Lạc Sơn là huyện vùng sâu của tỉnh Hòa Bình. Đời sống của người dân chủ yếu dựa vào cây ngô, cây sắn và cây mía. Khí hậu Lạc Sơn rất phù hợp với cây hành chăm, là cây truyền thống của huyện.
Trước đây, bà con trong vùng trồng chủ yếu chỉ để đủ dùng nhưng vài năm trở lại đây giống hành chăm được thị trường ưa chuộng nên bà con Lạc Sơn đã mở rộng diện tích trồng hành. Toàn huyện có 28 xã và một thị trấn thì có tới 26 xã trồng hành chăm. Cây hành chăm đã giúp nhiều hộ gia đình thoát nghèo, phát triển kinh tế.
Cây hành chăm được trồng vào thời điểm gặt xong vụ đông xuân. Sẵn có gốc rạ bà con tra hạt giống xuống rồi phủ rơm lên trên. Hành chăm sinh trưởng tốt, thời gian trung bình từ 150 - 200 ngày, không có sâu bệnh, không mất công chăm bón. Một ha hành chăm khi thu hoạch thì được 10 tấn củ tươi. Củ hành chăm rất thơm, ngon và chỉ bé bằng hạt nhãn, màu trắng. Với giá thị trường từ 30 - 45.000 đồng/kg, 1 ha hành chăm có thể cho thu nhập trên 400 triệu đồng. Có thể nói, cây hành chăm đã mang lại hy vọng xóa đói, giảm nghèo, làm thay đổi cuộc sống vốn gian khó của bà con dân tộc Mường Vang, huyện Lạc Sơn nơi đây.
Anh Bùi Văn Hoàn ở xóm Bai Vớn, xã Định Cư cho hay: Gia đình tôi trước đây thuộc vào diện nghèo của xã, nhưng 5 năm nay, gia đình tôi thâm canh cây hành chăm trên đất lúa 1 vụ. Mỗi năm nhà tôi trồng khoảng 5.000 m2 hành chăm, cho thu hoạch được 5 tấn củ, bán được khoảng 200 triệu đồng trừ chi phí. Nay cuộc sống của gia đình tôi đã có nhiều thay đổi, mua sắm được nhiều trang thiết bị sinh hoạt như: Xe máy, ti vi, tủ lạnh... và có “khoản” để dành cho các cháu ăn học.
Ông Bùi Văn Phục, Phó Chủ tịch UBND huyện Lạc Sơn cho biết: Tính đến thời điểm này, toàn huyện đã trồng được hơn 500 ha hành chăm, chuẩn bị cho thu hoạch nhưng đầu ra lại không ổn định, rất bấp bênh. Hiện nay, trên địa bàn huyện có 1 - 2 hộ gia đình thu mua hành chăm với số lượng lớn cho bà con, nhưng phần lớn các nhà thu mua lại phụ thuộc vào thương lái. Nếu lúc nào thương lái mua nhiều thì giá hành chăm cao, ngược lại nếu họ mua ít hoặc không mua thì rủi ro lớn đối với hộ thu mua, đặc biệt là người nông dân bị thiếu đói khi giáp hạt. Cho nên, việc tiêu thụ sản phẩm luôn là trăn trở lớn nhất đối với các hộ thu mua và bà con.
Không chỉ khó khăn về thị trường, người trồng hành chăm nơi đây còn gặp khó khăn trong quá trình bảo quản sản phẩm. Theo kinh nghiệm từ xưa đến nay, bà con sơ chế hành chăm bằng cách sấy trên gác bếp và đặt vào những nơi khô ráo. Tuy nhiên, cách này cũng không được lâu dài, khó tránh khỏi hiện tượng mọc mầm, bị xốp, khô quắt rồi hỏng. Năm 2011, nhiều nhà nông đã nếm trải xót xa trước cảnh hàng tấn hành chăm thối hỏng đành phải đổ đi. Ông Phục mong muốn: “Giá như có nhà thu mua, có thị trường tiêu thụ ổn định, cây hành chăm Lạc Sơn sẽ là cây chủ lực và trở thành vùng hàng hóa của thị trường trong nước. Bởi vì, nếu so sánh hiệu quả thì 1 ha hành chăm thu nhập gấp 6 - 7 lần trồng lúa, ngô.
Có lẽ, cũng nhờ cây hành chăm mà bà con dân bản có việc làm, tăng thu nhập. Nhưng điều mà người dân mong đợi là tìm được đầu ra ổn định cho đặc sản hành chăm Lạc Sơn, góp phần thúc đẩy kinh tế phát triển và đem lại cuộc sống ấm no cho bà con.
Vũ Hà