Y Tý thuộc xã vùng cao biên giới phía Bắc của huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai. Xã có 16 thôn, bản thì 8 thôn, bản là người Hà Nhì đen sinh sống, tương đương 54,2% dân số. Sống trên vùng núi đá có độ cao trên 2.000 m, quanh năm giá rét nên người Hà Nhì làm những ngôi nhà bằng đất, tường dầy vài gang tay để chống lại mùa đông lạnh buốt.
|
Đồng bào Hà Nhì có kinh nghiệm trồng lúa nước từ lâu đời.
|
|
|
Thôn Lao Chải, nơi sinh sống của người Hà Nhì giờ đây đã đổi mới với những mái nhà lợp mới bằng brôximăng.
|
|
Hộ gia đình thôn Lao Chải còn giữ được cảnh quan kiến trúc nguyên sơ cần được bảo tồn. |
Người Hà Nhì có truyền thống khai khẩn ruộng bậc thang và đào mương đắp đập lấy nước. Chăn nuôi là một nghề phát triển. Các nghề thủ công như đan lát, dệt vải cũng rất phổ biến.
|
Bếp nấu ăn được đặt ngay trong phòng ngủ của ngôi nhà, phòng này luôn tối um chỉ có hai lỗ để cho ánh sáng lọt vào.
|
|
Bước vào nhà là nơi sinh hoạt đón khách tới chơi, sau bức tường là nơi ngủ và bếp; đây là nơi duy nhất có nguồn sáng trời vào nhà. |
|
|
Phụ nữ Hà Nhì đội tóc giả không chỉ để làm đẹp mà còn để giữ ấm đầu, tối ngủ làm gối hay quàng cổ cho ấm. |
|
Điểm trường mầm non thôn Choản Thèn, xã Y Tý. |
|
Các thôn, bản của người Hà Nhì đang được dần bê tông hóa, tạo cảnh quan môi trường sạch sẽ.
|
|
Được sự quan tâm của Chính phủ, các thôn, bản của người Hà Nhì đã được sử dụng nước sạch 100%.
|
|
Người Hà Nhì còn tự túc được vải mặc, trang phục của đàn ông Hà Nhì thường có màu xanh đen, còn người phụ nữ có yếm xanh, thêu hoa văn nổi cầu kỳ. Đặc biệt, phụ nữ Hà Nhì đen rất chú ý đến việc điểm trang cho mái tóc. Họ đội trên đầu một cuộn tóc giả to màu đen, được bện bằng những sợi tách ra từ vỏ rễ cây trong rừng. Những cuộn tóc giả được nhuộm bằng thuốc nhuộm chế biến từ các loại cây cỏ có màu đen bóng giống như tóc thật.
Bài và ảnh: Thanh Hà