Chuyện chưa kể về hành trình 65 ngày điều trị cho bệnh nhân 91

Ca bệnh đặc biệt

Bác sỹ Nguyễn Thanh Phong, Trưởng Khoa Nhiễm D, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Thành phố Hồ Chí Minh chia sẻ, ngày 18/3, bệnh nhân 91 được chuyển đến Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới trong trạng thái sức khỏe bình thường. Nam bệnh nhân này là phi công, quốc tịch Anh, bị nhiễm bệnh do đến quán bar Buddha ở Quận 2- nơi khởi phát ổ dịch COVID-19 lớn nhất trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh từ trước đến nay. Trong những ngày đầu, bệnh nhân sức khỏe tốt, vẫn đi lại, sinh hoạt bình thường như nhiều bệnh nhân nhiễm virus SARS-CoV-2 khác. Tuy nhiên bệnh nhân từ chối không sử dụng suất ăn bệnh viện cung cấp do đồ ăn Việt Nam có nhiều gia vị, nhân viên y tế Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới phải tìm đủ mọi cách như giảm bớt gia vị, đặt đồ ăn bên ngoài nhưng bệnh nhân này vẫn không chịu ăn, kể cả uống sữa.   

Chị Phạm Thị Tuyến, điều dưỡng trưởng Khoa Nhiễm D cũng cho biết, bệnh nhân 91 khá đặc biệt bởi thời điểm mới nhập viện bệnh nhân tỏ ra khó chịu, không ăn uống, không chịu hợp tác với đội ngũ y bác sỹ. “Mỗi lần lấy mẫu xét nghiệm bệnh nhân này rất khó khăn, dù lấy mẫu phết mũi hay lấy máu, bệnh nhân đều không hợp tác, chúng tôi phải thuyết phục rất nhiều lần”, chị Tuyến kể. 

Điều dưỡng Huỳnh Thị Kim Huệ có hơn 30 năm kinh nghiệm chăm sóc bệnh nhân từ hồi sức cấp cứu đến các bệnh lý truyền nhiễm thì dự đoán, bệnh nhân này chỉ phải điều trị trong 2-3 tuần bởi có thể trạng rất tốt. Bệnh nhân nặng tới 100 kg, rất cao lớn, dù nằm ở trong phòng cách ly áp lực âm rất lạnh nhưng luôn kêu nóng. “Thời gian đầu đúng là bệnh nhân rất khó chịu, nhưng chúng tôi vẫn phải hoàn thành nhiệm vụ chăm sóc bệnh nhân thật tốt, đáp ứng mọi yêu cầu của họ trong khả năng của mình”, chị Huệ cho hay. 

Tuy nhiên, lúc bệnh nhân cởi mở hơn, hợp tác với nhân viên y tế thì cũng là lúc bắt đầu có dấu hiệu trở nặng, suy hô hấp tăng dần, phải hỗ trợ thở oxy qua đường mũi. Kể từ đó bệnh nhân 91 hoàn toàn nằm một chỗ, ăn qua đường tĩnh mạch và các nhân viên y tế cũng phải chuyển sang chế độ chăm sóc đặc biệt cho bệnh nhân này.

Và hành trình gian nan giúp bệnh nhân 91 giành lại sự sống bắt đầu. 

Hành trình gian nan

 “Bệnh nhân 91 có thể trạng béo phì (cao 1,81 m, nặng 100 kg), đây là một trong những nguy cơ cao khi mắc COVID-19. Trong quá trình điều trị, hệ miễn dịch của người này đã phản ứng quá mức khi bị virus tấn công làm sản sinh ra chất cytokine chống lại chính cơ thể, gọi là “cơn bão” cytokine, đặc biệt chất này tấn công mạnh vào phổi gây tổn thương phổi rất nặng nề”, bác sỹ Nguyễn Thanh Phong chia sẻ nguyên nhân vì sao bệnh nhân 91 dù khi nhập viện ở trong trạng thái bình thường nhưng dần dần lại trở nặng. 

Không chỉ gặp hội chứng “cơn bão” cytokine, bệnh nhân 91 còn bị rối loạn đông máu, đồng thời mắc thêm hội chứng HIT (giảm tiểu cầu do dị ứng với thuốc chống đông heparin được dùng khi chạy ECMO). Theo bác sỹ Phong, ở thời điểm lúc bấy giờ, các phác đồ điều trị COVID-19 trên thế giới cũng chưa thống nhất, do đó quá trình  điều trị cho bệnh nhân này gặp muôn vàn khó khăn khi đội ngũ y bác sỹ phải vừa điều trị, vừa mày mò tìm tòi các phương án tiếp theo.  

