Phóng viên TTXVN đã trao đổi với Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) Nguyễn Thanh Phong về thực trạng và giải pháp của ngành y tế để bảo đảm an toàn thực phẩm nói chung và trong dịp Tết Nguyên đán nói riêng.
Đoàn công tác thanh tra, kiểm tra và lấy mẫu xét nghiệm rau an toàn tại Hợp tác xã Liên minh vận chuyển hữu cơ Thanh Xuân, huyện Sóc Sơn, sáng 24/1. Ảnh: Dương Ngọc/TTXVN |
Thời gian qua, hệ thống văn bản pháp luật về an toàn thực phẩm được ban hành tương đối đầy đủ, toàn diện. Công tác chỉ đạo điều hành của Chính phủ, các bộ, ngành, UBND các cấp đã được tăng cường; hệ thống tổ chức quản lý, điều kiện làm việc của các cơ quan quản lý về an toàn thực phẩm từng bước được kiện toàn và tăng cường từ trung ương đến địa phương. Đặt biệt, hoạt động quản lý sản xuất, kinh doanh thực phẩm có chuyển biến tích cực so với giai đoạn trước và đã hình thành một số vùng sản xuất, kinh doanh rau, quả tươi sống, chăn nuôi an toàn, giết mổ tập trung bảo đảm an toàn thực phẩm.
Đến nay, số lượng cơ sở đủ điều kiện sản xuất, kinh doanh thực phẩm an toàn tăng đáng kể; một số doanh nghiệp lớn đã đầu tư vào sản xuất, kinh doanh thực phẩm với công nghệ cao theo chuỗi khép kín. Bên cạnh đó, việc kiểm soát các nguy cơ mất an toàn thực phẩm có tiến bộ. Công tác thông tin, truyền thông, giáo dục phổ biến pháp luật về an toàn thực phẩm được đẩy mạnh; việc kiểm tra, thanh tra và xử lý vi phạm pháp luật về an toàn thực phẩm được triển khai tương đối đồng bộ, quyết liệt và nghiêm minh hơn.
Tuy nhiên, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về an toàn thực phẩm chưa được hệ thống hóa, một số quy định còn chưa rõ ràng, còn thiếu, như việc phân công trách nhiệm giữa các bộ, ngành, địa phương; tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật còn thiếu; chưa kiểm soát được theo chuỗi cung cấp thực phẩm; việc phân tích, đánh giá nguy cơ ô nhiễm thực phẩm, quản lý sản xuất, kinh doanh thực phẩm nhỏ lẻ, thủ công, thực phẩm tươi sống vẫn là khâu yếu, chưa có biện pháp quản lý hữu hiệu.
Đáng lưu ý là tại một số địa phương, tình trạng vi phạm pháp luật về an toàn thực phẩm còn khá phổ biến; sử dụng chất cấm trong sản xuất, kinh doanh thực phẩm vẫn diễn ra ở nhiều nơi. Một lượng lớn thực phẩm không rõ nguồn gốc, xuất xứ, không bảo đảm an toàn vẫn lưu thông trên thị trường; thực phẩm nhập lậu vẫn diễn ra; điều kiện chăn nuôi, hạ tầng chợ, cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống, cơ sở giết mổ còn nhiều yếu kém. Đặc biệt, hoạt động sản xuất, kinh doanh thực phẩm nhỏ lẻ không kiểm soát được an toàn vẫn còn chiếm tỷ trọng lớn; công nghệ chế biến lạc hậu; việc truy xuất nguồn gốc thực phẩm còn nhiều khó khăn; thu hồi, xử lý thực phẩm không an toàn, thực hiện chưa nghiêm.
Bên cạnh đó, việc thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại về an toàn thực phẩm còn thụ động, xử lý vi phạm chưa kiên quyết, còn có biểu hiện nể nang, né tránh; chế tài xử lý các hành vi vi phạm pháp luật chưa bảo đảm tính răn đe. Công tác vận động, tuyên truyền, giáo dục về an toàn thực phẩm còn hạn chế; hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng chưa được chú trọng đúng mức.
