Tàu ngầm hạt nhân Kursk đã chìm sâu dưới đáy Biển Barents cách đây 15 năm cùng 118 thủy thủ hy sinh trong xác con tàu lãnh lẽo mặc dù nước Nga cùng cộng đồng quốc tế đã dốc sức thực hiện công tác cứu hộ. Vụ tai nạn tàu ngầm Kursk vẫn luôn được nhớ tới và trở thành bài học lớn cho công tác cứu hộ cũng như việc vận hành tàu ngầm sau này.
Tàu Kursk tại căn cứ hải quân Vidyaevo tháng 5/2000. |
Tàu ngầm K-141 Kursk lớp Oscar II là niềm tự hào, biểu tượng của quyền lực và sức mạnh của hải quân Nga. Được hạ thủy vào năm 1994, tàu ngầm hạt nhân dài 154 m này đã phục vụ trong quân ngũ gần 6 năm trước khi tai nạn ập tới.
Tàu Kursk có thể chở tới 130 thủy thủ, vào thời điểm xảy ra tai nạn, có tất cả 118 thủy thủ và sĩ quan trên tàu dưới sự chỉ huy của thuyền trưởng Gennady Lyachin. Hầu hết các thủy thủ trên tàu Kursk đều dưới 30 tuổi.
Ngày 12/8/2000, tàu Kursk tham gia cuộc tập trận hải quân tại Biển Barents ngoài khơi phía Bắc của nước Nga. Trên tàu có 24 tên lửa hành trình và 24 ngư lôi.
Bức ảnh chụp ngày 20/7/2000 bao gồm các thủy thủ, sĩ quan trên tàu Kursk cùng thuyền trưởng Grigory Lyachin (ngoài cùng bên phải) tại Severomorsk. |
Thân nhân của thủy thủ hy sinh trên tàu Kursk đau buồn trong một buổi tưởng niệm tổ chức cùng năm 2000 tại địa điểm nơi tàu Kursk chìm ở biển Barents. |
Theo giả thiết được nhiều chuyên gia ủng hộ, rò rỉ hydrogen peroxide (H2O2) từ phòng chứa ngư lôi ở phía đầu tàu khiến một đầu ngư lôi nổ đồng thời dẫn tới vụ nổ liên hoàn của nhiều quả ngư lôi khác trong vòng 2 phút sau đó.
Vụ nổ thứ hai được đánh giá có sức công phá bằng 6 tấn thuốc nổ TNT và thậm chí có tạo ra dư chấn được ghi nhận khắp Bắc Âu.
Khi chiếc tàu chìm hàng trăm mét dưới đáy biển, nhiều chuyên gia cho rằng một vài thủy thủ vẫn sống sót ở thời khắc đó. Những người sống sót đều tập trung tại khoang tàu chưa bị phá hủy tuy nhiên lượng oxi tại đó liên tục giảm mạnh theo thời gian.
Theo các chuyên gia, nếu công tác cứu hộ được tiến hành sớm hơn, sẽ có nhiều thủy thủ được cứu sống. Chiến dịch cứu hộ và tìm kiếm quốc tế đã được tiến hành dồn dập trong 10 ngày tuy nhiên mọi nỗ lực đều không đem lại được kết quả khả quan. Khi các thợ lặn tiếp cận được con tàu, trước mắt họ là thi thể của các thủy thủ trẻ tuổi.
Tàu Kursk khi được trục vớt. |
Nỗi đau thể hiện rõ trên gương mặt người mẹ của một thủy thủ hy sinh trên tàu Kursk tại lễ tang tổ chức năm 2001. |
Buồng chỉ huy của tàu Kursk được kéo lên mặt nước tại cảng Roslyakovo gần Murmansk ngày 23/10/2001. |
Người mẹ của một thủy thủ hy sinh trên tàu Kursk bồi hồi trong lễ tang tại nghĩa trang Serafimovskoe ở St.Petersburg ngày 17/11/2001. |
Buồng chỉ huy của tàu Kursk nay trở thành đài kỷ niệm. |
Tai nạn tàu Kursk được coi là một trong những bi kịch quốc gia tồi tệ nhất dưới thời Tổng thống Vladimir Putin lãnh đạo. Sự kiện xảy ra trong thời kỳ đầu của nhiệm kỳ Tổng thống đầu tiên của ông Putin, và thất bại trong việc cứu hộ đã gây ra bất bình lớn không chỉ với gia đình, thân nhân của các thủy thủ bị nạn mà còn cả nước Nga.
Có nhiều giả thiết được đưa ra về nguyên nhân tàu Kursk chìm, trong đó thậm chí có ý kiến cho rằng đã xảy ra va chạm giữa Kursk và một tàu ngầm của Mỹ. Giả thiết khác cho rằng có thể tàu ngầm đã đi vào trận địa mìn từ thời kỳ Chiến tranh Thế giới thứ hai.
Xác của con tàu đã được trục vớt một năm sau khi tai nạn xảy ra, những vũ khí và bộ phận phản ứng hạt nhân cũng đã được nâng khỏi đáy biển.
115 thi thể thủy thủ và sĩ quan được chôn cất trên đất mẹ Nga nhưng thi thể của 3 sĩ quan khác đã mất tích. Phần cabin tàu còn nguyên vẹn này được lưu giữ và trở thành đài tưởng niệm và được đặt tại cảng Murmansk ở phía Bắc nước Nga. Các tượng đài kỷ niệm khác cũng đặt tại các thành phố trên khắp nước Nga, trong đó có Moskva.