Trong số hàng chục đôi vợ chồng vốn có quan hệ họ hàng (thậm chí là họ rất gần) ở xã Bản Liền (huyện Bắc Hà, Lào Cai), mới chỉ có "vợ chồng" Vàng A Toán và Vàng Thị Nhung bị xử phạt hành chính. Để giải quyết tình trạng hôn nhân cận huyết ở Lào Cai khá phổ biến ở Bản Liền nói riêng và một số xã vùng cao của tỉnh Lào Cai nói chung, theo một số cán bộ ngành chức năng của huyện Bắc Hà là vô cùng khó khăn.
|
Cán bộ dân số tuyên truyền cho bà con dân tộc thiểu số về tác hại của hôn nhân cận huyết thống. |
Năm 2007, tỉnh Lào Cai đã tổ chức khảo sát về tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết tại 44 xã của 9 huyện, thành phố. Kết quả, trong 224 cặp kết hôn cận huyết, có 221 cặp là con bác lấy con dì, con chị gái lấy con em trai, cháu lấy dì, chú lấy cháu, cháu lấy cô. Cá biệt có 3 cặp là con anh trai lấy con em trai. Trong 558 trẻ sinh ra từ các cặp vợ chồng này có 51 trẻ phát triển không bình thường. Các cháu bị bạch tạng, thiểu năng trí tuệ, liệt, câm, lông mi trắng, thọt, đần độn, 8 trẻ đã chết.
Trước thực trạng đó, tỉnh Lào Cai đã tuyên truyền mạnh và yêu cầu các xã báo cáo hàng năm về hiệu quả can thiệp. Nhưng vì bệnh thành tích nên nhiều xã bao che, cán bộ xã chưa vào cuộc. Thậm chí, chính gia đình cán bộ xã cũng có hôn nhân cận huyết. Bên cạnh đó, việc nắm bắt thông tin về các đối tượng có họ hàng gần lấy nhau trông chờ chủ yếu vào báo cáo của địa phương, trong khi đa số cán bộ cơ sở là người bản địa, nhiều người có họ hàng với nhau, hoặc cùng dân tộc nên biện pháp này chưa hiệu quả.
Các ngành chức năng của huyện Bắc Hà từ nhiều năm nay đã rất chú trọng tuyên truyền về hôn nhân cận huyết thống, trong đó đặc biệt nhấn mạnh đến hậu quả có thể khiến con cái các cặp vợ chồng này sinh ra bị dị tật, bị đao, lùn về tầm vóc... Năm 2009, Huyện ủy Bắc Hà đã ra chỉ thị về ngăn chặn nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Tuy nhiên, theo bà Hoàng Thị Cháng, Trưởng Ban Dân vận tỉnh Lào Cai - người đã dành nhiều năm để nghiên cứu và vận động người Mông nói riêng và các dân tộc thiểu số miền núi phía Bắc không tảo hôn và lấy nhau cận huyết, thì cần phải có những chứng minh cụ thể, lý lẽ để thuyết phục người dân, như thế việc ngăn chặn này mới có hiệu quả. Nếu ngành y tế có đánh giá mức độ ảnh hưởng của hôn nhân cận huyết, có bằng chứng khoa học cung cấp cho các ngành khác thì các cơ quan làm công tác tuyên truyền, vận động sẽ có thể giải thích rõ cho người dân.
Ví dụ điển hình là việc tuyên truyền có lý lẽ, chứng minh cụ thể đã mang lại những kết quả khả quan đối với người Mông xanh cư trú ở xã Nậm Xé, huyện Văn Bàn (Lào Cai). Trước đây, tập tục hôn nhân của dân tộc này chỉ cho phép lấy người cùng dân tộc, vì vậy các cặp vợ chồng cùng hoặc cận huyết thống rất phổ biến. Hậu quả là giống nòi bị thoái hóa, tỷ lệ dị tật, thiểu năng ở mức rất cao, phần lớn người Mông xanh trưởng thành chỉ cao khoảng 1m50. Nhờ sự quyết liệt trong công tác tuyên truyền vận động của cấp ủy, chính quyền và các tổ chức đoàn thể, tập tục này tới nay đã cơ bản được xóa bỏ. Đã có những chàng trai, cô gái người Mông xanh đi lấy vợ, lấy chồng người dân tộc khác, mở ra triển vọng tồn tại và phát triển tộc người thiểu số đặc biệt này ở nước ta. Đây có thể coi là một tín hiệu vui động viên các cơ quan chức năng của tỉnh Lào Cai để có thể vào cuộc mạnh mẽ và kiên trì hơn nữa, nhằm ngăn chặn và đẩy lùi tình trạng hôn nhân cận huyết thống.
Hương Thu