Cách trung tâm xã Vĩnh Yên (Bảo Yên- Lào Cai) gần 20 km, qua con đường quanh co với những dốc bám chênh vênh sát bờ vực sâu, Lùng Ác vắt vẻo lưng trời. Đứng trên đỉnh núi này, phóng tầm nhìn xa xa nơi sườn núi, người ta có thể nhìn thấy rất rõ những chấm sáng đêm đêm leo lét từ những ngôi nhà trát vách đất. Đó chính là ngọn đèn dầu của những em học sinh trong bản đang ngày đêm rèn chữ luyện tài để làm nên bài ca của sự học nơi đỉnh trời này.
Leo lét trên đỉnh trời
Theo sự dẫn dắt của Thào Seo Sáng, một học sinh tiêu biểu trong bản Lùng Ác 1, chúng tôi vượt hơn 10 km đường dốc để đến thăm và tìm hiểu sự học nơi đây. Là bản định cư của đồng bào người Mông, bản Lùng Ác và bản Tổng Kim như tổ chim nằm cheo leo dựa vào vách núi của ngọn núi Lùng Ác cao vời vợi. Hai bản từng là bản nghèo của xã Vĩnh Yên trong nhiều năm dài. Với gần 100 hộ dân, người bản Mông nơi đây quanh năm “đầu tắt mặt tối” nhọc nhằn chuyện mưu sinh, lo cho được no cái bụng, cái áo lành mặc ấm. Trước kia, hai bản này nghèo lắm, những ngày giáp hạt, thiếu lúa ăn, đồng bào phải ăn ngô, mèn nén cho qua bữa. Những năm gần đây, được sự quan tâm của các cấp chính quyền địa phương cùng sự đổi mới trong tư duy và cách nghĩ của người dân nên cuộc sống có khấm khá hơn, thóc và ngô đầy bồ, trâu, ngựa nhiều lên, diện mạo mới của cuộc sống nơi đây đang chuyển biến dần.
|
Bản định cư của người dân Lùng Ác. |
Cách đây hơn chục năm, khi còn đói kém, người dân Lùng Ác và Tổng Kim chỉ nghĩ đến việc làm sao cho no cái bụng, áo được lành, chứ chưa ai dám nghĩ đến chuyện học hành và cho con cái đến trường học. Chính vì vậy, trẻ em khi đã cầm chắc con dao quăng, cầm chắc cái cuốc là phải lên nương lên rẫy làm việc cốt là để làm ra nhiều hạt lúa, bắp ngô cho ấm bụng những tháng năm đói mòn đói mỏi. Chính vì vậy, con em nơi đây chỉ biết lên rẫy giỏi, lội suối tốt, cưỡi ngựa hay chứ đọc chữ, viết chữ thì chịu. Trong nhiều năm dài, tỷ lệ trẻ em không biết đọc, biết viết chiếm đa số. Không biết chữ tất việc tiếp thu những cái mới và đặc biệt là những chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước khó lòng đến được với người dân của bản Mông.
Qua nhiều lần tuyên truyền, vận động và đặc biệt là sự kiên trì đi vận động của đội ngũ các thầy cô giáo bản, người dân hai bản Tổng Kim và Lùng Ác đã dần thay đổi được tư duy và đã nhận thức được vai trò của cái chữ trong việc làm thay đổi cuộc sống nơi đây. Những buổi họp bản, chủ đề đưa con em đến trường luôn là chủ đề “nóng” và được dân bản thảo luận sôi nổi nhiều hơn hết. Có những gia đình băn khoăn về việc chưa đủ cơm ăn thì làm sao học được chữ, nhà xa trường thì đi học làm sao được hay học xong thì đi làm gì, ở đâu… Nhưng rồi, dần dần những khó khăn ấy đều được đẩy lùi bằng một ý chí quyết tâm đưa con em mình xuống núi học chữ để sau này trở thành người tốt của dân bản. Phong trào hiếu học ở đỉnh núi Lùng Ác được bắt đầu từ khi người dân nơi đây có được ý chí ấy.