Vì vậy, tình hình ngộ độc thực phẩm và các bệnh truyền qua thực phẩm diễn ra khá nghiêm trọng; yếu tố môi trường tự nhiên, môi trường sản xuất, kinh doanh thực phẩm chưa được quan tâm đúng mức. Trong giai đoạn 2013-2017, toàn quốc ghi nhận 862 vụ ngộ độc thực phẩm làm 24.954 người mắc, 22.213 người đi viện và 130 người tử vong.
Nguyên nhân của thực trạng trên là do ở một số nơi chính quyền các cấp quản lý chưa nghiêm, sự nhận thức yếu kém và cố tình vi phạm của một số tổ chức, cá nhân sản xuất và kinh doanh nông sản, thực phẩm. Trách nhiệm chính thuộc các cơ quan quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm, nhất là ở cấp chính quyền địa phương, các doanh nghiệp, người sản xuất, chế biến, kinh doanh nông sản, thực phẩm có vi phạm và một phần trách nhiệm thuộc về người tiêu dùng.
Tết Nguyên đán Mậu Tuất và lễ hội xuân 2018 đang đến gần, thời gian nghỉ Tết thường kéo dài, đồng thời sau Tết Nguyên đán là mùa lễ hội diễn ra trên phạm vi cả nước. Đây là thời điểm tiêu thụ thực phẩm lớn nhất trong năm, nhất là các thực phẩm: thịt, cá, trứng, bánh mứt kẹo, rượu bia, nước giải khát, các loại hạt có dầu… Để đáp ứng nhu cầu của thị trường, nhiều cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm cũng gia tăng việc sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu của mình. Bên cạnh đó, thời gian này thời tiết phía Bắc thường ẩm ướt, phía Nam thường nắng nóng gay gắt. Đây cũng là những yếu tố ảnh hưởng rất lớn đến việc bảo đảm chất lượng an toàn thực phẩm.
Để đảm bảo an toàn thực phẩm cho người dân vui Xuân đón Tết, Cục An toàn thực phẩm đã tham mưu cho lãnh đạo Bộ Y tế - thường trực Ban chỉ đạo liên ngành Trung ương về vệ sinh an toàn thực phẩm ban hành Kế hoạch triển khai công tác bảo đảm an toàn thực phẩm Tết Nguyên đán Mậu Tuất và mùa lễ hội xuân 2018; trong đó đã thành lập các đoàn thanh, kiểm tra từ trung ương đến cấp xã, phường. Các đoàn kiểm tra liên ngành sẽ tập trung vào các nhóm sản phẩm tiêu thụ nhiều trong dịp Tết và lễ hội có yếu tố nguy cơ cao; các làng nghề chế biến thực phẩm, các tỉnh có cửa khẩu, các thành phố lớn và tăng cường công tác thông tin giáo dục truyền thông về an toàn thực phẩm cho các nhóm đối tượng nhằm góp phần thay đổi hành vi.
Việc thanh, kiểm tra an toàn thực phẩm trong dịp Tết Nguyên đán có gặp khó khăn gì không thưa Cục trưởng?
Trong dịp tết Nguyên Đán, hoạt động thanh, kiểm tra bảo đảm an toàn thực phẩm gặp khá nhiều khó khăn. Trong đó, nhân lực thanh tra chuyên ngành an toàn thực phẩm còn thiếu; kinh phí dành cho công tác đảm bảo an toàn thực phẩm thiếu và chậm nên không đáp ứng được yêu cầu. Đặc biệt, tình trạng sản xuất, kinh doanh thực phẩm vi phạm về vệ sinh thú y, không rõ nguồn gốc xuất xứ; vi phạm về chất lượng, hết hạn sử dụng... vẫn diễn biến phức tạp, nếu không được kiểm soát chặt chẽ của các ngành chức năng và các địa phương thì sẽ có nguy cơ được đưa vào tiêu thụ tại các chợ truyền thống, vùng sâu, vùng xa.
Ngoài ra, tình trạng cố tình vi phạm pháp luật về an toàn thực phẩm, buôn lậu, làm hàng giả là thực phẩm vẫn phức tạp. Chính vì vậy, cần có sự vào cuộc của các lực lượng có chức năng điều tra như công an, hải quan... trong hoạt động tăng cường kiểm soát thực phẩm nhập lậu qua biên giới.
