Xử phạt nhẹ, nợ BHXH gia tăng

Tình trạng gia tăng nợ bảo hiểm xã hội của các doanh nghiệp thời gian qua, đã ảnh hưởng không nhỏ đến quyền lợi của người lao động.

Nhiều doanh nghiệp nợ bảo hiểm

Chị Nguyễn Thanh Hương, công nhân công ty nhựa Trường Thịnh (TP Hồ Chí Minh) cho biết: “Cách đây hơn 1 năm, khi sinh con thứ hai, tôi xin nghỉ việc tại công ty. Đến nay, công ty vẫn không trả sổ bảo hiểm xã hội (BHXH) cho tôi, các chế độ thai sản tôi cũng không được hưởng. Tôi vừa được tin giám đốc công ty đã bỏ trốn, giờ thì càng không biết khi nào tôi mới có thể được hưởng quyền lợi của mình, mặc dù khi tôi đi làm, hàng tháng công ty vẫn trừ tiền đóng BHXH, BHYT vào lương”.



Xác nhận thông tin này của chị Hương, đại diện BHXH huyện Củ Chi cho biết: Công ty nhựa Trường Thịnh là một trong những doanh nghiệp nợ BHXH, với số tiền nợ lên tới hơn 6,65 tỷ đồng. BHXH huyện đã 2 lần khởi kiện và TAND huyện Củ Chi cũng đã 2 lần tuyên án, buộc công ty phải thanh toán nợ BHXH, nhưng đến nay, công ty mới chỉ trả 145 triệu đồng. Hiện chủ công ty này lại có dấu hiệu tẩu tán tài sản và bỏ trốn. Sự việc đã khiến hàng ngàn công nhân rơi vào cảnh thất nghiệp và không được đóng BHXH, BHYT.

Tình trạng nợ BHXH của các doanh nghiệp đang có chiều hướng gia tăng. Theo ông Cao Văn Sang, Giám đốc BHXH TP Hồ Chí Minh: Năm 2013, đơn vị đã khởi kiện 1.228 doanh nghiệp và nợ BHXH và 9 tháng đầu năm 2014, cũng đã có 800 doanh nghiệp bị khởi kiện. “Nhiều bản án đã được xét xử, nhưng lại gặp khó khăn do không thể xác nhận được tài sản của doanh nghiệp. Hoặc cũng có trường hợp như một tập đoàn taxi lớn, khi kiện thì doanh nghiệp nợ 80 tỷ và thanh toán được một phần. Sau đó không lâu, số nợ mới lại phát sinh, tăng lên hơn gấp rưỡi; mà cơ quan bảo hiểm cũng chưa biết thu hồi bằng cách nào vì toàn bộ tài sản chủ yếu là xe ô tô đã được bán cho tài xế”, ông Cao Văn Sang chia sẻ.

Với BHXH Hà Nội, tình trạng nợ bảo hiểm cũng là nỗi đau đầu của cơ quan quản lý. Ông Trần Xuân Hà, Phó Trưởng ban tuyên giáo Thành ủy Hà Nội cho biết, Hà Nội có hơn 8.100 đơn vị nợ BHXH, BHYT với số tiền là hơn 1.400 tỷ đồng. Đáng chú ý là tình trạng chậm đóng, nợ đọng BHXH tại Hà Nội đang có xu hướng tăng.

Tính đến nay, Hà Nội có 2.298 đơn vị nợ bảo hiểm kéo dài trên 12 tháng với tổng số tiền nợ 1.004 tỷ đồng, điển hình như: Công ty TNHH may mặc xuất khẩu VIT Garment nợ 19,3 tỷ đồng kéo dài 50 tháng; Công ty cổ phần Sông Đà 8 nợ 12,6 tỷ đồng kéo dài 50 tháng... “Việc nợ đọng tiền bảo hiểm kéo dài gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi của người lao động cũng như chính sách an sinh xã hội trên địa bàn Thủ đô. Để bảo vệ quyền lợi cho người lao động, BHXH Hà Nội cùng với các đơn vị chức năng đã thành lập đoàn liên ngành để thu hồi nợ, đồng thời khởi kiện những đơn vị nợ đọng bảo hiểm tới tòa án nếu cố tình không đóng bảo hiểm cho người lao động, đại diện BHXH Hà Nội cho biết.