Xuống núi học chữ
Đáp ứng nhu cầu và tạo điều kiện học tập cho con em của hai bản Tổng Kim và Lùng Ác, xã Vĩnh Yên đã vận động nhân dân dựng lớp học ngay tại bản Tổng Kim. Vậy là đã có phân hiệu trường tiểu học và mầm non ngay tại bản. Có lớp, có trường không lý gì lại không đi học. 100% trẻ em đến độ tuổi đã được đến trường để học chữ. Thầy Lý Gìn Phù vốn là người con của bản Tổng Kim nay phụ trách ngay lớp học tại bản. Hàng ngày, học sinh từ trên đỉnh Lùng Ác xuôi xuống dốc núi đi học rất miệt mài, không bỏ buổi nào, rồi từ thung lũng Tổng Kim hơn chục em học sinh tiểu học ngược dốc núi để đến trường.
|
Cùng ôn bài ở phòng sau giờ học. |
Ông Sùng Seo Chu- Trưởng bản Lùng Ác cho biết: Cả bản Tổng Kim và Lùng Ác có gần 100 em học sinh đến độ tuổi đi học. Không chỉ dừng lại ở bậc tiểu học, các em học sinh nơi đây tiếp tục vượt khó để học lên cao hơn, hết cấp 1 lại học tiếp bậc THCS rồi THPT và học đại học. Khi lên bậc THCS, hầu hết các em đều đến trường trọ học. Được nhà trường tạo điều kiện xây dựng nhà bán trú dân nuôi nên các em có điều kiện ăn ở để học hành.
Học THPT để có cơ hội được học đại học. Nhưng không phải gia đình nào ở bản Mông cũng có điều kiện để cho con đi học. Trường cách xa nhà tới hơn chục cây số, điều kiện ăn ở và đi lại còn rất nhiều khó khăn. Vả lại, đã đến độ tuổi này thì phải lên núi làm nương giúp gia đình. Vượt lên những khó khăn ấy, hơn 20 em học sinh của hai bản đã khăn gói đến trường trọ học. Dù đường xa và khó nhọc, dù gia đình nghèo nhưng các em vẫn kiên trì đến trường. Những ngày cuối tuần, từng tốp học sinh trở về thăm bản rồi sáng thứ hai đầu tuần, người ta lại thấy các em xuôi xuống dốc núi, hăm hở mang theo bao gạo, bó rau cải nương và gánh củi. Tất cả những cái đó là sự gói ghém những ước mơ cho cuộc sống phía trước.
Những tấm gương hiếu học
Có công dùi mài kinh sử tất sẽ có ngày thành công. Trong hành trình gian nan tìm đến cái chữ ở Lùng Ác luôn có mặt của những tấm gương hiếu học để rồi chính các em sẽ làm rạng danh cho bản của mình và là nòng cốt cho sự đổi thay cuộc sống nơi đây.
Sinh ra và lớn lên trong gia đình nghèo khó có 4 anh chị em, cha mẹ đều là nông dân, hai anh em Sùng Minh Thành và Sùng Dùng Bềnh ở bản Lùng Ác đã nhen nhóm ý chí học tập ngay từ khi cắp sách tới trường. Nhà nghèo, thiếu thốn nhưng không làm nao núng ý chí học tập của hai anh em. Được tuyển vào học tại Trường Dân tộc Nội trú tỉnh và THPT số 1 Bảo Yên, xa nhà, hai anh em luôn bảo ban nhau để học hành chăm chỉ, quyết chí dùi mài đèn sách để đỗ vào đại học. Không phụ công hai em, sau khi tốt nghiệp THPT, cả hai anh em đều thi đỗ vào Học viện An ninh và Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên.
Gia đình ông Lý A Pao ở bản Tổng Kim có ba con trai thì cả ba con ông đều được học hành đầy đủ. Hai con trai của ông đã học đại học, con trai cả trở thành thầy giáo THPT ngay tại Nghĩa Đô, con trai thứ hai đang học Đại học Nông lâm Thái Nguyên, con trai thứ ba đang chuẩn bị đi học đại học. Ông Pao cho biết những năm trước đây, trường THPT cách nhà gần 40 cây số, nhà hoàn cảnh nhưng ông vẫn tạo điều kiện cho các con học hành đầy đủ và trưởng thành.
Người dân trong bản vẫn luôn nhắc đến những gương hiếu học vượt khó như em Thào Seo Sáng hiện đang học Đại học Giao thông, rồi thầy giáo Lý Gìn Phù đã trở thành thầy giáo của bản. Các em đang vươn lên để học, để thực hiện ước mơ của mình. Rồi đây ước mơ ấy sẽ được hiện thực hóa ngay tại bản của mình, phấn đấu nâng cao chất lượng cuộc sống nơi đây, làm cho bản Mông thêm giàu đẹp.
Chia tay bản Tổng Kim và Lùng Ác khi mặt trời đang khuất dần sau ngọn núi Lùng Ác cao vời vợi. Ngoảnh mặt lại, chúng tôi nhận thấy những triền núi hình trang sách mở đang tràn ngập ánh nắng chiều. Nhịp sống và điệu khèn Mông phía xa xa như đang ca vang bài ca về sự học nơi đây.
Bài và ảnh: Nguyễn Thế Lượng