Và mới đây, Đội K52 vinh dự được Chủ tịch nước tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân thời kỳ đổi mới vì những thành tích thầm lặng mà các anh đã đóng góp.
Vượt qua khó khăn
Đội K52 thành lập từ năm 2001 với nhiệm vụ chuyên trách là tìm kiếm, cất bốc, hồi hương hài cốt liệt sĩ, quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam hy sinh trong các thời kỳ chiến tranh tại 3 tỉnh Đông Bắc Campuchia và tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ trên địa bàn tỉnh Gia Lai.
Thời gian tạm thời về nước do tình hình dịch COVID-19, Đội K52 vẫn thường xuyên họp, bàn phương thức tìm kiếm đồng đội. Ảnh: Hồng Điệp/TTXVN
Hơn 19 năm thực hiện nhiệm vụ trên đất bạn, cán bộ, chiến sĩ Đội K52 chủ yếu ăn ở dã chiến, đời sống vật chất và tinh thần nhiều khó khăn, thiếu thốn. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, các thành viên Đội K52 gặp không ít khó khăn, hiểm nguy, đã có một đồng chí hy sinh, 7 đồng chí bị thương được công nhận là thương binh và nhiều cán bộ, chiến sĩ suy giảm sức khỏe bởi sốt rét rừng và các bệnh lý khác do hậu quả của chiến tranh để lại.
Đại tá Trần Ngọc Sỹ, Chính trị viên Đội K52, cho biết, có lần xuôi dòng Sê Kông về điểm tập kết tại tỉnh Stung T’reng, Campuchia thì ca nô bị lật, nhưng cán bộ, chiến sĩ đã quyết giữ an toàn hài cốt liệt sĩ và bơi vào bờ. Trong một lần khác, do địa hình hiểm trở, lũ quét bất ngờ trong đêm đã cuốn phăng cả lán trại, cán bộ, chiến sĩ phải dầm mưa suốt đêm ôm giữ hài cốt liệt sĩ để tránh thất lạc.
Về trong nước, những nơi có thông tin mộ liệt sĩ thường nằm sâu trong rừng, địa hình hiểm trở phải đi bộ cả ngày đường mới đến nơi. Có những thông tin phải đào tìm nhiều chỗ vẫn không thấy. Nhưng với tinh thần "chưa tìm thấy các anh thì cán bộ, chiến sĩ chưa ngừng, nghỉ" và quyết tâm tìm cho bằng được.
Địa bàn những khu vực Đội K52 tiến hành tìm kiếm, quy tập tại nước bạn Campuchia thường là đồi núi hiểm trở, phức tạp; chủ yếu hành quân bộ, có nơi chỉ đi được bằng đường sông, nhiều nơi còn bom mìn và chất độc hóa học sót lại sau chiến tranh nên việc tìm kiếm thực sự nguy hiểm, nhiều địa điểm chủ yếu khai quật bằng sức người.
Ngôn ngữ cũng là một trong những rào cản trong việc tiếp nhận thông tin tìm đồng đội nên lãnh đạo Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh đã động viên cán bộ, chiến sỹ Đội K52 tự giác, tích cực học tiếng Campuchia và tìm hiểu phong tục, tập quán của nhân dân nước bạn theo phương châm người trước bồi dưỡng cho người sau, nghiên cứu trao đổi những kinh nghiệm, sáng kiến hay như đào hào theo hình chữ chi, dùng thuốn thăm dò... để phát hiện ra những nơi có mộ liệt sỹ.
Bản chất chịu khó của người lính Bộ đội Cụ Hồ thể hiện qua hiệu quả của công tác dân vận, các anh thường xuyên hỗ trợ, giúp đỡ người dân nước bạn qua công tác tổ chức thăm, tặng quà, khám chữa bệnh và cấp phát thuốc, cấp cứu kịp thời nhiều trường hợp bị bỏng, nhồi máu cơ tim hay giúp hàng trăm gia đình có hoàn cảnh khó khăn, làm hàng chục công trình nước sạch cho bà con vùng sâu, vùng xa của Campuchia và đã được chính quyền địa phương ghi nhận, nhân dân địa phương yêu mến. Từ đó, nhiều người dân đã cung cấp cho Đội nhiều thông tin có giá trị, trong đó phải kể đến 2 người từng là sỹ quan cấp cao của chế độ Pôl Pốt tự nguyện dẫn đường cho Đội quy tập được 45 hài cốt liệt sỹ.
