Người Lô Lô ở Hà Giang hiện có khoảng trên 1.000 người, sống tập trung chủ yếu ở 2 huyện Đồng Văn và Mèo Vạc. Mặc dù dân số ít nhưng dân tộc Lô Lô là một cộng đồng có gắn kết mạnh mẽ. Đồng bào luôn sống tập trung thành từng làng nhỏ. Đây là một trong những yếu tố giúp cho dân tộc này giữ gìn hầu như nguyên vẹn nét văn hóa truyền thống.
Đặc biệt, nói đến văn hóa truyền thống của dân tộc Lô Lô không thể không nhắc đến chiếc trống đồng.
|
Một trống đồng người Lô Lô được trưng bày tại tỉnh Hà Giang. |
Người Lô Lô ở Hà Giang kể rằng, từ thuở có trời, có đất là đã có trống đồng. Trống đồng Lô Lô có tang mở, thân eo, chân choãi. Trống có 4 quai, bố trí thành 2 cặp đối xứng nhau qua trục thân. Trống được trang trí nhiều loại hoa văn như: vòng tròn chấm, sóng nước, hình người cách điệu… Chính giữa mặt trống là hoa văn hình ngôi sao nhiều cánh. Nếu nghiên cứu kỹ, sẽ thấy hoa văn trên mặt trống đồng có nhiều điểm tương đồng với hoa văn trên trang phục truyền thống của dân tộc này. Điểm khác biệt giữa trống đồng Lô Lô với trống đồng của các dân tộc khác chính là những lỗ tròn thủng trên mặt trống.
Trống đồng được sử dụng trong những dịp lễ của dân tộc Lô Lô. Trong lễ tế trời, người ta dùng trống Mồ dảnh (trống trời). Lễ cúng thổ thần dùng trống Po dảnh (trống ếch). Trong tang ma dùng trống Múi dảnh (trống đực), Thắng dảnh (trống cái). Trống cái bao giờ cũng to hơn trống đực. Khi đánh trống, người ta treo trống đực và trống cái quay mặt vào nhau, 2 tay cầm hai dùi đánh 36 điệu. Người đánh trống phải được lựa chọn, đó là những người đàn ông chưa vợ, hoặc nếu có vợ nhưng vợ phải không trong thời kỳ mang thai. Ông Sùng Đại Hùng, Bí thư Huyện ủy huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang cho biết: “Người Lô Lô xem trống đồng như một báu vật thiêng liêng mà cha ông truyền lại, là biểu tượng về sức sống trường tồn của dân tộc mình. Trước đây, mỗi dòng họ thường có một đôi trống đồng nhưng hiện nay số lượng trống đồng trong các làng Lô Lô còn rất ít; may ra có làng giữ được nguyên vẹn cả bộ, còn đa phần đi mượn lẫn của nhau cho đủ. Nguyên nhân thì có nhiều, nhưng nguyên nhân chính dẫn đến trống đồng bị mất dần là do bị đánh cắp hoặc đem bán, vì đa phần các trống đồng Lô Lô đều là những cổ vật rất có giá trị, có tuổi thọ hàng nghìn năm tuổi”.
Theo ông Nguyễn Trùng Thương, Giám đốc Sở VH, TT & DL tỉnh Hà Giang, tỉnh đã có nhiều nỗ lực nhằm giữ gìn trống đồng Lô Lô nói riêng cũng như những giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc trong tỉnh nói chung. Hiện đã có hàng chục chiếc trống đồng Lô Lô được ngành Bảo tàng tỉnh Hà Giang sưu tầm, phát hiện và quản lý.
Bài và ảnh: Lê Việt Dũng