Đặc sản xoài Cam Lâm được mùa, mất giá. Ảnh: Nguyên Lý/TTXVN |
Huyện Cam Lâm là thủ phủ trồng xoài của tỉnh Khánh Hòa với hơn 4.700 ha. Tháng 4/2016, Cục Sở hữu trí tuệ công nhận thương hiệu “xoài Cam Lâm” cho ba loại xoài Canh nông, cát Hòa Lộc và Úc. Tuy nhiên, sự đầu tư ồ ạt, thiếu đầu ra, giá cả phụ thuộc chính vào thương lái, đã khiến thương hiệu "xoài Cam Lâm" cũng như bao nông sản khác chịu chung một cảnh "được mùa, mất giá".
Vựa xoài "ngọt"Là một trong những vùng đất cát, đầy nắng gió của tỉnh Khánh Hòa, ở Cam Lâm rất khó để trồng các loại nông sản khác, nhưng với cây xoài thì khác. Nó không chỉ sống tốt mà còn đem lại thu nhập ổn định cho bà con.
Xoài Cam Lâm được trồng vào những năm đầu của thế kỷ XX, đến những năm 1960 đã hình thành nên vùng xoài tập trung trên địa bàn huyện với đại đa số là xoài Canh nông (xoài Tây, xoài Thủy triều). Từ đó đến nay, nhờ áp dụng những tiến bộ khoa học kĩ thuật để ghép, chuyển đổi nhiều giống xoài chất lượng như, xoài cát Hòa Lộc cơm vàng tươi, chắc, ít xơ, rất ngọt và thơm dịu; giống xoài Úc hạt nhỏ, mùi thơm, vị ngọt nhẹ, cơm vàng, chắc; xoài Canh nông địa phương có vị chua the, ngọt nhẹ. Một số giống xoài, chất lượng không thua kém nguồn gốc của nó như Úc, cát Hòa Lộc.
Số lượng xoài trồng nhiều tập trung ở trên rẫy vì nơi đó rộng rãi. Có hơn 1 ha xoài, ông Phạm Huy Phúc, xã Cam Thành Bắc chỉ tay vào những gốc xoài một người ôm không xuể kể, những gốc xoài Canh nông này đã tồn tại được 3 đời. Đến nay, gốc xoài kia đã được ông ghép, chuyển đổi sang giống khác có năng suất và chất lượng cao hơn. Mùa vụ vừa qua, gia đình thu về được 0 triệu đồng, trừ chi phí ông lãi còn 220 triệu đồng.
Xã Cam Hải Tây chính là vùng trọng điểm trồng xoài của huyện, nơi đây chiếm 1/5 tổng diện tích xoài cả huyện. Nghề trồng xoài ở Cam Hải Tây gắn bó qua nhiều thế hệ. Ông Nguyễn Văn Ngọc ở Cam Hải Tây cho biết, nhà ông có 200 gốc xoài các loại, có gốc đã 60 tuổi, được gọi là “xoài cổ”.
Vào thời điểm chính vụ, ông thu hoạch 20 tấn xoài, trừ chi phí các loại thu lãi 300 - 350 triệu đồng, nhờ đó mà gia đình ông có một cơ ngơi khang trang, 8 người con được học hành đến nơi đến chốn. “Nếu không có cây xoài, cuộc sống quanh quẩn với cây mì như trước đây, không biết khi nào tôi mới có cuộc sống no đủ. Hiện tại, chỉ có đứa đầu theo nghiệp cha trồng xoài còn lại làm giáo viên với kĩ sư”, ông Ngọc cười hạnh phúc kể.
Thống kê sơ bộ của Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Cam Lâm cho biết, toàn huyện đã có hơn 4.700 ha, sản lượng thu hoạch hơn 32.900 tấn/năm. Tính trung bình đạt 7 tấn/ha, giá bán trung bình 25.000 đồng/kg, sau khi trừ chi phí bình quân nông dân có lãi từ 150 - 180 triệu đồng/ha. Tùy theo giống xoài và trình độ canh tác tốt có nhà vườn đã thu vượt trội lên đến trên 300 - 400 triệu đồng/ha.
