Nhà mới được xây dựng của gia đình bà Phạm Thị Hưởng ở xã Hòa Thắng, huyện Phú Hòa, tỉnh Phú Yên (thân nhân liệt sĩ và có chồng là người bị địch bắt tù đày). Ảnh tư liệu: Xuân Triệu/TTXVN
Số liệu mới nhất của Bộ Xây dựng cho thấy, tính đến ngày 30/6/2022, cả nước vẫn còn 150.439 hộ người có công với cách mạng cần hỗ trợ về nhà ở. Tổng số vốn cần hỗ trợ cho các hộ dân dự kiến lên đến 6.598 tỷ đồng.
Để phù hợp với nhu cầu thực tế, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 131/2021/NĐ-CP quy định chi tiết và biện pháp thi hành Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng; trong đó quy định mức hỗ trợ xây dựng mới hoặc cải tạo, sửa chữa nhà ở đối với người có công với cách mạng, thân nhân liệt sĩ và tỷ lệ phân bổ vốn hỗ trợ từ ngân sách Trung ương, tỷ lệ đối ứng vốn hỗ trợ từ ngân sách địa phương do Thủ tướng Chính phủ quyết định.
Chính phủ cũng giao Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, cơ quan liên quan xây dựng, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định về mức hỗ trợ xây dựng mới hoặc cải tạo, sửa chữa nhà ở đối với người có công với cách mạng, thân nhân liệt sĩ và tỷ lệ phân bổ vốn hỗ trợ từ ngân sách trung ương, tỷ lệ đối ứng vốn hỗ trợ từ ngân sách địa phương.
Theo Bộ Xây dựng, việc nghiên cứu, xây dựng và ban hành Quyết định quy định mức hỗ trợ xây dựng mới hoặc cải tạo, sửa chữa nhà ở đối với người có công với cách mạng, thân nhân liệt sĩ và tỷ lệ phân bổ vốn hỗ trợ từ ngân sách trung ương, tỷ lệ đối ứng vốn hỗ trợ từ ngân sách địa phương giai đoạn 2021-2025 là hết sức cần thiết.
Điều này thể hiện sự quan tâm và tri ân xuyên suốt của Nhà nước trong việc hỗ trợ về nhà ở cho các hộ gia đình người có công với cách mạng và thân nhân liệt sĩ nhằm ổn định, nâng cao chất lượng cuộc sống.
Chính sách đang được dự thảo xây dựng nhằm đảm bảo tính khả thi, thống nhất, phù hợp với thực tế và điều kiện kinh tế của đất nước trong giai đoạn 2021-2025; đảm bảo việc xã hội hóa trong thực hiện hỗ trợ nhà ở cho hộ gia đình người có công với cách mạng và thân nhân liệt sĩ có khó khăn về nhà ở, thực hiện hỗ trợ bằng nhiều nguồn lực trong xã hội theo phương châm: Người dân tự làm, Nhà nước hỗ trợ và cộng đồng giúp đỡ. Mặt khác, chính sách cũng đảm bảo công khai, minh bạch, tránh thất thoát, phân bổ công bằng và hợp lý các nguồn lực hỗ trợ.
Mục tiêu đặt ra là đảm bảo cho các hộ gia đình người có công với cách mạng và thân nhân liệt sĩ có nhà ở an toàn, độ bền tối thiểu 20 năm để góp phần ổn định cuộc sống, có mức sống bằng hoặc cao hơn mức sống trung bình của người dân nơi cư trú.
Nếu theo Quyết định số 97/QĐ-BXD ngày 9/3/2022 của Bộ trưởng Bộ Xây dựng Công bố chỉ số giá xây dựng quốc gia năm 2021, chỉ số giá xây dựng công trình xây dựng nhà ở tăng 6,61% so với năm 2020. Như vậy, để xây dựng mới căn nhà 1 tầng diện tích 30 m2 có tuổi thọ tối thiểu 20 năm tại thời điểm hiện nay thì chi phí vật liệu và nhân công từ 58,2 – 152,8 triệu đồng (mức trung bình trong khoảng từ 90 - 120 triệu đồng).
Nếu ngân sách nhà nước hỗ trợ khoảng 2/3 giá thành xây dựng căn nhà (như theo tính toán đối với việc hỗ trợ về nhà ở theo Quyết định số 22/2013/QĐ-TTg về hỗ trợ nhà ở cho người có công với cách mạng) thì mức hỗ trợ từ ngân sách nhà nước để xây dựng mới một căn nhà khoảng từ 60 – 80 triệu đồng. Đối với những hộ mà nhà ở bị hư hỏng, xuống cấp nhưng chỉ cần sửa chữa tường, thay mái nhà thì ngân sách nhà nước hỗ trợ với mức 30 – 40 triệu đồng/căn.
Tổng hợp báo cáo của các địa phương tính đến ngày 30/6/2022 vẫn còn 4 địa phương chưa báo cáo là Hà Nội, Vĩnh Phúc, Quảng Ninh, Bình Dương; 15 địa phương không đề xuất mức hỗ trợ hoặc đề xuất mức hỗ trợ dưới mức 60 triệu đồng để xây mới và 30 triệu đồng để sửa chữa. Có 44/59 địa phương (chiếm tỷ lệ 74,6%) có đề xuất mức hỗ trợ trên 60 triệu đồng/hộ để xây mới nhà ở và trên 30 triệu đồng/hộ để cải tạo, sửa chữa nhà ở.
