Kỳ vọng tạo bước đột phá trong công tác quản lý, bảo vệ môi trường

Bảo vệ môi trường không chỉ là phòng ngừa, kiểm soát, xử lý chất thải; các hoạt động sản xuất, phát triển phải hài hòa với tự nhiên, khuyến khích bảo vệ và phát triển tự nhiên. Đây cũng là sự kiện đầu tiên trong 10 sự kiện năm 2020 của ngành Tài nguyên và Môi trường công bố. 

Những điểm mới

Gồm 16 Chương, 171 Điều, lần đầu tiên, Luật Bảo vệ môi trường 2020 thiết kế khung chính sách hướng đến việc hình thành đạo luật về bảo vệ môi trường có tính tổng thể, toàn diện và hài hòa với hệ thống pháp luật về kinh tế-xã hội; cải cách mạnh mẽ, cắt giảm trên 40% thủ tục hành chính, giảm thời gian thực hiện các thủ tục hành chính từ 20-85 ngày, góp phần giảm chi phí tuân thủ của doanh nghiệp.

So với Luật Bảo vệ môi trường năm 2014, Luật Bảo vệ môi trường 2020 có những điểm mới mang tính đột phá. Theo đó, lần đầu tiên, cộng đồng dân cư được quy định là một chủ thể trong công tác bảo vệ môi trường; tăng cường công khai thông tin, tham vấn, phát huy vai trò giám sát, phản biện, đồng thời được bảo đảm quyền và lợi ích của cộng đồng dân cư khi tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường.

Phương thức quản lý môi trường được thay đổi đối với dự án đầu tư theo các tiêu chí môi trường; kiểm soát chặt chẽ dự án có nguy cơ tác động xấu đến môi trường mức độ cao, thực hiện hậu kiểm đối với các dự án có công nghệ tiên tiến và thân thiện môi trường; bổ sung nhiều giải pháp bảo vệ các thành phần môi trường, đặc biệt là môi trường không khí, môi trường nước; thúc đẩy phân loại rác thải tại nguồn, định hướng cách thức quản lý, ứng xử với chất thải, góp phần thúc đẩy kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam.

Lần đầu tiên, Luật Bảo vệ môi trường 2020 quy định về thẩm quyền quản lý nhà nước dựa trên nguyên tắc quản lý tổng hợp, thống nhất, một việc chỉ giao cho một cơ quan chủ trì thực hiện, phân cấp triệt để cho địa phương; quy định cụ thể về kiểm toán môi trường nhằm tăng cường năng lực, hiệu quả quản lý môi trường của doanh nghiệp.

Các quy định về ứng phó với biến đổi khí hậu, thúc đẩy phát triển thị trường các-bon trong nước được cụ thể hóa; hoàn thiện hành lang pháp lý bảo vệ di sản thiên nhiên phù hợp với pháp luật quốc tế về di sản thế giới, đáp ứng yêu cầu của quá trình hội nhập quốc tế; tạo lập chính sách phát triển các mô hình tăng trưởng kinh tế bền vững, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, phục hồi và phát triển nguồn vốn tự nhiên.

Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường) Nguyễn Hưng Thịnh cho biết, trong những chính sách mới mà Luật Bảo vệ môi trường 2020 đưa ra, phải kể đến một số chính sách lớn, điển hình như đồng bộ các công cụ quản lý môi trường theo từng giai đoạn của dự án, bắt từ khâu xem xét chủ trương đầu tư, thẩm định dự án, thực hiện dự án cho đến khi dự án đi vào vận hành chính thức và kết thúc dự án. Chiến lược bảo vệ môi trường quốc gia, quy hoạch bảo vệ môi trường, đánh giá sơ bộ tác động môi trường, giấy phép môi trường và đăng ký môi trường; xác định rõ vai trò của báo cáo đánh giá tác động môi trường; quản lý chất thải rắn sinh hoạt; ứng phó với biến đổi khí hậu; quy chuẩn kỹ thuật môi trường về chất lượng môi trường xung quanh; quan trắc môi trường; phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường; công cụ kinh tế và nguồn lực bảo vệ môi trường; thanh tra, kiểm tra về bảo vệ môi trường...

Tạo bước đột phá

Các chính sách này được triển khai sẽ nâng cao hiệu quả công tác bảo vệ môi trường trong đó một số chính sách lớn được kỳ vọng sẽ tạo ra bước đột phá trong công tác bảo vệ môi trường.

Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường Nguyễn Hưng Thịnh nhấn mạnh, trước hết là thay đổi phương thức quản lý môi trường đối với dự án đầu tư theo các tiêu chí môi trường, áp dụng đầy đủ các công cụ như đánh giá sơ bộ tác động môi trường, đánh giá tác động môi trường, cấp giấy phép môi trường nếu phát sinh chất thải để quản lý, sàng lọc dự án đầu tư có nguy cơ tác động xấu đến môi trường mức độ cao. Chỉ đối tượng có nguy cơ tác động xấu đến môi trường mức độ cao mới phải đánh giá sơ bộ tác động môi trường, góp phần giảm thủ tục hành chính cho nhiều nhà đầu tư.