Một nhóm chat online gồm các chuyên gia đầu ngành về chuyên ngành hồi sức, truyền nhiễm, huyết học, hô hấp, vi sinh lâm sàng, dược lâm sàng của Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới và Bệnh viện Chợ Rẫy được thành lập với mục đích tập trung theo dõi và hội chẩn về bệnh nhân 91. Tình hình bệnh nhân luôn được cập nhật, thảo luận liên tục bất kể ngày hay đêm. Và chính đội ngũ này đã đưa ra các chỉ định quan trọng trong những thời điểm quyết định sự sống còn của bệnh nhân 91.   

Cụ thể, thông qua hội chẩn hàng ngày, khi bệnh nhân bắt đầu có phản ứng với thuốc kháng đông heparin, các bác sỹ quyết định sử dụng một loại thuốc mà ở Việt Nam chưa từng sử dụng, đó là thuốc kháng đông đường tĩnh mạch do Đức sản xuất. Thế nhưng quá trình xin giấy phép, nhập thuốc về Việt Nam phải mất đến 10 ngày. Trong hơn 10 ngày chờ đợi thuốc từ Đức nhập về cũng là 10 ngày “cân não” bắt buộc đội ngũ chuyên gia phải tìm cách giữ mạng sống cho bệnh nhân 91. “Chúng tôi  phải dùng tạm loại thuốc Xarelto chưa từng có trong phác đồ. Đây là thuốc điều trị và dự phòng huyết khối, ít ảnh hưởng rối loạn đông máu. 7 ngày đầu tiên bệnh nhân tương đối ổn định, nhưng sang đến ngày thứ 8, bắt đầu có những dấu hiệu rối loạn đông máu trở lại và thời gian này chúng tôi phải tìm đủ mọi cách để cầm cự. Rất may, đến ngày thứ 10, thuốc về đến Việt Nam thì tình hình bệnh nhân cũng dần ổn định”, bác sỹ Nguyễn Thanh Phong nhớ lại.

Ngoài việc tìm kiếm thuốc và các phương pháp điều trị thì quá trình 65 ngày bệnh nhân 91 nằm tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới cũng là 65 ngày các nhân viên y tế ở đây mất ăn mất ngủ. Bên trong phòng cách ly áp lực âm, hầu như 24/24 đều có người túc trực, sẵn sàng xử trí các tình huống, sự cố bất ngờ xảy ra. Bác sỹ Nguyễn Thanh Phong cho biết: “Trong tuần đầu tiên chạy ECMO, chúng tôi gần như thức trắng liên tục, thỉnh thoảng chợp mắt 1 lúc cũng choàng tỉnh dậy bởi mơ thấy bệnh nhân gặp sự cố”.

Và quả thực, bệnh nhân 91 cũng khiến cho các bác sỹ phải nhiều phen “hú vía”. Bác sỹ Phong kể lại, 18 ngày sau thở máy, các bác sỹ đã tiến hành mở khí quản cho bệnh nhân nhưng mới chỉ bắt đầu rạch da thì máu đã chảy ồ ạt. Hay có những thời điểm, bệnh nhân đang ở trạng thái ổn định đột nhiên xuất hiện tình trạng tràn khí màng phổi khiến các bác sỹ lại một phen “thót tim” tìm cách xử lý. Chưa kể kết quả xét nghiệm virus SARS-CoV-2 của bệnh nhân này lúc âm tính, lúc dương tính, đảo chiều liên tục. Tâm trạng của các bác sỹ vì thế cũng phập phồng lên xuống theo diễn tiến tình hình của bệnh nhân.   

Bác sỹ Huỳnh Thị Thu Hiền, Khoa Hồi sức cấp cứu – Bệnh viện Chợ Rẫy, người trực tiếp thực hiện ECMO cho bệnh nhân 91 cũng cho biết, ngay trong ngày đầu tiên đặt hệ thống ECMO, máu bệnh nhân đông đặc khiến các bác sỹ phải thay màng ECMO ngay trong ngày. Những ngày sau đó, liên tục xảy ra tình trạng huyết khối trong hệ thống dây dẫn, buộc phải thay ống canuyn (dụng cụ mở khí quản)…Chỉ trong 3 tuần "trực chiến", bác sỹ Hiền đã phải thay màng ECMO 3 lần cho bệnh nhân phi công người Anh. 