Trên cơ sở nguyên tắc hỗ trợ có sự kết hợp giữa Nhà nước, đối tượng được hỗ trợ và sự tham gia đóng góp thêm của doanh nghiệp, cộng đồng dân cư, dòng họ trong việc thực hiện chính sách; đồng thời với các căn cứ đã nêu, Bộ Xây dựng đang đề xuất mức hỗ trợ đối với trường hợp xây mới nhà ở là 60.000.000 đồng/hộ; mức hỗ trợ đối với trường hợp cải tạo, sửa chữa nhà ở là 30.000.000 đồng/hộ. Nguồn vốn hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước gồm ngân sách trung ương và ngân sách địa phương.
Bộ Xây dựng khẳng định, hỗ trợ người có công với cách mạng về nhà ở là chủ trương lớn đã được Đảng và Nhà nước luôn luôn quan tâm và chỉ đạo triển khai thực hiện liên tục từ trước đến nay. Trong giai đoạn vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành nhiều cơ chế chính sách hỗ trợ nhà ở đối với người có công với cách mạng.
Cụ thể là Quyết định số 118/TTg về việc hỗ trợ người có công với cách mạng cải thiện nhà ở, Quyết định số 20/2000/QĐ-TTg về việc hỗ trợ người hoạt động cách mạng từ trước Cách mạng tháng Tám năm 1945 cải thiện nhà ở, Quyết định số 117/2007/QĐ-TTg sửa đổi, bổ sung một số điều của Quyết định số 118/TTg và Điều 3 Quyết định số 20/2000/QĐ-TTg về việc hỗ trợ người hoạt động cách mạng từ trước Cách mạng tháng Tám năm 1945 cải thiện nhà ở, Quyết định số 22/2013/QĐ-TTg về hỗ trợ nhà ở cho người có công với cách mạng.
Tính theo 4 Quyết định này, các hộ gia đình người có công với cách mạng được hỗ trợ cải thiện nhà ở dưới nhiều hình thức như: được miễn giảm tiền sử dụng đất khi mua nhà ở cũ thuộc sở hữu nhà nước, khi Nhà nước giao đất làm nhà ở; được tặng nhà tình nghĩa; hỗ trợ khi xây dựng hoặc sửa chữa nhà ở; hỗ trợ kinh phí.
Thống kê của Bộ Xây dựng cho thấy, đối với Quyết định số 118/TTg đã có khoảng 259.000 người có công được hỗ trợ (hỗ trợ khi mua nhà ở thuộc sở hữu nhà nước; hỗ trợ khi được giao đất làm nhà ở; hỗ trợ xây dựng hoặc sửa chữa nhà ở; hỗ trợ bằng nhà tình nghĩa) với tổng số kinh phí được hỗ trợ khoảng gần 3.600 tỷ đồng.
Đối với Quyết định 117/2007/QĐ-TTg cũng có khoảng 8.800 người có công được hỗ trợ (miễn giảm khi mua nhà ở thuộc sở hữu nhà nước; miễn giảm khi được giao đất; hỗ trợ kinh phí 25 triệu đồng/người) với tổng số kinh phí được hỗ trợ khoảng 200 tỷ đồng.
Cùng đó, với Quyết định số 22/2013/QĐ-TTg, có khoảng 340.000 hộ người có công được hỗ trợ (hỗ trợ 40 triệu đồng/hộ để xây dựng mới nhà ở hoặc 20 triệu đồng/hộ để sửa chữa nhà ở) với tổng kinh phí ngân sách trung ương hỗ trợ khoảng 8.873 tỷ đồng. Ngoài ra, còn có kinh phí ngân sách địa phương đối ứng theo quy định, kinh phí của hộ gia đình người có công và kinh phí huy động từ các nguồn hợp pháp khác (tổ chức, cá nhân, quỹ, hội...) để hỗ trợ thêm.
Sau khi hoàn thành hỗ trợ, nhà ở của các hộ gia đình người có công đều cơ bản đảm bảo các yêu cầu về tiêu chuẩn 3 cứng "nền cứng, khung tường cứng, mái cứng", chất lượng và diện tích theo quy định: có diện tích sử dụng tối thiểu 30m2, sử dụng các vật liệu xây dựng tốt - bền (như gạch, đá, xi măng, sắt thép, gỗ bền chắc, ngói, tôn...) đảm bảo nhà ở có tuổi thọ trên 10 năm; đảm bảo vệ sinh môi trường, khang trang, kín đáo, tránh được tác động xấu của thời tiết. Đời sống của người có công với cách mạng đã được ổn định, nâng cao chất lượng sống hơn trước.
Chính sách hỗ trợ về nhà ở theo Quyết định số 22/2013/QĐ-TTg cũng đã có sức lan tỏa, góp phần nâng cao nhận thức xã hội, kêu gọi các doanh nghiệp, cộng đồng dân cư tích cực cùng tham gia hỗ trợ, ủng hộ, chăm lo đời sống của người có công; tạo niềm tin sâu sắc vào công cuộc đền ơn đáp nghĩa đối với người có công với cách mạng.
Việc hỗ trợ hộ gia đình có công với cách mạng về nhà ở tại nhiều địa phương đã được thực hiện kết hợp, lồng ghép với các hình thức hỗ trợ khác như: ngày công của cộng đồng dân cư; kinh phí từ quỹ Đền ơn đáp nghĩa các cấp; giúp đỡ từ các tổ chức tín dụng, doanh nghiệp và việc xây dựng nhà tình nghĩa, nhà tình thương, nhà đại đoàn kết... Từ đó, đã góp phần giảm số lượng hộ gia đình người có công có khó khăn về nhà ở.