Làng “rác” - làng ô nhiễm

Làng “rác”

Trong danh sách các làng nghề truyền thống Việt Nam có cả tên làng Khoai (thị trấn Như Quỳnh, huyện Văn Lâm, Hưng Yên). Tuy nhiên, cái tên làng Khoai được nhắc đến lại không chuyên làm nghề tái chế phế thải. Người dân làng nghề, gọi bằng từ nôm na dễ hiểu: làng… “ăn rác”. Bởi một nhẽ, làng Khoai là “đầu nậu”, “nơi tập kết” cuối cùng các loại phế thải (chủ yếu là nhựa, vỏ chai nhựa, nilon…) để tái chế ra các sản phẩm khác để tái sử dụng: Túi nilon, quần áo mưa (loại mặc một lần), đồ dân dụng bằng nhựa…

Cho nên, dù là ngôi làng nằm giữa vùng đồng bằng Bắc bộ, song bước chân vào làng Khoai cứ ngỡ như lạc vào một khu… công nghiệp, bởi biển hiệu các cơ sở tái chế, sản xuất nhựa, sản xuất túi ni-lon, áo mưa, đồ dân dụng bằng nhựa, xốp… giăng dọc trục đường làng, giăng dọc hai bên bờ sông… Ở đây, người người làm nghề tái chế phế thải, nhà nhà làm nghề tái chế. Các chủ cơ sở tái chế đua nhau thành lập công ty, xưởng tái chế… để cung cấp sỉ lẻ khắp trong Nam ngoài Bắc.

Nghề “ăn rác” của làng Khoai đã làm cho cuộc sống người dân nơi đây thay da đổi thịt: Nhà cao tầng mọc san sát. Xe ô tô (cả xe chở hàng, xe hơi du lịch đắt tiền) đỗ chật đường làng… Cả làng hiếm hoi tìm thấy một khu đất trống, bởi người ta tận dụng tối đa làm nơi tập kết, sơ chế, phân loại, đóng ép… các loại phế phẩm nhựa từ khắp các tỉnh đổ về…

Chỉ khổ cho những con đường làng chật chội và nhếch nhác vì những kiện vỏ nhựa được ép bằng máy thành từng lốc xếp chồng lên nhau cao ngất nghểu; những bao tải nilon đóng bao vứt chỏng chơ hai bên đường; rãnh nước thải lúc nào cũng vẩn lên những váng tù đọng… Con sông chảy qua làng trước kia hiền lành, yên ả, và là nguồn nước sinh hoạt của cả làng, nay dù đã được kè cứng hai bên bờ như con sông Tô Lịch trong nội thành Hà Nội, nhưng rác thải đã ùn ùn lấp kín cả lòng sông. Cả làng có lẽ chẳng còn bóng cây nào che nắng mưa cho đường thôn ngõ xóm, vì để có mặt bằng sản xuất, các hộ dân đã thi nhau đốn chặt.

Anh Nguyễn Văn Thăng cho biết: Làng có 900 hộ dân thì có tới 99% số hộ làm nghề tái chế. Nếu tìm gia đình không làm nghề tái chế, có lẽ còn khó hơn đi tìm… đom đóm dưới đêm trăng!!!

Khoảng đầu năm 2000, cán bộ ngành môi trường đã đến kiểm tra nồng độ không khí, nguồn nước… của làng Khoai. Kết quả phân tích cho thấy, tất cả các chỉ số này đều vượt mức cho phép đến hàng chục lần. Và làng Khoai trở thành một trong những “điểm đỏ” về ô nhiễm môi trường làng nghề của Hưng Yên và của cả nước.

Theo bà Vũ Thị Vòng, Trưởng phòng TNMT huyện Văn Lâm, dự án xây dựng, quy hoạch, phát triển làng nghề, quy hoạch làng nghề tái chế phế thải của làng Khoai được bắt đầu từ năm 2006, khi đó, tỉnh, huyện, thị trấn đều lo… ế vì không đủ số hộ đăng ký thuê đất, mua đất chuyển xưởng chế biến sang khu vực làng nghề, thế nhưng, đến nay quy hoạch làng nghề… không còn chỗ vì số các cơ sở sản xuất đăng ký nhiều quá. Vẫn theo bà Vòng, huyện Văn Lâm đang có kế hoạch… mở rộng quy hoạch làng nghề để “quay” các xưởng tái chế ra khỏi khu dân cư, trả lại sự trong lành cho môi trường!

Không biết, quy hoạch làng nghề có giải quyết được bao nhiêu % mức độ ô nhiễm. Tuy nhiên, sự thật về “nhà nhà tái chế, người người tái chế” phế phẩm nhựa ở làng Khoai đã là vấn đề nhức nhối gần 20 năm nay, kể từ khi nghề thu mua, tái chế phế phẩm ở làng Khoai bắt đầu manh nha từ những năm đầu thập niên 90 về trước. Đến nay, nó đã phình to chưa từng thấy, đến mức, nhắc đến làng Khoai, ai cũng phải “thở hắt ra” khi nghĩ đến ngôi làng… nhiều rác nhất Việt Nam.