Các dự án áp dụng công nghệ tiên tiến và thân thiện môi trường được cấp giấy phép môi trường ngay từ giai đoạn nghiên cứu khả thi và tổ chức hậu kiểm thông qua thanh tra, kiểm tra khi dự án đi vào hoạt động, hoặc chỉ phải đăng ký môi trường được thực hiện bằng hình thức trực tuyến, đơn giản tại UBND cấp xã. Bên cạnh đó, Luật Bảo vệ môi trường 2020 cũng cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính thông qua việc tích hợp toàn bộ các giấy phép, giấy xác nhận về môi trường vào chung một giấy phép môi trường và bãi bỏ các giấy phép có liên quan.

Luật Bảo vệ môi trường 2020 quy định việc thu phí rác thải dựa trên khối lượng hoặc thể tích thay cho việc tính bình quân theo hộ gia đình hoặc đầu người như hiện nay nhằm thúc đẩy phân loại, giảm thiểu rác thải phát sinh tại nguồn. UBND cấp tỉnh quyết định việc phân loại cụ thể chất thải rắn sinh hoạt. Luật Bảo vệ môi trường 2020 quy định trách nhiệm phân loại chất thải rắn công nghiệp phát sinh từ cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ thành các loại để tăng cường tái chế, tái sử dụng phế liệu trong nước để hạn chế việc nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất, hướng tới phát triển kinh tế tuần hoàn.

Xác lập lại đúng vai trò hoạt động quan trắc chất thải của doanh nghiệp, Luật Bảo vệ môi trường 2020 quy định các đối tượng xả nước thải, bụi, khí thải lớn ra môi trường phải quan trắc định kỳ. Đối tượng phải quan trắc tự động, liên tục gồm các cơ sở thuộc loại hình có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường với lưu lượng phát thải trung bình trở lên và cơ sở không thuộc loại hình có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường với lưu lượng phát thải lớn, các khu, cụm công nghiệp. Đối tượng, thông số, tần suất quan trắc cụ thể sẽ do Chính phủ quy định để phù hợp với điều kiện phát triển khoa học, công nghệ và yêu cầu bảo vệ môi trường trong từng thời kỳ.

Luật bổ sung nhiều giải pháp bảo vệ các thành phần môi trường, đặc biệt là môi trường không khí, môi trường nước; bổ sung nội dung quản lý các chất ô nhiễm có tác động trực tiếp đến sức khỏe con người; quy định việc lập và thực hiện kế hoạch quản lý chất lượng môi trường nước mặt, môi trường không khí nhằm nâng cao hiệu quả bảo vệ các thành phần môi trường; đồng thời quy định về tiêu chí và phân loại khu vực ô nhiễm môi trường đất, quy định nội dung về xử lý, cải tạo và phục hồi môi trường đất.

Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã bổ sung một chương về các công cụ kinh tế và nguồn lực cho bảo vệ môi trường. Trong đó, bổ sung các chính sách về phát triển ngành công nghiệp môi trường, dịch vụ môi trường, sản phẩm, dịch vụ thân thiện môi trường; ưu tiên thực hiện mua sắm xanh đối với dự án, nhiệm vụ sử dụng ngân sách nhà nước; thúc đẩy việc khai thác, sử dụng và phát triển vốn tự nhiên; chi trả dịch vụ hệ sinh thái tự nhiên…

Để nhanh chóng đưa Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đi vào cuộc sống, Bộ Tài nguyên và Môi trường đang trình Thủ tướng Chính phủ ban hành kế hoạch triển khai Luật.

Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường Nguyễn Văn Tài cho biết, các nội dung chính gồm tuyên truyền, phổ biến các quy định của Luật Bảo vệ môi trường 2020 với nhiều đối tượng, thông qua nhiều hình thức khác nhau, phù hợp, bảo đảm tổ chức, cá nhân nắm được và thực hiện hiệu quả các quy định của Luật. Trong đó, các chính sách mới cần tập trung làm rõ về chất thải rắn sinh hoạt, chất thải rắn công nghiệp; trách nhiệm của tổ chức, cá nhân, cộng đồng dân cư trong việc thực hiện các hoạt động bảo vệ môi trường...

Tổng cục Môi trường rà soát các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành có liên quan đến Luật Bảo vệ môi trường để sửa đổi, bổ sung, thay thế, bãi bỏ hoặc ban hành mới các văn bản quy phạm pháp luật, đảm bảo phù hợp với quy định mới của Luật Bảo vệ môi trường 2020 và bảo đảm tính thống nhất trong quá trình thực hiện.

Tổng cục thực hiện các hoạt động xây dựng văn bản quy định chi tiết trong đó tập trung vào Nghị định của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và Thông tư của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật bảo đảm tiến độ, chất lượng.