Virút cúm A/H5N1 biến đổi, có làm tình hình dịch phức tạp hơn?

Mới đây, Tổ chức Nông lương Thế giới (FAO) đưa ra cảnh báo về sự biến đổi của virút cúm A/H5N1 tại Việt Nam và Trung Quốc, có khả năng đề kháng với vắcxin đang sử dụng cho đàn gia cầm. Sự biến đổi này liệu có khiến tình hình dịch bệnh trở nên phức tạp hơn trong mùa đông này?

PGS.TS Nguyễn Trần Hiển, Viện trưởng Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, trao đổi với PV báo Tin Tức xung quanh vấn đề này.

Sự biến đổi của virút cúm A/H5N1 theo khuyến cáo của FAO có đáng lo ngại không, thưa ông?

Ngày 29/8, Tổ chức FAO cảnh báo sự tăng trở lại của dịch cúm A/H5N1 ở các đàn chim và gia cầm do có sự biến đổi, lây truyền và lưu hành phổ biến của virút cúm A/H5N1 phân nhóm 2.3.2 ở nhiều nước châu Á, trong đó có Việt Nam (thay thế phân nhóm 2.3.4 trước đây). Đây chỉ là biến đổi nhỏ của virút chứ chưa biến đổi lớn để tạo ra một chủng virút mới.

Ngày 30/8, Tổ chức Y tế thế giới cũng thông báo rằng sự biến đổi này của virút không làm tăng các nguy cơ về y tế công cộng đối với con người. Bức tranh về cúm gia cầm ở người vẫn không thay đổi. Cúm gia cầm A/H5N1 xảy ra tản phát và lẻ tẻ ở người, chủ yếu ở khu vực có sự lưu hành của virút ở gia cầm, qua tiếp xúc với gia cầm hay môi trường bị nhiễm virút nhưng chưa có sự lây truyền từ người sang người.

Từ đầu năm tới nay, Việt Nam không phát hiện bất kỳ một ca bệnh nhiễm cúm A/H5N1 nào, ca bệnh gần đây nhất là đầu tháng 4/2010. Tính từ năm 2003 đến nay, Việt Nam đã có 119 ca nhiễm cúm A/H5N1, trong đó 59 người đã tử vong. Các ca bệnh xảy ra lẻ tẻ và tản phát ở các tỉnh, đa số tiếp xúc hoặc ăn thịt/sản phẩm gia cầm bệnh, tập trung chủ yếu vào mùa đông xuân, chưa có bằng chứng lây từ người sang người.

Tuy nhiên, vẫn cần phải tăng cường giám sát virút đang lưu hành ở gia cầm để sớm phát hiện ra sự thay đổi của virút và đưa ra các chiến lược khống chế dịch phù hợp dịch ở gia cầm và bảo vệ sức khỏe con người.

Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương đã từng phát hiện và thông báo với Bộ Y tế về việc biến đổi của virút cúm A/H5N1 này chưa, thưa ông?

Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương thường xuyên cập nhật và thông báo với Bộ Y tế về kết quả giám sát virút cúm ở người, trong đó có virút cúm A/H5N1. Toàn bộ các chủng virút cúm A/H5N1 phân lập ở người trong giai đoạn 2007 - 2010 thuộc phân nhóm 2.3.4 (lần đầu xác định vào tháng 10/2005). Giai đoạn 2003 - 2005, là sự lưu hành của phân nhóm 1.

Trên các đàn gia cầm ở các tỉnh phía Bắc đang lưu hành chủ yếu virút cúm A/H5N1 phân nhóm 2.3.2 (chưa phát hiện thấy virút cúm A/H5N1 phân nhóm 2.3.2 ở người), còn ở các tỉnh phía Nam vẫn lưu hành chủ yếu virút cúm A/H5N1 phân nhóm 1.

Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương đang hợp tác với Trung tâm Dự phòng và kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ tiến hành các nghiên cứu giám sát sự tiến hóa và tương tác giữa các virút cúm lưu hành ở động vật (như lợn), ở gia cầm (gà, vịt...) và ở người nhằm cung cấp các thông tin về sự biến đổi của các virút cúm.

Virút cúm A/H5N1 biến đổi, có thể đề kháng với vắcxin cúm hiện hành thì Việt Nam sẽ phải đối mặt với nguy cơ gì?

Nguy cơ đáng lo ngại nhất là virút cúm A/H5N1 có thể tiếp tục biến đổi nhỏ trong quá trình tiến hóa tự nhiên, dần dần sẽ thành các biến đổi lớn hoặc tái tổ hợp với các virút cúm lưu hành ở động vật và người để hình thành một chủng virút cúm mới có khả năng lây truyền từ người sang người. Do đó, việc quan trọng cần làm là phải tăng cường công tác giám sát virút cúm ở gia cầm, chủ động áp dụng các biện pháp phòng chống dịch thích hợp. Mục đích nhằm ngăn chặn sự lây truyền dịch ở gia cầm và ngăn chặn lây truyền từ gia cầm sang người.

Liệu dịch cúm A/H5N1 có thể bùng phát mạnh vào mùa thu, đông năm nay không? Để phòng tránh bệnh dịch này, người dân cần làm gì, thưa ông?

Tình hình dịch bệnh cúm gia cầm A/H5N1 ở Việt Nam trong thời gian tới phụ thuộc vào các cố gắng của chúng ta trong việc kiểm soát dịch cúm gia cầm ở gia cầm và dự phòng lây truyền dịch bệnh từ gia cầm sang người. Khó khăn lớn nhất hiện nay là virút cúm A/H5N1 đang lưu hành ở các đàn gia cầm, đặc biệt là ở dưới dạng gia cầm lành mang virút mà không có biểu hiện bệnh. Người dân không thể biết được gia cầm đã bị bệnh để đề phòng. Hơn nữa, sau một thời gian dài không có ca bệnh ở người, rất dễ nảy sinh tâm lý chủ quan, cho là dịch đã được khống chế hoàn toàn nên không thực hiện thường xuyên các biện pháp dự phòng vệ sinh ăn uống và vệ sinh cá nhân. Ngoài ra, gần đây virút đã biến đổi sang phân nhóm 2.3.2 do đó vắcxin không có tác dụng nữa.

Ở Việt Nam, dịch cúm gia cầm ở người thường xảy ra vào mùa đông xuân. Để phòng tránh bệnh dịch này, người dân cần đảm bảo các nguyên tắc an toàn vệ sinh thực phẩm, thực hiện an toàn sinh học trong chăn nuôi, thường xuyên vệ sinh tẩy uế chuồng trại bằng các thuốc sát khuẩn, tiêu hủy và tiêm vắcxin đối với gia cầm, thay đổi lối sống... Cần phát hiện sớm hiện tượng gia cầm chết hàng loạt và thông báo ngay cho chính quyền địa phương để kịp thời ngăn chặng dịch lây lan. Tuyệt đối không được giết mổ và sử dụng gia cầm nghi bị bệnh cúm. Khi có người bị sốt cao có liên quan đến gia cầm bị bệnh phải đến ngay cơ quan y tế để khám phát hiện, điều trị và xử lý ổ dịch kịp thời.

Xin cảm ơn ông!

Phương Liên (thực hiện)