Cần chế tài mạnh

Theo các cơ quan chức năng, nguyên nhân chính của việc các doanh nghiệp (DN) cố tình trốn đóng BHXH là do mức phạt chậm đóng BHXH thấp hơn mức lãi suất vay ngân hàng, dẫn tới nhiều DN chấp nhận chịu phạt để chiếm dụng quỹ BHXH. Mặt khác, với một số DN khó khăn trong sản xuất kinh doanh, nhất là các DN ngành xây dựng, thủy lợi và giao thông vận tải, do chủ đầu tư chậm thanh toán, nên đơn vị không đủ kinh phí trả lương và đóng BHXH cho người lao động.

Ông Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội: Các chế tài, cơ chế thanh tra, kiểm tra, xử lý, xử phạt, khởi kiện, thậm chí là hình sự hóa vấn đề này cũng chưa được thực hiện tốt. Ví dụ luật BHXH, luật BHYT đều có quy định truy cứu trách nhiệm hình sự đối với các hành vi vi phạm pháp luật BHXH, BHYT; tuy nhiên trong bộ luật Hình sự hiện hành không quy định tội danh cụ thể đối với hành vi bị coi là tội phạm về BHXH, BHYT nên không thể áp dụng những quy định đã có để xử lý các DN trốn đóng BHXH.Vì vậy, việc sửa đổi Luật BHXH sắp tới nên sửa đổi theo hướng có thể xử lý hình sự các chủ sử dụng lao động làm ăn có lãi nhưng trốn đóng, nợ đọng BHXH. Đồng thời, nâng mức xử phạt mới mong có đủ sức răn đe với doanh nghiệp trốn đóng BHXH.

“Doanh nghiệp thì chây ỳ, trong khi chế tài xử phạt thì lại chưa đủ mạnh. Trên thực tế, chưa có cơ chế buộc doanh nghiệp phải nộp, mà chủ yếu vẫn dựa vào sự tự giác của doanh nghiệp. Hàng tháng, cơ quan BHXH đều gửi thông báo về việc đóng bảo hiểm cho người lao động đến từng doanh nghiệp và yêu cầu thực hiện. Nếu doanh nghiệp không thực hiện thì sẽ có các đoàn thanh tra liên ngành tới thanh tra, xử phạt. Nhưng đến tiền xử phạt cũng bị nợ đọng”, đại diện ngành BHXH cho biết.

Theo đại diện này, mức xử lý cao nhất là cơ quan bảo hiểm sẽ khởi kiện DN ra tòa, nhưng việc làm này phát sinh rất nhiều thời gian, vì phải mất ít nhất 6 lần xử. Tuy nhiên, ngay cả giải pháp đưa ra tòa cũng không ăn thua. “Có những doanh nghiệp coi thường biện pháp đó tới mức khi ra tòa còn không cử đại diện có thẩm quyền tham gia phiên xét xử. Chính vì lẽ đó, hàng năm, sau khi có phán quyết của tòa án, cũng chỉ may ra đòi được 20-30% số tiền bảo hiểm xã hội mà doanh nghiệp nợ”, ông Cao Văn Sang, Giám đốc BHXH TP Hồ Chí Minh, cho biết.

Tình trạng này cũng xảy ra ở toàn quốc. Từ năm 2010-2013, BHXH Việt Nam đã khởi kiện 3.976 doanh nghiệp ra tòa với số nợ gần 1.800 tỷ đồng, tuy nhiên số tiền thu về qua xét xử chỉ đạt có 26%.

Ông Mai Đức Chính, Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho rằng, mấu chốt của vấn đề là do chế tài xử phạt chưa đủ mạnh, lãi suất chậm đóng thấp, mức xử phạt hành chính thiếu tính răn đe; chính vì vậy, để chấn chỉnh tình trạng nợ BHXH, trong luật BHXH sửa đổi cần quy định nâng xử phạt đối với đơn vị cố tình nợ BHXH, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự với hành vi này.

Hoàng Tuyết- Xuân Minh