Kỳ tích

Sau 65 ngày điều trị với 46 ngày chạy ECMO, bệnh nhân 91 được chuyển sang Bệnh viện Chợ Rẫy tiếp tục điều trị trong tình trạng ổn định. Đặc biệt dù có giai đoạn phổi bệnh nhân đông đặc nặng dần, như kết quả lần chụp CT ngày 12/5 cho thấy tình trạng xơ hóa đông đặc toàn bộ hai phổi, chỉ khoảng 10% vùng phổi còn hoạt động, bệnh nhân sẽ tử vong nếu rời ECMO. Thế nhưng kỳ diệu thay, trong 10 ngày tiếp theo, tình trạng sức khỏe bệnh nhân cải thiện dần. Đến ngày 21/5, thông tin từ Tiến sỹ, bác sỹ Nguyễn Văn Vĩnh Châu, Giám đốc Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, trước khi chuyển sang Bệnh viện Chợ Rẫy, bệnh nhân 91 có các dấu hiệu sinh tồn ổn định, tình hình khả quan với 30% phổi được hồi phục, các thông số hô hấp đang cải thiện tốt. Kết quả siêu âm tim cho thấy tim co bóp đồng bộ, tràn dịch màng tim lượng ít. Phổi trái tràn dịch ít, không tràn khí; còn phổi phải tràn dịch ít, tràn khí khu trú vùng cạnh ức. Kết quả xét nghiệm bệnh nhân âm tính lần thứ 6 liên tiếp với virus SARS-CoV-2. “Khi chúng tôi chuyển bệnh nhân 91 qua Bệnh viện Chợ Rẫy, chúng tôi đảm bảo bệnh nhân đã không còn virus SARS-CoV-2, nghĩa là bệnh nhân này đã hoàn toàn khỏi bệnh”, bác sỹ Nguyễn Thanh Phong khẳng định.

Với việc bệnh nhân liên tục âm tính với virus SARS-CoV-2, duy trì được sự sống, bác sỹ Nguyễn Thanh Phong nhận định đây là thành công bước đầu của ngành y tế Việt Nam trong cuộc chiến với COVID-19. Thở phào nhẹ nhõm khi sau 65 ngày điều trị liên tiếp, bác sỹ Nguyễn Thanh Phong chia sẻ: “Giữ được mạng sống cho bệnh nhân 91 đến được thời điểm này là một kỳ tích bởi trước nay chưa từng có bệnh nhân nào thở máy trên 10 ngày có thể sống sót. Đáng mừng hơn, phổi của bệnh nhân đã hồi phục được khoảng 30%. Đây cũng là lần đầu tiên tất cả các kỹ thuật tiên tiến nhất trong lĩnh vực hồi sức cấp cứu tại Việt Nam đều được áp dụng trên một bệnh nhân. Chúng ta đã làm đủ mọi cách để giữ được mạng sống cho bệnh nhân này”. 

Từ thành công bước đầu của việc điều trị cho ca bệnh 91, bác sỹ Nguyễn Thanh Phong cho rằng ông và các cộng sự đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm, ứng dụng nhiều phác đồ điều trị, sử dụng nhiều loại thuốc, thiết bị chưa từng biết đến trước đó. Và chắc chắn đây là kinh nghiệm quý báu để các bác sỹ áp dụng điều trị cho các bệnh nhân mắc COVID-19 khác. 

Bác sỹ Nguyễn Thanh Phong cũng cho biết, đây là ca bệnh đặc biệt nhất trong 23 năm làm nghề y của mình. Ông chia sẻ thêm, dù phương án ghép phổi được nhắc đến nhiều trong thời gian qua nhưng để ghép phổi cho trường hợp này cần nhiều điều kiện. Do đó, bác sỹ Phong hy vọng phổi bệnh nhân có thể phục hồi được khoảng 40% là bệnh nhân có thể được cứu sống lần nữa.

Còn với riêng bệnh nhân 91, dù đã kết thúc 65 ngày điều trị ở Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới với kết quả âm tính với virus SARS-CoV-2 cùng với phổi đã phục hồi 20-30% nhưng chắc chắn hành trình để trở lại với cuộc sống vẫn còn rất dài. Ngay sau khi bệnh nhân được chuyển đến Bệnh viện Chợ Rẫy, trong đêm, các chuyên gia hàng đầu của bệnh viện đã hội chẩn để tìm phương án điều trị phù hợp. Bác sỹ Nguyễn Tri Thức, Giám đốc Bệnh viện Chợ Rẫy khẳng định, Bệnh viện Chợ Rẫy sẽ huy động toàn lực để cứu chữa cho bệnh nhân 91 đến khi bệnh nhân có đầy đủ các yếu tố thuận lợi về sức khỏe thì sẽ tiến hành ghép phổi theo chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Quốc gia phòng, chống COVID -19. 

Dẫu mới chỉ đi được nửa chặng đường đưa bệnh nhân 91 từ cõi chết trở về, trong khi đoạn đường phía trước chắc chắn vẫn còn rất gian nan, nhưng bằng tâm huyết, trí tuệ của mình, các bác sỹ Việt Nam vẫn sẽ tiếp tục dồn tâm trí để cứu sống bệnh nhân đặc biệt này.