Lép vế bánh trung thu làng nghề

Hàng năm, cứ đến ngày trăng rằm tháng Tám, Tết Trung thu, người Việt lại làm mâm cỗ trông trăng với cốm, bưởi, hồng... và đặc biệt, không thể thiếu những chiếc bánh nướng, bánh dẻo truyền thống.

Đến thời điểm này, trên thị trường đã tràn ngập nhiều loại bánh trung thu với đa dạng mẫu mã của các thương hiện lớn và một loạt loại bánh “siêu giá” của các khách sạn nổi tiếng được sự quảng bá mạnh mẽ của phương tiện truyền thông, trong khi đó bánh truyền thống tại các làng nghề càng đìu hiu, khó trụ với sự cạnh tranh khắc nghiệt của thị trường.


Dịp này, chúng tôi có dịp trở lại xã Xuân Đỉnh (huyện Từ Liêm, Hà Nội), là một trong những xã chuyên sản xuất bánh, mứt, kẹo khoảng 100 năm nay. Nghề làm bánh truyền thống ở đây đang mai một vì không bắt kịp những thay đổi nhanh chóng của thị hiếu người tiêu dùng, không đảm bảo mức sống tối thiểu cho người dân làng nghề… Nguyên nhân là do nhu cầu thưởng thức bánh kẹo cổ truyền của người dân không nhiều, cùng với sự du nhập của bánh kẹo nước ngoài, khiến nhiều cơ sở sản xuất không còn thiết tha với nghề. Bên cạnh đó, thời gian gần đây, các cơ quan chức năng kiểm tra khá gắt gao khâu vệ sinh an toàn thực phẩm nên chỉ những cơ sở đáp ứng đủ điều kiện sản xuất mới có thể được tồn tại. Mặt khác, muốn phát triển thương hiệu, các cơ sở phải sản xuất với số lượng lớn và có nguồn cung dồi dào mới có thể đầu tư vào mẫu mã, bao bì, tem đóng gói… Trong khi người dân trong xã làm nghề bánh kẹo chỉ mang tính chất thời vụ, nên không thể giúp người dân ổn định cuộc sống trong cả năm. Chính vì vậy, nhiều hộ gia đình đã chuyển sang nghề khác.

Ông Đỗ Mạnh Thế, chủ cơ sở sản xuất bánh mứt kẹo Đỗ Thế Gia tại xã Xuân Đỉnh cho biết: “Nếu để so sánh về chất lượng, bánh trung thu của xã Xuân Đỉnh không hề thua kém bất cứ thương hiệu nổi tiếng nào trên thị trường. Nhưng do phần lớn người tiêu dùng vẫn quen với các thương hiệu lớn nên nhiều khi sản phẩm bánh trung thu Xuân Đỉnh khó thu hút khách hàng. Nhiều hộ gia đình không trụ được với nghề đã bán đất, cho thuê nhà, thuê đất hoặc chuyển hướng kinh doanh thương mại, dịch vụ. Trong xã cũng có nhiều người muốn khôi phục nghề nhưng nếu như đầu tư vào dây chuyền sản xuất, lò than, ống khói... để giảm thiểu ô nhiễm môi trường, không gây ảnh hưởng đến các hộ xung quanh cũng như đảm bảo vệ sinh an toàn chất lượng cho bánh mứt kẹo, cũng tốn đến hàng trăm triệu đồng, trong khi nguồn vốn này vay vào thời điểm hiện nay khá cao, sản xuất lại mang tính thời vụ nên là bài toán nan giải với các chủ lò tại đây”.

Do đó đến thời điểm này các hộ còn lại làm bánh Trung thu tại xã Xuân Đỉnh mới chuẩn bị nhà xưởng để chuẩn bị đi vào sản xuất, nhưng sản xuất mang tính chất nhỏ lẻ. Mỗi cơ sở chỉ sử dụng từ 4 - 5 lao động và chủ yếu sản xuất hàng cung cấp cho một vài công ty bánh kẹo tư nhân.

Mặc dù chính quyền xã luôn tạo thuận lợi về cơ chế, thủ tục cho các hộ gia đình quyết tâm giữ nghề sản xuất bánh kẹo của cha ông, nhưng hiện vẫn còn rất nhiều khó khăn. Xã đã có văn bản gửi lên các cơ quan cấp trên xin cấp một quỹ đất cho Xuân Đỉnh để tạo điều kiện cho các hộ sản xuất, nhưng xem ra cũng rất khó, bởi lẽ đây là vấn đề mà hầu hết làng nghề nào cũng gặp phải trong quá trình đô thị hóa như hiện nay, nhất là Xuân Đỉnh lại là vùng giáp với Tây Hồ, đang có tốc độ đô thị hóa nhanh. Các doanh nghiệp có lẽ cũng cần phải tự tìm lối thoát cho chính mình. Tuy nhiên, mỗi cơ sở nếu muốn sản xuất theo hướng, đảm bảo vệ sinh và phát triển nghề thì cũng cần ít nhất khoảng 1.000 m2/hộ. Với tấc đất tấc vàng như hiện nay tại xã Xuân Đỉnh, hầu hết các chủ hộ đều cho rằng khó có thể hy vọng xin cấp được đất để tạo điều kiện thành lập khu sản xuất cho các hộ sản xuất bánh trung thu.
Có thể nhận thấy, khách hàng ngày càng khó tính về chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm, mẫu mã nên các làng nghề làm bánh trung thu như Xuân Đỉnh không có sự cải tiến hoặc thành lập tổ hợp chuyên sản xuất thực phẩm đa dạng, trong đó coi bánh trung thu là một mặt hàng theo thời vụ để có thể tiến hành đầu tư về công nghệ thì trong vài năm tới khó cạnh tranh với bánh công ty sản xuất hàng loạt và của khách sạn nhà hàng.

Trung Kiên - XM