70 năm trước, trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, cùng với ngã ba Cò Nòi, đèo Pha Đin là một trong những trọng điểm giao thông bị thực dân Pháp tập trung đánh phá ác liệt. Thực dân Pháp cho rằng, cắt đứt được tuyến đường huyết mạch này, quân đội ta sẽ gặp nhiều khó khăn khi không nhận được đầy đủ chi viện từ hậu phương. Tuy nhiên, với lòng quyết tâm và tinh thần quả cảm, bộ đội, dân công, lực lượng thanh niên xung phong và nhân dân các dân tộc Tây Bắc đã anh dũng chiến đấu, bám trụ, mở đường... giữ vững giao thông thông suốt. Qua đó, góp phần to lớn vào thắng lợi của Chiến dịch Điện Biên Phủ, kết thúc cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, mở ra một thời kỳ phát triển mới của đất nước.
Với những giá trị lịch sử to lớn, năm 2020, đèo Pha Đin được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Khu di tích Quốc gia. Nhằm cụ thể hóa các chủ trương của Đảng, Nhà nước về bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa - lịch sử gắn với phát triển du lịch, Thường trực, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Sơn La đã chỉ đạo rà soát tổng thể khu vực đèo Pha Đin (địa phận Sơn La) và cho chủ trương triển khai thực hiện quy hoạch Khu di tích lịch sử - văn hóa đèo Pha Đin (huyện Thuận Châu).
Trên cơ sở quy hoạch phân khu, huyện Thuận Châu đã lập quy hoạch tổng thể mặt bằng và khởi công xây dựng đền thờ liệt sỹ tại Khu lịch sử - văn hóa đèo Pha Đin (xã Mường É) từ ngày 28/12/2023; tổng mức đầu tư xây dựng khoảng 26,6 tỷ đồng (trong đó, kinh phí giai đoạn I là 18,4 tỷ đồng và giai đoạn II khoảng 8,2 tỷ đồng). Đến nay, công trình đã hoàn thành giai đoạn I.
Tại buổi Lễ, Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La Hoàng Quốc Khánh biểu dương Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện Thuận Châu đã chủ động, tích cực triển khai xây dựng, hoàn thành công trình đúng vào dịp kỷ niệm 70 năm chiến thắng Điện Biên Phủ và 65 năm ngày Bác Hồ cùng Đoàn công tác của Trung ương về thăm, nói chuyện với đồng bào các dân tộc Tây Bắc tại Sơn La (7/5/1959 - 7/5/2024).
Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La đề nghị, các cấp Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh Sơn La nói chung, huyện Thuận Châu nói riêng, đặc biệt là xã Mường É cần thực hiện tốt việc quản lý, giữ gìn và phát huy giá trị công trình một cách thiết thực, hiệu quả, trở thành điểm sáng văn hóa, địa chỉ đỏ trong công tác giáo dục truyền thống cách mạng, lòng yêu nước, điểm đến du lịch hấp dẫn, thân thiện với du khách trong và ngoài tỉnh. Cùng với đó, địa phương tiếp tục huy động các nguồn lực để triển khai xây dựng các hạng mục công trình còn lại, đảm bảo đúng quy trình, quy định, sớm hoàn thành giai đoạn II; thường xuyên tổ chức các hoạt động chăm sóc, tu bổ, trồng cây, trồng hoa, tạo cảnh quan môi trường để công trình ngày càng khang trang, xanh, sạch, đẹp. Đồng thời, huyện tăng cường tuyên truyền, vận động, định hướng cho nhân dân đang sinh sống tại khu vực đèo Pha Đin chuyển đổi mô hình phát triển kinh tế phù hợp gắn với phát huy giá trị lịch sử, du lịch, tâm linh của di tích, qua đó, nâng cao đời sống của nhân dân.
Công trình được khánh thành và đi vào hoạt động có ý nghĩa tôn vinh, giáo dục truyền thống yêu nước cho các thế hệ mai sau. Đây sẽ là địa chỉ đỏ để nhân dân và du khách được bày tỏ niềm kính phục, lòng tri ân sâu sắc các anh hùng liệt sỹ đã chiến đấu, hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc.
Tại Lễ khánh thành, nhiều tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp, cá nhân tiếp tục ủng hộ tiền và hiện vật để xây dựng công trình giai đoạn II.