Vượt qua bao gian nan, vất vả, nhưng vì tình nghĩa đồng chí, đồng đội, đến nay, Đội K52 đã quy tập được 1.428 hài cốt liệt sĩ hy sinh ở Campuchia hồi hương về nước. Trong đó, hơn 500 hài cốt liệt sỹ tại tỉnh Ratanakiri, hơn 400 hài cốt liệt sỹ tại tỉnh Stungtreng và hơn 500 hài cốt liệt sỹ tại tỉnh Preah Vihear an táng tại nghĩa trang huyện Đức Cơ (Gia Lai). Tuy nhiên, chỉ có 1 liệt sỹ có tên và địa chỉ; 42 liệt sỹ có tên, quê quán còn lại gần 1.400 liệt sỹ chưa xác định được thông tin.
Để lại dấu ấn tốt đẹp
"Các thành viên trong Đội K52 luôn tự nhủ, dù chiến tranh đã lùi xa nhưng vẫn còn rất nhiều người thân của các liệt sỹ đang hằng ngày, hằng giờ mong mỏi, hy vọng tìm ra thông tin quý giá phần mộ của người thân mình. Nỗi day dứt đó là động lực thôi thúc các cán bộ, chiến sỹ Đội K52 luôn trăn trở phải làm gì, làm cách nào để khắc phục khó khăn, tìm kiếm, quy tập, hài cốt liệt sỹ tại Campuchia và trên địa bàn tỉnh Gia Lai." - Thượng tá Nguyễn Xuân Toản, Đội trưởng Đội K52 chia sẻ.
Biết về Đội K52, nhiều gia đình liệt sỹ trong nước cũng tìm đến hoặc gửi thông tin nhờ tìm kiếm người thân hy sinh trong chiến tranh. Tính từ năm 1975 đến năm 2020, có hơn 3.000 hài cốt liệt sỹ được Đội K52 tìm thấy trên cả nước; riêng từ năm 2018 đến năm 2020, Đội đã quy tập được 154 hài cốt liệt sĩ tại thị xã An Khê, huyện Kbang, huyện Đăk Pơ và huyện Kông Chro. May mắn, có 1 liệt sĩ có tên, quê quán là liệt sỹ Nguyễn Khắc Tâm, hy sinh trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp đã được bàn giao hài cốt cho gia đình và địa phương an táng tại nghĩa trang liệt sĩ Hòn Dung, thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa.
Lễ truy điệu, quy tập hài cốt liệt sỹ từ Campuchia trở về an táng tại nghĩa trang huyện biên giới Đức Cơ. Ảnh: Tư liệu Đội K52 cung cấp
Anh Nguyễn Trung Kiên, cháu liệt sỹ Nguyễn Khắc Tâm cho biết, gia đình rất bất ngờ và xúc động khi biết tin Đội K52 đã tìm được hài cốt chú mình sau hàng chục năm thất lạc. Sau khi nhận hài cốt người thân, gia đình chỉ biết nói lời cảm ơn sâu sắc đến cán bộ, chiến sỹ Đội K52, cầu chúc các cán bộ, chiến sĩ chân cứng đá mềm để tiếp tục nhiệm vụ cao cả.
Với những thành tích đã đạt trong suốt 19 năm qua, Đội K52 đã nhận được nhiều phần thưởng cao quí của Đảng, Nhà nước, Quân đội và địa phương trao tặng, hàng trăm lượt cá nhân được các cấp khen thưởng. Đặc biệt, đơn vị được Chủ tịch nước tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân thời kỳ đổi mới vào ngày 15/9 vừa qua. Phần thưởng cao quý nhất dành cho các thành viên đội K52 vẫn là những giọt nước mắt hạnh phúc của thân nhân liệt sỹ khi họ đón nhận hương linh, hài cốt các anh trở về sau hàng chục năm thất lạc nơi đất khách, quê người.