“Trước khi chưa có điện, đồng bào Ja Rai lam lũ lắm. Đời sống vô cùng khó khăn, quanh năm suốt tháng chỉ quen với ngọn đèn dầu leo lét. Mà dầu cũng do Nhà nước hỗ trợ. Dân dùng máy nổ để tưới tiêu, tốn tiền lắm. Rồi gạo cũng phải tự giã. Nhờ Đảng và Chính phủ đem cái ánh sáng đến, đời sống người Tây Nguyên đã cải thiện hơn nhiều. Thế là cái bụng vui lắm rồi”.
Đó không chỉ là tâm sự của Trưởng thôn Mrông Ngó 3 Ksor Kri, mà cũng là những trải lòng của những hộ đồng bào được “thắp sáng niềm tin” nhờ dự án cấp điện cho các thôn buôn chưa có điện của 4 tỉnh Tây Nguyên là Gia Lai, Kon Tum, Đắk Lắk và Đắk Nông. Dự án được Chính phủ phê duyệt từ năm 2006, đến nay đã hoàn thành được gần 2 năm. Riêng hạng mục cấp điện thôn Tân Bình, xã Đắk Kan, huyện Ngọc Hồi (Kon Tum) do vướng rừng quốc gia Chư Mô Ray nên đến cuối năm 2010 mới hoàn thành đóng điện. Tổng mức đầu tư dự án là 1.121 tỷ đồng; trong đó vốn ngân sách nhà nước chiếm 85% và vốn Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) chiếm 15%.
Để thực hiện nhiệm vụ do EVN giao, Tổng Công ty Điện lực miền Trung (EVN CPC) đã xây dựng 1.453 km đường dây trung áp, 1.3 km đường dây hạ áp và 803 trạm biến áp (TBA), lắp đặt công tơ, nhánh rẽ và mạng điện trong nhà để đưa điện về 63.286 hộ dân thuộc 852 thôn buôn. Đây cũng là ưu điểm của dự án so với các dự án điện khác.
|
Công nhân Công ty Điện lực Kon Tum (Tổng công ty Điện lực miền Trung) bảo dưỡng lưới điện hạ áp thuộc Dự án tại xã Đắk Năng (TP Kon Tum). Ảnh: Ngọc Hà - TTXVN |
Theo Phó Giám đốc Công ty Điện lực Gia Lai Nguyễn Quang Hiền, lúc đầu khảo sát, các chuyên gia ADB đều cho rằng đồng bào không có khả năng chi trả do mức thu nhập quá thấp. Dự án đa số kéo điện đến các thôn buôn xa xôi hẻo lánh, kinh tế kém phát triển, dân cư thưa thớt, người dân còn nghèo và lạc hậu. Do vậy đặc điểm của dự án là không tính đến lợi nhuận kinh tế mà “nhắm” đến sự phát triển dân sinh vì suất đầu tư lớn (13 triệu đồng/hộ).
Theo đánh giá của EVN CPC, sau một thời gian ngắn đưa vào sử dụng, dự án đã tạo động lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội, góp phần ổn định chính trị, tăng cường khối đại đoàn kết các dân tộc Tây Nguyên. Già làng Rơ Châm Rú, 70 tuổi ở làng Mơrông Ngó 3 - 4, xã IAKA tâm sự: “Già cảm ơn Đảng, Nhà nước, Bác Hồ, cảm ơn ngành điện đã đưa điện về, để từ đó đồng bào trong làng khoan cái giếng trong nhà tưới cây cà phê, không phải ra suối gùi nước cách nhà hàng cây số. Dân trong làng phấn khởi lắm, kinh tế bớt khó khăn hơn nhiều. Trẻ em được học hành để về sau có thể tự lo được bản thân, không gặp cái đói nghèo đã đeo bám dân làng bấy lâu nay”.
Già cũng cho biết hai thôn buôn trong làng hiện nay có 367 hộ nhưng mới có 176 hộ có điện từ dự án. Hầu hết số hộ này đã được hưởng mức giá điện ưu đãi của Chính phủ, tức là được hỗ trợ 30.000 đồng/hộ/tháng. Số hộ còn lại chưa có điện quốc gia vẫn nhiều, chủ yếu là mới tách hộ nên họ dùng điện tự kéo, rất cần Nhà nước quan tâm đầu tư tiếp.
