Tác giả của cuốn sách không phải ai xa lạ mà là một cán bộ quen thuộc và gần gũi với mọi người. Đó là Đại tướng Trần Đại Quang, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an, Trưởng ban Chỉ đạo Tây Nguyên đồng thời là một trí thức lớn, có học vị Giáo sư, Tiến sỹ. Được sự đồng ý của đồng chí Đại tướng, chúng tôi xin giới thiệu tóm lược về cuốn sách này.
Sách có 11 chương: Sự khởi đầu từ một phương tiện phục vụ chiến tranh; Thế giới trong sự phát triển của không gian mạng; Không gian mạng ở Việt Nam; Không gian mạng dưới góc độ an ninh quốc gia; Lợi ích quốc gia trên không gian mạng và các yếu tố tác động; Nguy cơ và thách thức; Bảo vệ chủ quyền và lợi ích quốc gia trên không gian mạng; Thế giới kết nối và xã hội trong xã hội; Không gian sinh tồn mở rộng và quyền lực thông minh; Sự phát triển của công nghệ thách thức tương lai không gian mạng; Làm chủ và bảo vệ không gian mạng; Cuối cùng là lời kết.
Trước những vấn đề không hề đơn giản như nêu ở trên, nhưng với tư duy sác sảo, nhạy bén, có tầm nhìn chiến lược và trình độ khái quát cao, tác giả đã nêu bật được chủ đề cốt lõi của cuốn sách, đặc biệt là các đề tài Internet, công nghệ thông tin và không gian mạng gắn liền với chính trị - đối ngoại, kinh tế, an ninh, quốc phòng, sở hữu trí tuệ, văn hóa - xã hội của loài người, trong đó có cả Việt Nam, trong một cuốn sách dày chưa tới 200 trang, khổ 14,5x20,5cm.
Về Internet, tác giả chỉ rõ: “Giống như nhiều công nghệ hiện đại khác, như công nghệ hạt nhân, công nghệ vũ trụ, công nghệ sinh học…, sự hình thành Internet khởi nguồn từ chạy đua vũ trang thời chiến tranh lạnh… Với khả năng kết nối mở, Internet ngày càng trở thành nền tảng hạ tầng quan trọng của các quốc gia, trở thành mạng lớn nhất thế giới, mạng của các mạng, xuất hiện trong mọi lĩnh vực thương mại, chính trị, quân sự, nghiên cứu, giáo dục, văn hóa, xã hội… với các loại hình dịch vụ đa dạng. Hiện nay khái niệm Internet được hiểu là một tập hợp các máy tính được liên kết với nhau thông qua hệ thống kết nối (đồng, quang, sóng vô tuyến…) trên toàn thế giới với mục đích trao đổi, chia sẻ dữ liệu và thông tin.
Trong thế giới hiện đại, Internet là phương tiện quan trọng phục vụ phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội. Nhưng nếu chỉ nghĩ tới Internet như một phương tiện phục vụ đời sống dân sinh mà quên đi vai trò của nó trong hoạt động quân sự, an ninh thì đó là sự ngây thơ, không thể chấp nhận được. Luôn nhớ rằng từ lúc khởi đầu, cho đến hiện tại và tương lai, chừng nào còn tồn tại Internet, thì nó vẫn luôn là vũ khí quân sự, vũ khí tình báo, vũ khí chính trị…”.
Về không gian mạng, tác giả viết: “Là nguyên nhân của sự khởi đầu Internet, lĩnh vực quân sự có những thay đổi cơ bản với sự xuất hiện của miền tác chiến mới - không gian mạng - đi kèm với học thuyết chiến tranh mới, các phương thức tác chiến mới, các lực lượng tác chiến mới và các vũ khí tác chiến mới. Không gian mạng không chỉ tạo nên những thay đổi trong lĩnh vực quân sự truyền thống, mà giờ đây nó còn tạo ra những nền quân sự trên không gian mạng với các vũ khí số phi sát thương, nhưng có khả năng tác chiến cao, được giới chức quân sự Mỹ ví như vũ khí hạt nhân. Chính Tổng thống Mỹ Barack Obama đã thừa nhận: “Đe dọa về an ninh mạng trở thành một trong các thách thức về kinh tế và an ninh quốc gia nguy hiểm nhất đối với Mỹ… Internet hiện trở thành vũ khí hủy diệt hàng loạt”.
Theo tác giả, Trung Quốc được xem là một cường quốc về không gian mạng, mặc dù quan điểm, chính sách cũng như lực lượng về an ninh mạng của nước này còn trong vòng bí ẩn. Trung Quốc coi không gian mạng là chiến trường thứ năm và là mặt trận tình báo mới. An ninh mạng được Trung Quốc đặc biệt nhấn mạnh khi Chủ tịch Tập Cận Bình khẳng định: “Không có an ninh mạng đồng nghĩa không có an ninh quốc gia; Internet và an ninh thông tin đã trở thành thách thức mới đối với Trung Quốc vì cả hai đều gắn với an ninh quốc gia và ổn định xã hội”. Ông đề ra mục tiêu “Biến Trung Quốc thành một cường quốc trên không gian mạng”.
Về không gian mạng ở Việt Nam, sau khi nêu rõ “phát triển công nghệ thông tin là chủ trương lớn được Đảng, Nhà nước đề ra ngay từ thời kỳ chống Mỹ, cứu nước và là chủ trương nhất quán xuyên suốt cho đến ngày nay”, tác giả đã chỉ ra những hạn chế và những vấn đề đe dọa sự phát triển bền vững của không gian mạng Việt Nam đòi hỏi chúng ta phải tìm mọi cách khắc phục.
Với trách nhiệm cao của mình, tác giả lưu ý: Không gian mạng đã tạo ra những thay đổi vô cùng lớn đối với đời sống xã hội, đến mức nói đến không gian mạng là người ta nói đến lợi ích và đôi khi người ta chỉ nhìn thấy lợi ích… Tận dụng mọi cơ hội, thế giới kết nối mang lại sự phát triển vượt bậc về kinh tế - xã hội cũng như nền hòa bình trên phạm vi toàn cầu; ngược lại, nếu không giải quyết tốt các thách thức sẽ dẫn đến các hiểm họa khó lường… Cần có cái nhìn xa hơn về tương lai để xác định hành động cho hiện tại. Đó là điều chúng ta cần hành động trước thực trạng không gian mạng tại nước ta hiện nay, với nhiều bất cập về chính sách, pháp luật, về hạ tầng công nghệ và nguồn nhân lực chất lượng cao, về tổ chức bộ máy và ý thức tuân thủ các chuẩn mực cùng với thực tế không gian mạng đang tiếp tục phát triển.
Sự buông lỏng, kém hiệu lực, hiệu quả trong quản lý, sự lạc hậu và thiếu đồng bộ trong chính sách, pháp luật, sự thất thu ngân sách và một phần nguồn lực quốc gia chảy ra bên ngoài, các giá trị văn hóa đứng trước các thách thức gay gắt, lãnh thổ không gian mạng chưa được xác lập, chủ quyền không gian mạng chưa được thực thi đầy đủ, nguy cơ “diễn biến hòa bình”, chiến tranh mạng và mất an ninh, an toàn thông tin ngày càng tăng cao… là những thực tế buộc chúng ta phải có giải pháp thực sự đồng bộ, cách mạng, huy động được sức mạnh của cả hệ thống chính trị, của toàn dân tộc, đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng.