Chúng tôi đặt chân đến Tà Pạ vào buổi trưa sau khi đi một vòng quanh thị trấn Tri Tôn (huyện Tri Tôn, An Giang). Buổi trưa miền Tây Nam đầy nắng, buổi trưa của vùng đồi núi An Giang này lại càng nóng hơn. Nắng hầm hập chui vào chiếc xe nhỏ, cửa sổ luôn được mở, vậy mà ai cũng quạt lấy quạt để bằng những gì mà mình tìm được, kẻ thì nón, người thì vạt áo, người thì khăn…
Đường lên đồi rộng rãi, được lát bằng loại đá núi ở địa phương. Có ba lối rẽ trên triền, đi thẳng lên chùa Chưn Num của Phật giáo Nam tông Khmer, đường cặp theo sườn núi cũng lên chùa Chưn Num nhưng vòng ra sau hậu viên chùa, con đường mòn ngoằn ngoèo ở vị trí thấp nhất rẽ sang hồ Tà Pạ. Chúng tôi chọn đến chùa Chưn Num trước, đây là ngôi chùa Khmer cổ và cũng gặp nhiều khó khăn trong việc trùng tu, tuy nhiên thời gian gần đây đã phần nào đi vào ổn định. Đường lên chùa có các tượng thần đứng bên vệ đường chỉ tay về lối cần đi cho du khách. Chùa nằm trên đỉnh cao ráo, vắng vẻ. Đứng ở hậu liêu chùa nhìn về phía những cánh đồng xanh rì dưới thấp, những dãy núi đồi trập trùng xa xa, mây trên núi và sương khói của đồng bãi hòa quyện vào nhau làm khung cảnh buổi trưa biên giới mờ mờ, kỳ ảo. Trên đầu, nắng thì vẫn quật ngang tàn.
Rời chùa Chưn Num để xuống hồ Tà Pạ, đây có lẽ là nơi mà chúng tôi rất muốn đến trong chuyến đi này. Đường đi đến hồ không xa, lên được một điểm cao của đồi, chúng tôi thật sự vỡ òa bao cảm xúc trước cảnh sắc đang hiện ra. Bên kia là sườn núi Dài xanh rì đón gió, phía dưới là những cánh đồng xen lẫn giữa các mảng vàng, xanh, cao, thấp… Xa xa là những hàng cây chạy dài chừng như không bao giờ tận. Đá vẫn lổm chổm dưới chân, nắng vẫn nun dài bên bờ tóc, vậy mà nơi đây gió lại thổi rì rù như xóa đi bao ưu phiền, bao bộn bề của những người lữ khách. Một mái nhà ở dưới triền, có trồng rau, có nuôi heo, gà, giống như một trang trại nhỏ, có thể khiến người nào hay mơ mộng tưởng là một túp lều của vị tao nhân ẩn sĩ nào đó muốn lánh chốn phồn hoa.
Trên đỉnh cao là hồ Tà Pạ được bao quanh bởi các chỏm đá cao, thấp không đồng đều, nhiều cột đá mang hình thù kỳ dị. Có một cột đá cao khiến người ta liên tưởng đến hình ảnh người mẹ bồng con, chừng như gió bụi ngàn năm đã thổi mòn từng phiến đá để tạo nên hình thù như vậy. Ít ai biết rằng đó là những dấu vết còn sót lại trong những năm khai thác đá ở đây. Thiên nhiên huyền bí ngày xa xưa giờ chỉ còn lại là một bãi hoang tàn chỏng chơ giữa đất trời. Hồ Tà Pạ cũng thế, sau bao năm bắn đá để khai thác, nơi đây đã trũng xuống rất sâu, chỉ đợi khi mưa về tích nước là trở thành hồ. Chắc hẳn những người khai thác đá nơi đây năm xưa không ai nghĩ rằng khi công việc không còn thực hiện nữa thì cái “công trường” lại trở thành nơi thơ mộng và huyền ảo đến thế. Nước hồ rất trong, có thể nói là trong đến lạ, cây cối xung quanh các chỏm đá cao in bóng xuống hồ làm cho nước có màu xanh lục như một mặt cẩm thạch khổng lồ. Bên kia hồ là “tấm bình phong” khổng lồ bằng đá như chắn giữa mênh mông. Phía xa có vài con đường mòn để đi lên “tấm bình phong”, dốc thoai thoải.
Tà Pạ huyền ảo hơn cả huyền ảo.
Rời đồi Tà Pạ mà lòng người còn bao vương vấn, thật tình cờ, thay cho một công trường khai thác đá lại trở thành nơi có “sơn thủy hữu tình” như văn chương xưa vẫn thường ca tụng. Vậy mà cũng tiếc thay cho số phận của nó, đìu hiu và… đìu hiu. Nếu được khai thác thành khu du lịch, chắc chắn, đồi Tà Pạ không còn hoang tàn mặc cho gió mưa như bây giờ nữa. Cũng vẫn chưa thể đoán rằng nếu trở thành khu du lịch, đồi Tà Pạ sẽ biến đổi như thế nào, nhưng tin chắc rằng Tà Pạ sẽ trở thành một Tà Pạ khác hơn, có thể sẽ diễm lệ hơn, kiêu sa hơn… hoặc ít nhất cũng không còn bị lãng quên như lúc này.
Vĩnh Thông