Quốc lộ 6 vắt mình qua Thung Khe, Thung Nhuối với con đèo dài uốn khúc quanh co, quanh năm sương mù, nổi tiếng ngoạn mục và hùng vĩ nhất nhì tuyến quốc lộ nối Thủ đô Hà Nội với vùng Tây Bắc xa xôi.
Thị trấn Mai Châu giàu đẹp, bình yên giữa thung lũng. Ảnh: Văn Hải |
Lên Mai Châu đúng vào ngày nghỉ cuối tuần và cũng đúng phiên chợ của vùng rẻo cao này, chị Nguyễn Thanh Thủy ở quận Thanh Xuân (Hà Nội) say sưa chụp ảnh chợ thị trấn với bóng dáng các cô gái Thái, Mường về chợ với những bước di uyển chuyển, sặc sỡ sắc hoa văn thổ cẩm cạp váy, khăn Piêu…
Con đường nhựa như sợi chỉ đen nối từ thị trấn vào bản Lác. Lọt thỏm giữa cánh đồng, bản người Thái hiện ra trước mắt với những ngôi nhà sàn xinh xắn, thanh thoát nép mình giữa màu xanh cây trái, cùng những ngôi nhà sàn bề thế sẫm màu cùng thời gian. Dưới chân sàn là quầy hàng trưng bày hàng thổ cẩm, lụa tơ tằm, túi thêu cỡ to, cỡ nhỏ. Các mế bày bán ẩm thực cơm lam, thịt nướng. Những cô gái Thái tươi rói xúng xính trong trang phục truyền thống vừa bán hàng lưu niệm vừa tranh thủ quay tơ dệt vải.
Chúng tôi vào thăm nhà thơ, nhà nghiên cứu văn học dân gian Lò Cao Nhum, anh cắt nghĩa địa danh bản Lác quê hương anh, giờ đã thành một địa chỉ du lịch có tiếng trên thế giới: Từ thuở xa xưa lâu lắm rồi, người già trong bản cũng không nhớ nổi thời gian, khi ấy người đầu tiên đặt chân tới vùng đất này là cụ Chồ Lạc, cụ là người cương trực và thương người nên ông trời phú cho cụ sức khoẻ dẻo dai.
Một hôm cụ cơm nắm cơm đùm vượt qua bao suối, bao khe... rồi một ngày cụ dừng chân và nhận ra rằng vùng đất dưới chân cụ đang đứng, phía Tây sừng sững hai dãy núi Pù Mười và Cha Luông như bức tường thành che chở, một bên có hai dòng suối lớn Tà Hè và Lài Khoài, đây là vùng đất màu mỡ tiện cho việc trồng cấy lúa nước, trồng bông dệt vải và trồng dâu nuôi tằm.
Cụ Chồ Lạc đặt tên cho vùng đất mới là Lạc (tiếng Thái nghĩa là lạ, người đời sau vì không muốn nói chạm tới tên người khai sinh nên nói chệch là Lác). Mới đầu chỉ có vài nếp sàn dựng tạm còn đầy vết chân muông thú, càng về sau càng thêm sinh sôi, quần tụ đông vui đầm ấm như ngày nay.
Cũng như các gia đình khác trong bản, nhà anh Lò Cao Nhum có ruộng cày cấy, có nghề dệt thổ cẩm, nhưng hàng chục năm nay nguồn thu nhập chính của gia đình chính là đón khách du lịch đến nghỉ ngơi, ăn uống tại gia đình.
Anh chia sẻ: Điều hấp dẫn du khách đến với các bản làng vùng cao chính là văn hoá của mỗi dân tộc, đến với Mai Châu du khách được hoà đồng trong không gian văn hoá, cuộc sống thường nhật của người Thái. Đặc biệt là cùng gia chủ vít cong cần rượu trên nếp nhà sàn, nắm tay nhau nhún nhẩy bước chân múa xòe trong nhịp điệu cồng chiêng trầm bổng.
Nằm ở phía Tây Bắc của tỉnh Hòa Bình, được núi non bao bọc, Mai Châu là mảnh đất hội tụ, giao lưu của nhiều dân tộc anh em sinh sống. Mai Châu hiện có 12 di tích, danh thắng, trong đó có 5 di tích được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận đó là: Hang Khoài (Xăm Khòe), Hang Chiều (thị trấn Mai Châu), Hang Nhật, Hang Láng, Hang Mỏ Luông (Chiềng Châu).
Ngoài ra, Mai Châu còn là địa phương lưu giữ kho tàng văn nghệ dân gian phong phú với những nét đặc trưng của dân tộc Thái, Mông qua các hoạt động của người xưa trong các lễ hội như: lễ hội “Cầu mưa”, lễ hội “Chá chiêng” của dân tộc Thái và lễ hội “Gầu tào” của dân tộc Mông.
Quầy bán đồ lưu niệm ở bản Lác. Ảnh: Văn Hải |
Với những đặc thù về địa lý và truyền thống văn hóa sẵn có, chính quyền huyện Mai Châu đã giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc đồng thời khai thác tiềm năng du lịch khá hiệu quả. Đặc biệt là Mai Châu làm tốt công tác an ninh trật tự, không để xảy ra hiện tượng chèo kéo khách du lịch, để lại ấn tượng tốt trong lòng du khách trong và ngoài nước.
Huyện Mai Châu hiện có 119 nhà nghỉ từ khách sạn 3 sao cho tới homestay, có các hộ homestay được lắp biển đồng giải thưởng ASEAN giai đoạn 2016 - 2018. Trong năm 2016 toàn huyện đón 301.500 lượt khách, trong đó khách quốc tế là 112.000 lượt khách, nội địa là 189.500 khách, tổng doanh thu du lịch đạt trên 75 tỷ đồng.
Lượng khách tới Mai Châu tương đối đông và rải đều vào các tháng trong năm, tập trung nhiều vào cuối tuần. Là địa phương sớm phát triển du lịch văn hóa dân tộc và du lịch sinh thái, khi thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới, huyện vùng cao Mai Châu đã lồng ghép hiệu quả các nguồn vốn để xây dựng cơ sở hạ tầng du lịch; thực hiện đề án phát triển du lịch cộng đồng gắn với xây dựng nông thôn mới.
Hiện, các điểm du lịch nổi tiếng như bản Lác, Pom Coọng, bản Văn, bản Bước, Nà Phòn… đường xá đều được bê tông hóa, đi lại thuận tiện, sạch sẽ; nước sạch về đến từng nhà, hình thành hàng trăm nhà nghỉ cộng đồng.
Nằm cách thị trấn Mai Châu trên 20 km, bản Bước, xã Xăm Khòe trước đây ở ven suối nguy hiểm, người dân còn nuôi nhốt gia súc dưới gầm nhà sàn, nên không thể phát triển du lịch. Khi di chuyển dân từ xuối Xia lên khu đất cao, huyện Mai Châu đã đầu tư mặt bằng làm nhà, mỗi gia đình được cấp 400 m2 đất ở và gần 200 m2 đất vườn, làm đường giao thông, cấp điện, nước sinh hoạt về từng hộ gia đình.
Trưởng bản Hà Văn Soái, cho biết: bộ mặt bản Bước hiện nay đã thay đổi nhiều, hơn 70 hộ, nhà nào cũng được dựng lại nhà sàn khang trang, theo quy hoạch chung của cả bản.