Đó là câu chuyện khiến người dân thôn Tây Minh Khai (xóm 2, thị trấn Như Quỳnh, Văn Lâm, Hưng Yên) hoang mang và bức xúc, bởi nhiều ngôi mộ an táng tại nghĩa trang làng từ 5 – 6 năm nhưng vẫn không phân hủy được để họ làm thủ tục cải táng cho người thân. Nhiều gia đình khi gặp tình huống trên đã phải đậy nắp huyệt lại để… mai táng tiếp, đợi thêm thời gian cho người chết phân hủy hết mới tiến hành cải táng lại.

Anh Đinh Văn Ngọc ở thôn Tây Minh Khai xác nhận: “Rất nhiều trường hợp các gia đình tiến hành cải táng cho người chết, nhưng vì cốt vẫn chưa phân hủy hết, họ phải lấp lại!”. Chính gia đình anh Ngọc cũng gặp phải trường hợp như vậy.

“Ban đầu, nhiều gia đình nghĩ rằng đó là “mộ kết”, gia đình có phước lớn. Thế nhưng, quá nhiều trường hợp lặp lại hiện tượng trên khiến người dân hoang mang. Hiện tượng này xảy ra khoảng 6 – 7 năm nay. 10 ngôi mộ thì có tới 7 – 8 trường hợp người chết không hoặc chưa phân hủy hết!” – anh Phùng Văn Kiêu (quản trang nghĩa trang Tây Minh Khai) cho hay.

Cũng theo anh Kiêu, trước đó, chưa bao giờ người dân làng Khoai gặp phải hiện tượng “oái oăm” như thế. Trong khi đó, tại nghĩa trang xóm Đông Minh Khai (cùng thuộc làng Khoai), người chết chỉ 2 – 3 năm đã hoàn toàn phân hủy sạch sẽ, chưa xảy ra hiện tượng mộ “kết giả” như nghĩa trang Tây Minh Khai. Trước hiện tượng trên, nhiều gia đình khi có người thân mất, đã chọn phương án hỏa táng để “an toàn”.

Người dân làng Khoai cho rằng, nguyên nhân là do ảnh hưởng bởi ô nhiễm nguồn nước thải từ nhiều nhà máy xung quanh nghĩa trang, đã xả trực tiếp vào nghĩa trang. Các hóa chất độc hại đã khiến người chết không phân hủy được.

Nghĩa trang Tây Minh Khai nằm lọt thỏm giữa 3 nhà máy xây xung quanh, gồm Nhà máy Kính Việt Hưng, Công ty May Nguyễn Hoàng và Cty TNHH Sản xuất phụ tùng xe máy Việt Nam (VAP). Con đường mòn chạy vào nghĩa trang dài chừng 300 mét. Có lẽ, đây là điểm khô ráo, sạch sẽ nhất ở nghĩa trang.

Song song với con đường là rãnh nước thải ngả màu đen kịt và sủi ngầu bọt. Anh Kiêu còn cho hay, vào những ngày nắng nóng, mùi hôi thối bốc lên từ rãnh nước thải không thể chịu được. Hai đường ống xả thải từ Công ty May Nguyễn Hoàng vẫn trực tiếp xả nước thải ra rãnh nước.

Ông Nguyễn Đình Phong, Trưởng ban Địa chính – Tài nguyên Môi trường (UBND thị trấn Như Quỳnh, huyện Văn Lâm) cho hay: UBND thị trấn Như Quỳnh đã biết được thông tin nói trên. Ông Phong còn cho biết, vì nghĩa trang ở địa hình thấp, trũng như vậy nên chẳng may, nếu vào ngày mưa, gia đình nào có người chết sẽ rất khó khăn để tìm đất chôn cất.

Bà Vũ Thị Vòng cho biết thêm: Phòng TN&MT huyện Văn Lâm chưa thể kết luận được nguyên nhân chính xác có phải do ô nhiễm nguồn nước thải của các DN xây dựng nhà máy xung quanh nghĩa trang hay không, vì kết luận đó phải có bằng chứng, có kết quả nghiên cứu các mẫu chất thải lấy từ khu vực nghĩa trang làng Khoai.

Bà Vòng cũng thừa nhận: Hiện tại, cơ quan chuyên ngành cấp huyện như Phòng TN&MT huyện Văn Lâm chưa đủ nhân lực và năng lực để có thể tiến hành lấy các mẫu về để nghiên cứu, phân tích. Phải có một cơ quan, tổ chức chuyên môn làm công tác này, lúc đó mới có thể kết luận được nguyên nhân từ đâu.

Trong lúc chính cơ quan quản lý nhà nước (theo lĩnh vực) cũng chưa dám “lên tiếng”, người dân làng Khoai vẫn ngậm ngùi về hiện tượng không ai muốn (xảy đến) đối với dân làng mình.

Tuy nhiên, nguyên cớ của sự việc trên, người ta cũng chỉ dám phỏng đoán. “Chúng tôi cũng chỉ biết ý kiến lên UBND thị trấn. Còn chính xác, những chất thải hóa chất đó là gì, thì phải do các cơ quan chuyên môn họ kết luận. Nhưng, nếu cứ kéo dài mãi như thế này, thì cả người sống và người chết ở làng Khoai đều khổ!” – ông Tứ ngậm ngùi.