Trước tình hình trên, ngành có những giải pháp cụ thể nào để đảm bảo an toàn thực phẩm nói chung và trong dịp tết Nguyên đán nói riêng, thưa ông?
Ngành y tế đã đề ra nhiều giải pháp để đảm bảo an toàn thực phẩm, đặc biệt là trong dịp Tết Nguyên đán 2018.
Cụ thể là: Ngành y tế sẽ tăng cường công tác truyền thông để người dân hiểu về hành vi vi phạm về an toàn thực phẩm, đặc biệt là quy định xử lý hình sự đối với một số hành vi vi phạm về vệ sinh an toàn thực phẩm sẽ bị phạt tù; chú trọng công tác thanh tra, kiểm tra, đặc biệt tăng cường xử phạt vi phạm ở tuyến cơ sở, công khai tên, địa chỉ, sản phẩm, cơ sở vi phạm để tăng tính răn đe, công bố trên phương tiện thông tin đại chúng theo quy định để người dân biết và lựa chọn thực phẩm an toàn.
Đồng thời, tăng cường trách nhiệm của UBND các cấp trong việc đảm bảo an toàn thực phẩm trên địa bàn, đặc biệt là việc kiểm soát an toàn thực phẩm thức ăn đường phố, bếp ăn tập thể, các sản phẩm thực phẩm phục vụ trong dịp Tết Nguyên đán Mậu Tuất như rượu bia, bánh mứt kẹo, thịt và sản phẩm từ thịt, rau, củ, quả...; giám sát chặt chẽ việc kinh doanh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, chất kích thích tăng trưởng; tiếp tục triển khai các mô hình điểm về bếp ăn tập thể, thức ăn đường phố, vùng nguyên liện an toàn, chuỗi cung cấp thực phẩm an toàn.
Năm 2018, Bộ Y tế, Ban Chỉ đạo liên ngành Trung ương vệ sinh an toàn thực phẩm đã xây dựng các Kế hoạch thanh tra, kiểm tra và chỉ đạo địa phương thực hiện. Để triển khai kế hoạch Tết Mậu Tuất, Trung ương đã thành lập 6 đoàn kiểm tra an toàn thực phẩm sẽ kiểm tra 12 tỉnh, thành phố và Bộ Y tế có các công văn chỉ đạo địa phương triển khai thực hiện…
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13, có hiệu lực từ ngày 1/1/2018; trong đó có quy định về tội vi phạm quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm. Theo Cục trưởng, cần làm gì để những quy định mới này đi vào cuộc sống và đủ sức răn đe đối với các tổ chức, cá nhân vi phạm an toàn thực phẩm?
Để những quy định này đi vào cuộc sống và đủ sức răn đe đối với các tổ chức, cá nhân vi phạm về an toàn thực phẩm, cần phải tuyên truyền chính sách pháp luật, tuyên truyền Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13 có hiệu lực từ 1/1/2018 đối với những hành vi vi phạm về an toàn thực phẩm, như thực phẩm có sử dụng chất, hóa chất, kháng sinh, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật, phụ gia thực phẩm hoặc chất hỗ trợ chế biến thực phẩm chưa được phép sử dụng hoặc chưa được phép lưu hành tại Việt Nam... tùy tính chất mức độ vi phạm có thể sẽ bị phạt tù đến 20 năm. Đồng thời, cần tăng cường hơn nữa trách nhiệm của địa phương về an toàn thực phẩm…
Bộ đã tham mưu cho Chính phủ xây dựng các văn bản, chính sách, pháp luật. Ngày 9/5/2016, Thủ tướng Chính phủ đã ký Chỉ thị số 13/CT-TTg về việc tăng cường trách nhiệm quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm. Trong Chỉ thị này, Thủ tướng đã chỉ đạo quyết liệt về việc thanh tra, kiểm tra, đặc biệt là thanh tra, kiểm tra đột xuất và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm về an toàn thực phẩm…
Trân trọng cảm ơn Cục trưởng!