Tháng 6, nắng như đổ lửa trên "Cao nguyên trắng" Bắc Hà (Lào Cai). Chúng tôi ngược núi vén mây tìm về trường đua ngựa Bắc Hà, để mục sở thị các "kỵ sỹ chân đất chính hiệu", những người con sinh ra bên máng cỏ ngựa, lớn lên vắt vẻo trên lưng ngựa... tham gia đua tài trong hai ngày 8 và 9/6/2013.
"Cháy" theo đường đua...
Ngay từ sáng sớm, trên các ngả đường đổ về trung tâm thị trấn Bắc Hà đã tấp nập người xe, tiếng cười nói của du khách, cùng tiếng leng keng của nhạc ngựa đua. Rất nhiều du khách trong, ngoài tỉnh và nước ngoài đã đến “Cao nguyên trắng” để tận mắt chứng kiến giải đua ngựa Bắc Hà mở rộng năm 2013, ngắm những chú ngựa vùng cao “bay” trên đường đua.
|
Giải đua ngựa Bắc Hà 2013. |
Giải năm nay có sự góp mặt của 75 kỵ mã và ngựa đua. Sau phát súng khai mạc là lượt trận đấu vòng loại với cuộc đua quyết liệt giữa các đội đua của 7 xã: Na Hối, Bản Phố, Tà Chải, Tả Van Chư, Thải Giàng Phố, Hoàng Thu Phố, Nậm Mòn của Bắc Hà (Lào Cai). Vó ngựa tung bay, tiếng reo hò của khán giả như “nóng” dần theo chiều quay kim đồng hồ đếm ngược thời gian cùng các nài ngựa đang phi nước đại. Các vận động viên đua bám khá sát, tạo nên một đường chạy vô cùng đẹp mắt... Lau những giọt mồ hôi trên khuôn mặt đỏ bừng sau lượt đua, Vàng Văn Huỳnh (xã Na Hối, Bắc Hà) - người đã vinh dự giành giải Nhất đua ngựa năm 2012, chia sẻ: "Chỉ có trên lưng ngựa, mình và trai tráng các bản mới thể hiện được lòng dũng cảm, sự can trường mà tổ tiên để lại. Mỗi chặng đua là một lần thử thách bản lĩnh và cũng là cách thể hiện tài năng của người đàn ông vùng cao trưởng thành và mạnh mẽ".
|
Các tay đua làm “nóng” đường đua bằng những bước sải điêu nghệ. |
Ông Thào Seo Cấu, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Bắc Hà, Trưởng BTC giải, cho biết: Giải năm nay có nhiều nét mới so với các năm trước. Cự ly thi đấu rút ngắn nhằm đảm bảo sức khỏe cho các nài ngựa và ngựa tham gia thi đấu đến vòng chung kết. Vòng loại cự ly 1.900 m, vòng chung kết là 1.500 m (giải trước chỉ có một cự ly là 2.000 m). Vòng loại có 16 lượt đua, mỗi lượt chọn 2 vận động viên giành vị trí cao nhất vào vòng chung kết, chính vì vậy sự đua tranh quyết liệt diễn ra ngay từ những bước chạy đầu tiên. Cũng theo ông Thào Seo Cấu, giải đua ngựa Bắc Hà ngày càng được tổ chức quy mô hơn, thu hút hàng vạn du khách. Nếu như giải đua ngựa Bắc Hà năm 2009 thu hút 15.000 lượt du khách, thì đến giải năm 2012 đã có đến gần 30.000 lượt du khách tham quan.
Giải đua có một không hai
Chúng tôi đã tìm về Na Hối (Bắc Hà), gặp ông Vàng Văn Hoàng, để được nghe kể về “những trận đua ngựa bắn súng "huyền thoại” xa xưa trên “cao nguyên trắng” Bắc Hà...
Nhấp chén trà đặc, phả khói thuốc lào cao vút, ông Hoàng chậm rãi kể cho chúng tôi về những chàng “kỵ sĩ chân đất” thời xa xưa ấy. Giải có từ năm nào ông Hoàng cũng không còn nhớ rõ lắm, nhưng ông khẳng định từ đời cha ông, cứ khi hoa mận, hoa mơ nở trắng rừng là người dân khắp vùng Bắc Hà lại nô nức kéo nhau về trường đua dưới chân núi Ba Mẹ Con, sát sân dinh thự Hoàng A Tưởng, chen chân xem hội đua ngựa, bắn súng.
Trên trường đua, người nào người nấy nai nịt gọn gàng, súng cầm trên tay rất oai vệ, nghe tiếng súng nổ là rạp mình trên lưng ngựa phi như bay. Đến gần đích, kỵ mã đều nhảy thật nhanh xuống đất, nhằm bia bắn liền 5 phát súng rồi cướp quả cầu đỏ, nhảy lên ngựa quay về điểm xuất phát. Ai vừa nhanh, vừa bắn súng trúng đích nhiều nhất là người chiến thắng... Hội đua ngựa những năm kháng chiến ở Bắc Hà trở thành ngày hội của những “anh hùng cao nguyên”.
Một thời gian dài các giải đua ngựa thưa dần và không còn được tổ chức, do khi chiến tranh kháng chiến chống Pháp, rồi chống Mỹ xảy ra, các chàng kỵ sỹ ngày ấy hầu hết đều nhập ngũ chiến đấu ở các chiến trường. Nhiều người con của bản làng đã được Nhà nước ghi công, tặng thưởng nhiều huân, huy chương kháng chiến. Thế hệ những người kỵ sĩ ngày ấy đã trở thành những “huyền thoại” trên cao nguyên trắng.
Đến năm 1975, khi miền Nam giải phóng, đất nước vui ngày hội thống nhất, nhân dân Bắc Hà chia vui bằng cuộc diễu hành kỷ lục với trên 200 con ngựa. Mùa xuân năm 1980, huyện đội (Ban Chỉ huy quân sự) Bắc Hà lại tưng bừng tổ chức giải đua ngựa, bắn súng chọn kỵ sỹ, xạ thủ giỏi nhất vùng. Trong cuộc đua tranh quyết liệt của hơn 50 kỵ mã là trai tráng đến từ các thôn, bản, Đại úy Ly Seo Thống, Đại đội trưởng Đội quân lương - Ban Chỉ huy quân sự Bắc Hà ngày ấy vinh dự giành giải Nhất... Mãi cho đến năm 2007, nghĩa là 27 năm sau giải đua ngựa, bắn súng do Ban Chỉ huy quân sự huyện Bắc Hà tổ chức, thì Lễ hội đua ngựa truyền thống Bắc Hà mới chính thức được phục dựng trở lại, và trở thành một "món ăn tinh thần" không thể thiếu của người dân Bắc Hà, cũng như du khách trong và ngoài nước trong suốt những năm qua.
Bài và ảnh: Nguyễn Thắng