Vẫn còn những mùa xoài "chua" Với giá bán 9.000 đồng/kg xoài Canh nông, xoài cát Hòa Lộc 30.000 đồng/kg, xoài Úc với giá giao động từ 30.000 đồng/kg đến 70.000 đồng/kg khi bán cho thương lái ở thời điểm đầu vụ hoặc trái vụ, cây xoài Úc trở thành nguồn thu chủ lực cửa người dân Cam Lâm. Đỉnh điểm, đợt tết năm 2014, các thương lái phải vào tận vườn để mua xoài Úc với giá 130.000 đồng. Chính vì vậy, người dân mới có xu hướng chuyển đổi sang trồng xoài Úc.
Ông Nguyễn Văn Ngọc, ở xã Cam Hải Tây là một trong nhiều hộ gia đình chuyển sang ghép xoài Úc đầu tiên cho biết, trước đây gia đình ông có 1,3 ha xoài Canh nông, Bồ trắng. Từ năm 2002, ông đã cho cắt ngọn, hạ cành gần 260 gốc để chuyển sang ghép xoài Úc. Sau 4 năm, mỗi ha xoài Úc cho thu hoạch ổn định từ 8 - 10 tấn. Giá bán trung bình từ 40.000 đồng trở lên, ông lãi hơn 400 triệu đồng. Nhưng năm nay, xoài Úc tại vườn ông chỉ bán được 25.000 đồng/kg, một mức giá thấp kỷ lục so với mọi năm.
Rơi vào tình cảnh tương tự, nhiều nhà vườn trồng xoài các loại khác cũng không khỏi than ngắn thở dài. Bà Diệp Thị Sanh, xã Cam Hải Tây buồn bã cho biết, giá xoài năm nay thấp quá, coi như làm không công.
Ông Nguyễn Minh Tâm, Chủ tịch Hội Nông dân xã Cam Hải Tây cho biết, trước đây xoài Cam Lâm chủ yếu được tiêu thụ nội địa và được Công ty Trách nhiệm hữu hạn MTV EMU (Việt Nam) đóng tại thị trấn Cam Đức bao tiêu và xuất khẩu sang thị trường các nước châu Á, châu Âu . Nhưng mấy năm trở lại đây, thương lái nhờ các vựa xoài thu gom bằng cách đẩy giá lên cao. Riêng năm giá xoài liên tục xuống thấp. Hiện tại, xoài Úc tại vườn chỉ 25.000 đồng/kg, xoài Canh nông 5.000 đồng/kg và xoài cát Hòa Lộc 30.000 đồng/kg.
Theo chị Nguyễn Thị Nguyên, một chủ vựa xoài trong vùng, họ đang khó khăn trong việc tiêu thụ xoài, chủ yếu bán cho các chợ lớn trong tỉnh và miền Nam nước ta. Bởi, thời điểm hiện tại các thương lái không đặt hàng nhiều như trước nữa.
Những nhánh xoài Úc được ghép trên cây xoài canh nông đã hàng chục năm tuổi. Ảnh: Nguyên Lý/TTXVN |
Bàn về giải pháp trước sự biến động của thị trường, Ông Diệp Thế Thanh, Chủ tịch Hội Những người trồng xoài huyện Cam Lâm cho biết, Hội đang tìm kiếm các đối tác, doanh nghiệp để liên kết tạo đầu ra bền vững cho xoài Cam Lâm. Hội sẽ đẩy mạnh hoạt động sản xuất các sản phẩm mang tính giá trị gia tăng của xoài.
“Để các doanh nghiệp lớn chú ý đến xoài Cam Lâm, Hội chủ trương các hội viên thường xuyên trao đổi, hỗ trợ kinh nghiệm, kỹ thuật trồng xoài và tiến đến hướng cho người dân trồng xoài theo quy trình VietGAP sao cho mọi vườn xoài đều chất lượng tốt”, ông Diệp Thế Thanh, Chủ tịch Hội khẳng định.
Ông Nguyễn Trí Tuân, Phó Chủ tịch UBND huyện Cam Lâm cho biết, thời gian tới, Ủy ban nhân dân huyện sẽ thành lập Ban quản lý nhãn hiệu chứng nhận xoài Cam Lâm để tiếp tục thực hiện các thủ tục đăng ký theo quy định về cấp quyền sử dụng nhãn hiệu chứng nhận này, đồng thời có các hoạt động kiểm soát chặt chẽ chất lượng xoài, nghiên cứu, ứng dụng, chuyển giao tiến bộ kỹ thuật trong nhân dân.