bầu thông qua cuộc chiến kinh tế hết sức nham hiểm này.
Trong nỗ lực tiến hành các hoạt động phá hoại, phe đối lập Vênêxuêla nhận được sự ủng hộ của lực lượng cánh hữu tại một số nước, trong đó có nước láng giềng Côlômbia. Mới đây, chính phủ Vênêxuêla cho biết có bằng chứng cho thấy cựu Tổng thống Côlômbia Álvaro Urbe khuyến cáo các doanh nghiệp nước này không xuất hàng sang Vênêxuêla nhằm gây thêm khó khăn cho Caracát.
Có một thực tế là lương thực và các nhu yếu phẩm khác ở Vênêxuêla được chính phủ bán với giá bao cấp, nên nhiều tư thương đã lợi dụng chính sách này để đầu cơ, tích trữ hàng hóa rồi bán sang nước láng giềng Côlômbia kiếm lời, góp phần gây ra tình trạng khan hiếm.
Thế nhưng cũng có ý kiến cho rằng một số doanh nghiệp tư nhân giảm sản xuất với lý do chính phủ kiểm soát giá cả, khiến công việc kinh doanh thua lỗ, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp. Cũng có ý kiến cho rằng chính sách kiểm soát tiền tệ của chính phủ khiến nhiều doanh nghiệp nhập khẩu không có ngoại tệ để nhập hàng, dẫn tới tình trạng thiếu hụt hàng hóa.
Một trong những doanh nghiệp bị tố cáo vi phạm quy định kinh doanh, gây ra cảnh thiếu thốn hàng hóa trên thị trường là tập đoàn Polar. Đây là doanh nghiệp tư nhân đứng đầu trong chế biến và phân phối lương thực, thực phẩm và đồ uống tại Vênêxuêla. Trước đây ông Chávez và mới đây Tổng thống Nicolás Maduro đã tố cáo Polar giảm sản lượng và đầu cơ tăng giá, thậm chí dọa sẽ quốc hữu hóa doanh nghiệp này nếu phát hiện bằng chứng vi phạm quy định kinh doanh. Trong số các sản phẩm của Polar có 4 mặt hàng được Nhà nước quản lý giá là bột ngô, gạo, dầu ăn và bột mỳ.
Trước tình trạng khan hiếm trên, chính phủ Vênêxuêla đã phải tăng cường nhập khẩu hàng hóa. Trong chuyến công du quốc tế chính thức đầu tiên sau khi nhậm chức, Tổng thống Maduro đã thăm Uruguoay, Áchentina và Braxin, qua đó ký các thỏa thuận nhập khẩu khẩn cấp khoảng 760.000 tấn lương thực và thực phẩm, gồm dầu ăn, sữa bột, thịt bò, cá, đường, bột đậu tương... trị giá 600 triệu USD. Đây là một phần trong kế hoạch của chính phủ nâng dự trữ lương thực chiến lược lên 2,3 triệu tấn, có thể đáp ứng nhu cầu tiêu thụ trong 3 tháng, để đối phó có hiệu quả với tình trạng khan hiếm.
Đẩy mạnh phát triển nông nghiệp
Sau khi dầu mỏ được phát hiện tại Vênêxuêla, ngành trồng trọt và chăn nuôi đã bị bỏ bẵng trong một thời gian dài, khiến quốc gia Nam Mỹ này phải nhập rất nhiều lương thực và thực phẩm mới đáp ứng được nhu cầu tiêu thụ trong nước.
Nhận thức được sự cần thiết khôi phục nền nông nghiệp, sau khi lên cầm quyền, ông Chávez đã phát động các chương trình được biết đến với cái tên như “Sứ mệnh Zamora” (tận dụng đất nông nghiệp chưa được khai thác, thậm chí thông qua quốc hữu hóa), “Sứ mệnh trở lại đồng ruộng” (thúc đẩy trồng trọt) và “Sứ mệnh lớn về nông nghiệp” (cung cấp cho các nhà sản xuất vừa và nhỏ yếu tố “đầu vào” để phát triển nông nghiệp). Để phát triển nông nghiệp, Vênêxuêla đã ký các thỏa thuận hợp tác với các nước có truyền thống trong lĩnh vực này như Áchentina, Braxin, Bêlarút...
Theo số liệu chính thức, năm 1999, khi ông Chávez lên cầm quyền, chỉ 51% lương thực và thực phẩm được tiêu thụ tại Vênêxuêla là do trong nước sản xuất, nhưng tới năm 2012 tỷ lệ trên đã vượt 70%. Vênêxuêla đã tăng mạnh sản lượng gạo (tăng 58%), bột ngô (47%), thịt bò (115%), thịt gà (151%), sữa bột (85%), trứng gà (49%), dầu ăn (32%), rau (75%, trái cây (89%).
Thế nhưng, có một thực tế là cùng với sự phát triển của nền kinh tế quốc dân, đời sống của người dân Vênêxuêla được cải thiện, thu nhập của họ không ngừng gia tăng, vì vậy tiêu thụ cũng tăng mạnh. Con số thống kê cho thấy tiêu thụ lương thực và thực phẩm tại Vênêxuêla đã tăng trên 80% trong 13 năm đầu cầm quyền của cố Tổng thống Chávez, từ 13,8 triệu tấn năm 1999 lên gần 25 triệu tấn năm 2011.
Hiện nay 95% người dân Vênêxuêla ăn tối thiểu 3 bữa mỗi ngày, 98% ăn thịt hàng tuần và 99% trẻ em và người cao tuổi uống sữa hàng ngày. Vênêxuêla đứng thứ 6 tại Mỹ Latinh và Caribe về tiêu thụ protein có nguồn gốc động vật. Trước đây, tiêu thụ thịt gà bình quân đầu người chỉ đạt 11 kg/năm, nhưng giờ đây đã lên 43 kg.
Như vậy, với nhu cầu tăng cao hơn nhiều so với tốc độ gia tăng sản xuất, Vênêxuêla tiếp tục phụ thuộc vào nhập khẩu lương thực và thực phẩm.
Tuy nhiên, chính phủ Vênêxuêla dưới thời cố Tổng thống Chávez và Tổng thống Maduro hiện nay đề ra mục tiêu và đã bắt tay thực hiện các biện pháp nhằm tự cung tự cấp lương thực và thực phẩm, tiến tới trở thành một nước xuất khẩu các mặt hàng này.
Quang Sơn (P/v TTXVN tại Mỹ Latinh)