Trước thực trạng Sình ca - loại hình nghệ thuật độc đáo của dân tộc mình cứ mai một dần, đồng bào dân tộc Cao Lan ở xã Kim Phú, huyện Yên Sơn (Tuyên Quang) đã tự nguyện đứng ra thành lập đội văn nghệ “không chuyên”. Tồn tại hơn 5 năm qua, đội văn nghệ “không chuyên” thôn 15 (xã Kim Phú) không chỉ góp phần bảo tồn mà còn quảng bá những câu hát Sình ca mượt mà say đắm lòng người đến với du khách thập phương.
Đến xã Kim Phú đúng vào thời gian diễn ra Lễ hội đình làng Giếng Tanh của người dân tộc Cao Lan (mồng 10 tháng Giêng âm lịch), chúng tôi và nhiều du khách được chứng kiến những điệu múa, câu hát Sình ca say đắm lòng người, do các thành viên đội văn nghệ thôn 15 biểu diễn. Anh Tiêu Văn Sang, Đội phó đội văn nghệ thôn 15 cho biết: Đội có 15 thành viên.
Đội hát Sình ca của người Cao Lan, thôn 15, xã Kim Phú, huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang. Ảnh: Quang Đán |
Trước khi đội được thành lập, số người biết và hát được Sình ca chỉ còn đếm trên đầu ngón tay. Nhưng đến nay không chỉ các thành viên trong đội mà rất nhiều người trong thôn có thể hát và múa thạo nhiều điệu Sình ca. Cũng theo anh Sang, nhận thấy việc cần thiết phải bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, nên khi mới thành lập, các thành viên trong đội đều luyện tập rất chăm chỉ. Ngày đi đồng vất vả, nhưng tối đến mọi người vẫn tập trung nhau lại, mời những người cao tuổi trong thôn biết hát Sình ca đến truyền dạy. Sau mỗi buổi tập, mọi người cùng nhau ôn lại, kể cho con cháu nghe sự tích nàng Lưu Tam - người sáng tác nên những câu hát Sình ca mượt mà, hay chuyện các cụ nhờ hát Sình ca mà nên duyên vợ chồng...
Trưởng thôn 15 (xã Kim Phú) - ông Hoàng Liên Sơn tự hào: “Thôn có 87 hộ và 100% số hộ trong thôn là người dân tộc Cao Lan. Khi đội văn nghệ thôn 15 được thành lập, cũng chính là lúc việc truyền dạy lại những điệu múa, câu hát Sình ca cho thế hệ trẻ trong thôn được quan tâm thực hiện”. Mục đích của việc thành lập đội văn nghệ nhằm giúp bảo tồn và phát huy loại hình nghệ thuật độc đáo của dân tộc Cao Lan đồng thời chọn lựa ra những nòng cốt văn nghệ tiêu biểu có khả năng hát và múa tốt để tham gia tại các liên hoan văn nghệ trong và ngoài tỉnh. Hiện nay, người già nhất của đội văn nghệ là ông Hoàng Văn Quý, 70 tuổi, còn người trẻ nhất là anh Lý Văn Tùng, 19 tuổi. Hiện Tùng đang theo học tại một trường thanh nhạc ở Phú Thọ, nhưng mỗi lần được nghỉ học về quê là Tùng lại chạy ngay đến nhà đội trưởng đội văn nghệ để tập hát Sình ca.
Các thành viên thuộc đội văn nghệ thôn 15 cho biết, hát Sình ca là một loại hình xướng ca truyền thống của dân tộc Cao Lan và được lưu truyền từ đời này qua đời khác bằng hình thức truyền miệng. Hát Sình ca bao giờ cũng đi kèm với những điệu múa uyển chuyển, sinh động, mô phỏng lại cảnh sinh hoạt đời thường của người dân như: Đi tra lúa (trong múa Khai đèn), đi xúc tép hay đi nương… mỗi cảnh sinh hoạt được tái hiện một cách đầy đủ, có hồn. Chính vì thế trong mỗi câu hát Sình ca thường tạo cho người xem một cảm giác vừa thực tại, gần gũi lại phảng phất những ý nghĩa sâu lắng về tình người, tình đời, tình yêu đôi lứa... Sự kết hợp nhuần nhuyễn và ăn khớp trong hát Sình ca đã hấp dẫn nhiều người xem. Ông Hoàng Văn Quý, người cao tuổi nhất đội văn nghệ thôn 15 tâm sự: “Giai điệu của Sình ca ngân nga lúc bổng lúc trầm, và khi ngân, âm thanh chủ yếu được phát ra từ lồng ngực lên cổ họng và vòm họng. Người hát phải sở hữu một chất giọng khỏe, phải biết lấy hơi và xử lý hơi phát ra sao cho vang, cho đều. Để hát được Sình ca, phải có sự đam mê”.
Không chỉ bảo tồn hát Sình ca, các thành viên đội văn nghệ thôn 15 (xã Kim Phú) còn thường xuyên tham gia các liên hoan văn nghệ trong và ngoài tỉnh để quảng bá rộng rãi hát Sình ca. Ông Nguyễn Việt Thanh, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Tuyên Quang cho biết: Trong khi bản sắc văn hóa các dân tộc đang bị mai một, việc người dân Cao Lan thôn 15 (xã Kim Phú) thành lập đội văn nghệ để bảo tồn và phát huy giá trị hát Sình ca là việc làm rất đáng trân trọng. Hiện tỉnh Tuyên Quang đang khuyến khích đồng bào các dân tộc trong tỉnh thành lập đội văn nghệ quần chúng để gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị bản sắc văn hóa các dân tộc.
Quang Đán