Trách nhiệm của doanh nghiệp với xã hội và bảo vệ môi trường

Tuy vậy, các doanh nghiệp đang gặp nhiều khó khăn, thách thức trong thực hiện trách nhiệm xã hội cũng như tuân thủ các quy định pháp luật về bảo vệ môi trường. Do đó, cần tổ chức các chương trình đào tạo chuyên sâu về quản lý môi trường cho các doanh nghiệp, đi đôi với việc ban hành các chính sách hỗ trợ để nâng cao năng lực kiểm soát ô nhiễm, bảo vệ môi trường.

Thiếu chính sách hỗ trợ
Theo bà Nguyễn Ngọc Lý, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Môi trường và Cộng đồng, ở Việt Nam, thực hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp trước tiên là tuân thủ các quy định pháp luật hiện hành như Luật Doanh nghiệp, Luật Lao động, Luật Bảo vệ môi trường năm 2014, Luật Thanh tra kiểm tra…

Trong lĩnh vực môi trường, doanh nghiệp phải có trách nhiệm với các tác động tới môi trường và cuộc sống cộng đồng, thông qua các hành vi kiểm soát ô nhiễm và xử lý, tái chế chất thải, tiết kiệm tài nguyên. Đặc biệt, nếu doanh nghiệp tuân thủ pháp luật môi trường, sẽ đạt được nhiều lợi ích thiết thực.

Hiện các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ mới chỉ tập trung chủ yếu vào phát triển sản xuất, cụ thể quy định tại Nghị định số 90/2001 và Nghị định số 56/2009 về trợ giúp phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ của Chính phủ.

Theo đó, Chính phủ tạo điều kiện cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ đổi mới công nghệ, trang thiết bị, máy móc, phát triển sản phẩm mới, hiện đại hóa quản lý nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm hàng hóa, tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường. Bên cạnh đó, Luật Doanh nghiệp vừa và nhỏ đang được Quốc hội xem xét thông qua sẽ là cơ sở quan trọng để hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ phát triển.

Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường Hoàng Văn Thức cho biết, mặc dù chưa có một chính sách cụ thể nào dành riêng cho việc hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ thực hiện trách nhiệm xã hội nhằm nâng cao năng lực kiểm soát ô nhiễm, bảo vệ môi trường.

Nhưng trong Luật Bảo vệ môi trường năm 2014 cũng đã có những quy định ưu đãi cho các doanh nghiệp có thể vay vốn từ Quỹ Bảo vệ môi trường đối với các lĩnh vực ưu tiên liên quan đến xử lý nước thải tập trung, cải tạo môi trường ô nhiễm, quan trắc môi trường, hay sản xuất các sản phẩm thân thiện môi trường.

Cơ hội, thách thức và giải pháp
Bà Nguyễn Ngọc Lý cho rằng: Việc thực hiện trách nhiệm xã hội sẽ giúp các doanh nghiệp có môi trường làm việc an toàn, mang đến lợi ích về sức khỏe cho cán bộ công nhân viên được đảm bảo, từ đó cán bộ yên tâm công tác, đảm bảo năng suất lao động.

Bên cạnh đó, việc tuân thủ đầy đủ các quy định pháp luật môi trường sẽ giúp doanh nghiệp không gặp rủi ro về pháp lý, thanh kiểm tra và chế tài xử phạt. Theo Nghị định số 155/2016, doanh nghiệp có thể bị xử phạt hành chính từ mức thấp nhất là vài chục triệu đồng đến mức cao nhất là 1- 2 tỷ đồng nếu vi phạm các quy định pháp luật về bảo vệ môi trường.

Điều quan trọng là khi làm tốt công tác bảo vệ môi trường, các doanh nghiệp còn đạt được hiệu quả về kinh tế, cụ thể như trường hợp Nhà máy sắn Hướng Hóa Quảng Trị đã thu lợi hơn 15 tỷ đồng/năm từ việc hồi lưu nước thải và xử lý biogas; Công ty cổ phần phân lân nung chảy Văn Điển thu lợi từ tái sử dụng chất thải rắn là 30 - 40 tỷ đồng/năm.

Bên cạnh những cơ hội, các doanh nghiệp cũng gặp thách thức trong thực hiện trách nhiệm xã hội và tuân thủ pháp luật bảo vệ môi trường. Hiện Chính phủ đã ban hành các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ để phát triển sản xuất. Tuy vậy, chính sách này mới chỉ nêu các biện pháp mà thiếu các nguyên tắc về nguồn lực thực hiện.

Các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam mới tiếp cận các khái niệm về trách nhiệm xã hội mà chưa có một chính sách cụ thể hay chương trình đào tạo bài bản về vấn đề này. Mặc dù hiện nay Bộ Tài nguyên và Môi trường đã chỉ đạo các Sở Tài nguyên và Môi trường tổ chức các lớp tập huấn pháp luật bảo vệ môi trường cho doanh nghiệp, nhưng các doanh nghiệp vừa và nhỏ thì gần như chưa tiếp cận được các lớp này.

Hơn nữa, các lớp tập huấn này mới chỉ dừng lại ở việc phổ biến quy định pháp luật mà chưa đi sâu vào hướng dẫn thực thi tuân thủ pháp luật bảo vệ môi trường.

Thêm vào đó là việc hiểu và áp dụng các quy định pháp luật về bảo vệ môi trường ở các doanh nghiệp vừa và nhỏ còn gặp khó khăn, do các quy định nằm rải rác ở nhiều văn bản pháp luật như Luật Bảo vệ môi trường năm 2014, Luật Tài nguyên nước năm 2012, Luật Thanh kiểm tra, Luật Thuế bảo vệ môi trường và rất nhiều Nghị định, Thông tư khác khiến doanh nghiệp lúng túng trong áp dụng thực hiện.

Cần ưu tiên hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong việc tiếp cận nguồn vốn và công nghệ tiên tiến; đồng thời ban hành bộ tài liệu về văn bản pháp luật, trong đó có đầy đủ các quy định về bảo vệ môi trường.

Cần xây dựng một nền công nghiệp môi trường, trong đó phải quản lý được công nghệ hiện có và phát triển dựa trên điều kiện của Việt Nam. Công nghệ đó phải xử lý đạt tiêu chuẩn, làm cơ sở để khuyến nghị các doanh nghiệp vừa và nhỏ sử dụng, đồng thời có chính sách hỗ trợ như giảm thuế, hỗ trợ vay vốn cho doanh nghiệp…

Mục tiêu quan trọng nhất của doanh nghiệp là lợi nhuận, nên trong nhận thức của họ, việc thực hiện quản lý môi trường là tốn kém và giảm lợi nhuận. Đây là một nhận thức chưa đúng đắn. Để thay đổi nhận thức đó, phải tổ chức một chương trình đào tạo chuyên sâu về quản lý môi trường, ngoài cung cấp các kiến thức về pháp luật, cần hướng dẫn doanh nghiệp xây dựng kế hoạch quản lý môi trường phù hợp.

Đồng thời, cần cung cấp thông tin về các trường hợp doanh nghiệp điển hình trong cả nước để nhân rộng mô hình làm tốt công tác quản lý môi trường và hiệu quả kinh tế; tổ chức các chương trình đào tạo chuyên sâu về quản lý môi trường cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ.