Trưa nay, điện lại cúp. Má lom khom tìm một vật gì đó đại loại như một tờ giấy cứng, một cuốn vở để quạt. Loay hoay mãi bà cũng tìm ra thứ để làm vơi bớt cái nóng miền Trung đang gay gắt. Bà lẩm bẩm: " Những lúc như thế này lại nhớ quê, nhớ cái quạt mo ngày xưa”.
Lời than thở của má thoáng làm tôi giật mình. Cái dáng má gầy gầy dưới ngọn đèn dầu cầm chiếc quạt mo ru thằng em ngủ trong mái nhà tranh ngày nào lại hiện về trong ký ức tôi.
Ngày mẹ tôi về làm dâu, nhà ông bà nội còn nghèo lắm. Cả gia đình mười mấy miệng ăn, ông bà cho ba má ra ở riêng. Căn nhà tranh vách đất dựng tạm bên góc vườn nhà nội hằng ngày rộn tiếng cười của chị em tôi. Ba đã quyết chí lập vườn, trồng cau, cải thiện kinh tế cho gia đình. Được ba mẹ chăm nom, nuôi nấng từng ngày, khi tôi biết chạy nhảy nô đùa, vườn cau nhà tôi đã lớn lắm rồi.
Đến mùa cau trổ bông, mẹ lại lấy bẹ cau vừa rơi xuống, tỉ mỉ dùng dao cắt mo cau thành cái quạt. Chỉ cần má huơ qua huơ lại vài vòng trên cái lưng trần là chị em tôi đã chìm sâu vào giấc ngủ.
Tôi lớn lên cùng với những chùm hoa cau tinh khiết tỏa hương bên khung cửa, với những buổi trưa hè, buổi tối cố nhích thật gần để tận hưởng làn gió mát từ chiếc quạt mo trên đôi tay gầy gò của má. Đó là chưa kể những hôm tôi hay em bị cảm sốt, má phải thức trắng đêm quạt để giảm bớt cơn sốt.
Không biết từ bao giờ, chiếc quạt mo đã gắn liền với đời sống của nhiều người nơi vùng nông thôn nghèo như quê tôi. Chiếc quạt bé nhỏ được làm từ mo cau nhặt ngoài vườn, ấy vậy mà đã xua đi bao cơn nóng hừng hực của những luồng gió tây nam len lỏi vào từng ngõ ngách, xua bớt cái mỏi mệt của một ngày làm việc nhọc nhằn...
Tuổi thơ tôi với những ngày cơ cực cũng qua đi. Tốt nghiệp đại học tôi quyết tâm lập nghiệp nơi xứ người. Lâu lâu, tranh thủ những lúc rảnh rỗi tôi chở má về thăm quê.
Diện mạo quê tôi thay đổi từng ngày. Những con đường được bê tông hóa, những ngôi nhà cao tầng mọc lên. Ngang qua lối cũ, vườn cau đã không còn. Từ ngày có điện, cơm ăn hằng ngày được nấu bằng nồi cơm điện, tủ lạnh bảo quản thức ăn, máy giặt để giặt quần áo, quạt cũng chạy bằng điện..., người ta không còn thói quen dùng quạt mo nữa.
Quạt mo đã không còn giá trị, thậm chí đa số trẻ con bây giờ không biết và không còn nghe nhắc đến quạt mo. Phải chăng có những điều đã thật sự chỉ còn là kỷ niệm một thời?
Phan Thanh Ly