Phát biểu khai mạc Hội nghị, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Phan Xuân Dũng cho biết, với những tính năng ưu việt vượt trội như độ bền cơ học, tính đàn hồi cao, chịu ma sát tốt, chống cháy, ngăn cản vi khuẩn… amiăng trắng được coi là loại nguyên liệu đầu vào hữu ích cho hơn 3.000 sản phẩm.
Loại sợi này được ứng dụng rộng rãi trong ngành công nghiệp sản xuất sản phẩm fibro xi măng, các vật liệu cách điện, cách nhiệt, ngành ô tô, ngành hàng không, đóng tàu, dược, dầu mỏ, sản xuất vật liệu chống cháy… Tuy nhiên, tại một số nước trên thế giới trong đó có Việt Nam đang tồn tại quan điểm trái chiều liên quan đến việc có nên tiếp tục cho phép sử dụng amiăng trắng một cách an toàn và có kiểm soát hay cấm sử dụng loại sợi này do lo ngại khả năng amiăng trắng gây ung thư cho con người khi tiếp xúc.
Trước tình hình này, các doanh nghiệp có sử dụng sợi amiăng trắng trong sản xuất vật liệu xây dựng, đặc biệt là doanh nghiệp sản xuất tấm lợp fibro xi măng có truyền thống tới hàng chục năm nay đang hoạt động trong lo lắng, cầm chừng. Trong khi đó, người dân nghèo lại không đủ tiền mua vật liệu khác và có ý kiến cho rằng, đây là cơ hội để “dẹp” sản xuất trong nước, tạo điều kiện cho nhập lậu tấm lớp fibro xi măng.
Từ thực tế này, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Phan Xuân Dũng đề nghị, các đại biểu tham dự hội nghị tập trung thảo luận, đánh giá một cách khoa học, toàn diện những tác động của amiăng trắng đối với sức khoẻ con người và môi trường.
Trên cơ sở đó, các đại biểu sẽ đề nghị xây dựng các chính sách quản lý và chương trình hành động quốc gia sao cho phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội; bảo đảm quyền lợi của người tiêu dùng, người lao động, sản xuất, bảo đảm ổn định chính trị, xã hội và niềm tin của người dân vào chính sách đúng đắn của Đảng và Nhà nước cũng như cam kết của Việt Nam với quốc tế.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Hồng Tịnh cho biết, tại Việt Nam, amiăng trắng được sử dụng rộng rãi trong nhiều ngành công nghiệp ứng dụng như: sản xuất vật liệu chống ma sát, sản xuất phân lân nung chảy, làm phân NPK… Sản phẩm có chứa amiăng bao gồm sản phẩm nhập khẩu và sản xuất trong nước.
Ông Lê Hồng Tịnh nhấn mạnh, đề xuất cấm sử dụng amiăng trắng tại Việt Nam vào năm 2020 cần được xem xét một cách thấu đáo dựa trên các Hiệp ước Quốc tế và pháp luật hiện hành của Việt Nam. Theo đó, các nước thành viên trong Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Liên minh Kinh tế Á - Âu đều yêu cầu phải có thông báo, tham vấn và đàm phán trước khi có bất kỳ ý định ban hành lệnh cấm nào và phải có các bằng chứng khoa học cho lệnh cấm đó.
Tại Khoản 2, Điều 7 của Luật Đầu tư số 67/2014/QH13 ngày 26/11/2014 đã quy định kinh doanh sản phẩm amiăng trắng là ngành nghề kinh doanh có điều kiện; Điều 32 của Nghị định 24a/2016/NĐ-CP ngày 5/4/2016 của Chính phủ về Quản lý Vật liệu xây dựng quy định cho phép sử dụng có kiểm soát các sản phẩm vật liệu xây dựng có sử dụng amiăng trắng.
"Việc cấm sử dụng amiăng trắng cần thiết phải có sự xem xét thận trọng lợi ích của các bên liên quan và cần thiết phải có những nghiên cứu cụ thể hơn nữa tại Việt Nam về ảnh hưởng của amiăng trắng để có được cách tiếp cận xử lý chính xác cũng như đáp ứng đúng tinh thần Hiến pháp, Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư về ngành nghề cấm kinh doanh và ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Việc xây dựng lộ trình cấm cũng cần thực hiện đối với từng loại sản phẩm riêng biệt để giúp doanh nghiệp có thời gian thích hợp để có thể thực hiện chuyển đổi với chi phí thấp nhất", Phó Chủ nhiệm Lê Hồng Tịnh phân tích.
Ngoài ra, theo ông Lê Hồng Tịnh, cần xem xét đến gánh nặng kinh tế cho Chính phủ nếu ban hành lệnh cấm sử dụng amiăng trắng trong sản xuất tấm lợp fibro xi măng trong bối cảnh đất nước còn nhiều hạng mục cần ưu tiên phát triển. Bộ Khoa học và Công nghệ đã tiến hành nghiên cứu và đưa ra các giải pháp sử dụng sợi thay thế.
Tuy nhiên, kết quả nghiên cứu cho thấy sản phẩm thay thế không đạt được kỳ vọng do tuổi thọ thấp, chi phí cao, không phù hợp với môi trường khí hậu ở Việt Nam và nhu cầu sử dụng của người tiêu dùng. "Chính phủ cần chỉ đạo các cơ quan quản lý chuyên môn tập trung nghiên cứu đánh giá một cách khoa học, toàn diện những tác động của amiăng đối với sức khỏe con người và môi trường, không chỉ trong ngành tấm lợp fibro xi măng mà trong ngành công nghiệp khác, trên cơ sở đó xây dựng các chính sách quản lý sao cho phù hợp với quy định của quốc tế và Việt Nam, phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội bảo đảm quyền lợi của người lao động, người sản xuất cũng như người tiêu dùng", Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Hồng Tịnh nhấn mạnh.
Phát biểu tại Hội nghị, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Bùi Sỹ Lợi chỉ rõ, hiện có khá nhiều nghiên cứu từ nhiều góc độ, quy mô khác nhau của quốc tế và Việt Nam về sử dụng amiăng trắng. Các nghiên cứu này chưa đưa ra bằng chứng rõ ràng, chưa thuyết phục được nhóm phản đối cấm amiăng trắng về vấn đề ung thư do amiăng ở Việt Nam.
Tuy nhiên, phần lớn các chuyên gia y tế cho rằng, không cần nghiên cứu thêm về bằng chứng ở Việt Nam vì không đủ điều kiện để nghiên cứu toàn diện mà sử dụng bằng chứng quốc tế là đủ. Hầu hết các quốc gia đều quy định rất chặt chẽ về amiăng trắng dù cấm hay không cấm, song số nước vẫn còn sử dụng, sản xuất gấp 3 lần số nước cấm (57 nước cấm hoàn toàn, 145 nước cho phép sử dụng).