Làng Mrông chỉ là 1 trong 7 làng đồng bào dân tộc thiểu số Ja Rai và Ba Na của xã IAKA, huyện Chư Pảh (Gia Lai) được hưởng lợi từ dự án này. Chủ tịch UBND xã Nguyễn Công Sơn cho biết, từ khi 7 làng này có điện lưới quốc gia, số hộ dùng điện trong xã hiện đã nâng lên 99%, tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân từ năm 2004 đến 2011 là 10%/năm, diện tích gieo trồng cũng tăng lên 2.394 ha. Riêng cây lúa đã khai thác hết diện tích sản xuất lúa nước và đưa vụ đông xuân trở thành chính vụ với năng suất đạt 50,5 tạ/ha. “Có điện đã khuyến khích đồng bào có điều kiện chuyển đổi cây trồng, vật nuôi, cải tạo vườn tạp; đầu tư thâm canh tăng năng suất, góp phần thúc đẩy kinh tế phát triển, nâng cao đời sống nhân dân. Tỷ lệ hộ nghèo theo tiêu chí mới năm 2010 chỉ còn 537 hộ, chiếm 35,56% tổng số hộ toàn xã”, Chủ tịch Sơn khẳng định.
Cùng chung quan điểm này, Phó Chủ tịch xã Đắk Nông (TP Kon Tum) Võ Minh Quang cho biết, trước khi có điện, đời sống sinh hoạt của đồng bào ở hai thôn Pleiwăk và Pleijob của xã khó khăn lắm, nhất là trong tưới tiêu, nhưng nay thì khác rồi. 100% hộ trong thôn đã sắm tivi, nồi cơm điện, bơm KAMA để tưới cà phê, cao su, cải tạo vườn tạp, tăng thu nhập, nâng cao đời sống bằng trồng các loại rau ngắn ngày, phát triển chăn nuôi, con cái được học hành. Tập quán sản xuất cũng thay đổi, từ lúa rẫy, lúa tỉa không đem hiệu quả kinh tế sang trồng lúa nước; chuyển từ trồng cà phê mít năng suất, chất lượng kém sang cà phê Rô (robusta) năng suất và chất lượng cao.
“Từ khi cả 5 thôn có điện, các chủ trương của Đảng và Nhà nước thường xuyên được phát trên 10 đài truyền hình thôn. Đời sống văn hóa tinh thần người dân trong xã ngày càng được cải thiện. Người dân gửi niềm tin tới Đảng, Chính phủ đã quan tâm tới đời sống đồng bào dân tộc, góp phần xóa đói giảm nghèo. Nghị quyết HĐND xã phấn đấu năm nay giảm còn 100 hộ nghèo bằng đầu tư từ các chương trình của Nhà nước, các chương trình xóa đói giảm nghèo”, Phó Chủ tịch Quang bày tỏ.
Đến với gia đình anh A Si, sinh năm 1967, ở thôn Pleiwăk khi anh đang chuẩn bị chở những giống cao su mới ươm ra vườn trồng. Anh hồ hởi nói: “Trước năm 2008 khi chưa có điện, nhà tôi toàn đốt lửa bằng củi, cây hoặc dùng dầu để thắp sáng. Mỗi ngày vợ tôi phải gùi đến 100 gùi nước từ suối Đăk Pren xa nhà một cây số để tưới cao su. Khi có điện rồi, tôi đã sắm ti vi, mua nồi cơm điện, đào giếng để bơm nước tưới bằng máy KAMA. Trước đây gia đình chỉ trồng 1 ha, nay đang cho thu hoạch vụ mủ đầu tiên và trồng thêm 2 ha cao su, trồng 3 sào lúa, 1 ha mì, cho thu hoạch mỗi năm hàng chục triệu đồng.
Giữa nơi núi rừng heo hắt, giờ đây những nhà máy, xí nghiệp đã mọc lên. Những cơ sở sản xuất, chế biến tinh bột sắn, mủ cao su đã tiêu thụ hết sản phẩm của đồng bào. Riêng Nhà máy chế biến cao su Ngọc Hồi, công suất 4.500 tấn sản phẩm/năm đã tiêu thụ hết sản lượng mủ của các nông trường và đồng bào trong khu vực không phải chuyển đi nơi khác và còn giải quyết việc làm cho hàng trăm lao động, đưa miền đất này ngày một đi lên.
Chính dòng điện đã góp phần làm nên những điều kỳ kiệu như thế. Và cũng chỉ có Đảng và Chính phủ mới “xây” được điều kỳ diệu đó. Rồi trong tương lai không xa, dự án đưa điện về các thôn buôn chưa có điện ở Tây Nguyên tiếp tục được triển khai ở những vùng sâu, vùng xa. Lưới điện tiếp tục được mở rộng, nối dài, vượt qua núi, qua sông, qua những con đường gập ghềnh, cheo leo, trắc trở, mang ánh sáng đến với mọi nhà.
Mai Phương