Ngày 24/8, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trình Năng Chung (Viện Khảo cổ học) cho biết: Vừa qua Viện Khảo cổ học, Bảo tàng Lịch sử Quốc gia và Bảo tàng tỉnh Lạng Sơn đã tiến hành đợt điều tra khảo cổ tại huyện Hữu Lũng, Lạng Sơn, phát hiện được nhiều địa điểm có dấu tích văn hóa của người tiền sử. Trong đó nổi bật là địa điểm Hang Ốc và hang Đồng Hang nằm trên địa bàn xã Yên Thịnh.
Các di tích trên có đặc điểm địa hình chung là những hang động phân bố trên sườn những ngọn núi đá vôi lớn, gần suối, xung quanh là những thung lũng rộng. Hang Ốc phân bố ở lưng chừng sườn phía Tây Nam một quả núi lớn, ở độ cao hơn 50m so với chân núi. Cửa hang có hình vòm lớn mở về phía Tây Nam, trông xuống thung lũng lớn, có dòng suối chảy gần chân núi. Đường lên hang rất thuận tiện. Bề mặt hang khá bằng phẳng, rộng trên 300m2, vào sâu bên trong, lòng hang chia làm hai ngách lớn, trần hang hình vòm ít nhũ rủ. Phần lớn diện tích lòng hang nhận được ánh sáng tự nhiên, thuận lợi cho con người cư trú.
Hang Ốc, đúng như tên gọi với bề mặt hang phủ đầy vỏ ốc núi (Cyclophorus) và ốc suối (Antimelania) đã bị trầm tích hóa kết cấu cứng chặt. Một phần bề mặt lòng hang đã bị xáo trộn do nhân dân địa phương đào phân dơi trong một thời gian dài. Có những dấu hiệu của những đợt địa chấn xảy ra trong quá khứ với bằng chứng là nhiều tảng đá to, nhiều khối nhũ lớn từ trần hang cao hơn 10m rơi xuống, nằm rải trên bề mặt hang.
Đoàn khảo sát đã đào thám sát một hố nhỏ 4m2 ở khu vực gần cửa hang. Kết quả khảo sát bước đầu cho thấy, tầng văn hóa khảo cổ xuất lộ ngay trên bề mặt. Căn cứ vào địa tầng trong hố đào cho thấy, di tích có 1 lớp văn hóa duy nhất dày khoảng 40 - 50cm, có độ kết cấu khá tơi xốp, được hình thành bởi đất sét trong hang đá có màu xám sẫm, chứa di tích, di vật khảo cổ xen lẫn vỏ nhuyễn thể và xương răng động vật. Trong hố đào phát hiện được dấu tích của 3 bếp lửa với tầng than tro khá dầy, chưa tìm thấy dấu tích mộ táng.
Hơn 100 di vật khảo cổ, chủ yếu là đồ đá và đồ xương đã được tìm thấy. Tất cả công cụ đá đều được chế tác từ những viên cuội suối. Loại hình công cụ ở đây mang đặc trưng công cụ văn hoá Bắc Sơn như công cụ mài lưỡi kiểu “rìu Bắc Sơn”, rìu hình tứ giác mài toàn thân, nhiều thỏi cuội có vết mài kiểu “dấu Bắc Sơn”, cùng nhiều công cụ cuội ghè đẽo hình bầu dục, rìu ngắn, công cụ chặt thô, công cụ mảnh, mảnh tước, hòn thổ hoàng. Đoàn khảo sát còn tìm thấy nhiều công cụ bằng xương. Người xưa đã chẻ dọc một số xương chi động vật như lợn, hươu, nai, sau đó vót nhọn tạo thành các mũi nhọn sử dụng làm công cụ.
Trong hố đào còn phát hiện nhiều bàn mài, bàn nghiền và chầy nghiền. Những bàn mài được sử dụng nhiều lần trên cả hai bề mặt đá tạo thành những vết lõm lòng máng trên hai mặt của viên đá. Điều này chứng tỏ cư dân Hang Ốc đã sử dụng rất thành thục kỹ thuật mài trong việc chế tác công cụ. Sự có mặt của nhiều đá cuội nguyên liệu, đá có vết ghè và mảnh tước ở đây chứng tỏ quá trình gia công công cụ được tiến hành tại chỗ.
Cùng với những di vật trên là dấu tích xương động vật gồm: lợn, khỉ, don, dúi, nhím, hươu, nai và vỏ nhuyễn thể như ốc sông, vỏ trai, hến, trùng trục. Đây có thể là tàn tích thức ăn của người tiền sử bỏ lại.
Việc tìm thấy nhiều bàn nghiền, chầy nghiền cho thấy hành vi khai thác và chế biến thức ăn từ quả và hạt của người tiền sử. Cùng với những dấu tích xương răng động vật cho thấy săn bắt, hái lượm chiếm vị trí đặc biệt quan trọng trong phương thức tìm kiếm nguồn thức ăn của người tiền sử nơi đây.
Đáng chú ý là có bàn nghiền còn bám đầy chất thổ hoàng trên bề mặt. Thổ hoàng là loại đá khoáng có mầu đỏ thường được người tiền sử nghiền nhỏ, pha nước rồi bôi lên cơ thể người chết, với quan niệm mầu đỏ tượng trưng cho máu, cho sự vĩnh hằng và linh hồn người chết sẽ tồn tại mãi, che chở cho người thân, cho cộng đồng.
Hang Đồng Hang thuộc thôn Gò Mãn, cách hang Ốc khoảng 3km theo đường chim bay. Hang nằm trong dãy núi đá vôi lớn, hang cao hơn 2m so với chân núi. Tại đây, đoàn khảo sát đã đào 1 hố thám sát rộng 2m2. Tầng văn hóa dầy từ 60-70cm, được hình thành từ kết cấu đất sét hang, vỏ ốc núi và ốc suối cùng hiện vật vật khảo cổ. Không có sự phân cách khác nhau về cấu tạo trầm tích giữa các lớp văn hóa.
Hiện vật thu được bao gồm hơn 20 công cụ đá và xương, về loại hình hiện vật có công cụ đá và công cụ xương. Công cụ đá gồm công cụ đá ghè đẽo và 1 chiếc rìu mài lưỡi kiểu “rìu Bắc Sơn”, nhiều thỏi cuội có vết mài kiểu “dấu Bắc Sơn”. Công cụ xương có 2 chiếc mũi nhọn. Chưa tìm thấy gốm.
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trình Năng Chung (Viện Khảo cổ học), Trưởng đoàn khảo sát, dựa vào nghiên cứu tổng thể các di vật, vào kết cấu trầm tích địa tầng văn hoá và so sánh với các di tích văn hóa Bắc Sơn khác, bước đầu đoàn nghiên cứu cho rằng, Hang Ốc và hang Đồng Hang là những di tích cư trú của người tiền sử, thuộc hệ thống văn hóa Bắc Sơn, có niên đại cách đây khoảng 6.000 năm.
Từ những bằng chứng khảo cổ nói trên cho thấy, Hữu Lũng, Lạng Sơn là mảnh đất giàu tiềm năng khảo cổ học tiền sử. Các cơ quan hữu trách đang có kế hoạch khai quật Hang Ốc và hang Đồng Hang và khảo sát toàn bộ khu vực sơn khối đá vôi huyện Hữu Lũng trong thời gian tới.