Trình bày Tờ trình, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Đỗ Văn Chiến cho biết: Hiện nay, vùng đồng bào dân tộc thiểu số - miền núi vẫn là vùng khó khăn nhất, chất lượng nguồn nhân lực thấp nhất, kinh tế - xã hội phát triển chậm nhất, tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản thấp nhất, tỷ lệ hộ nghèo cao nhất.
.jpg)
Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Đỗ Văn Chiến trình bày tờ trình. Ảnh: Trọng Đức/TTXVN
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, trong đó phần lớn là do vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi chủ yếu là ở vùng núi cao, biên giới, địa hình chia cắt, khí hậu khắc nghiệt, kết cấu hạ tầng kém nhất cả nước, xuất phát điểm rất thấp; biến đổi khí hậu, sự cố môi trường diễn ra nghiêm trọng và khó lường.
Chi phí sản xuất, lưu thông hàng hóa lớn nên rất khó khăn để thu hút các nguồn lực xã hội đầu tư phát triển kinh tế - xã hội… Vì vậy, rất cần thiết phải xây dựng “Đề án tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi” để phát huy ưu điểm, khắc phục hạn chế, khuyết điểm, thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ, toàn diện vùng này - ông Đỗ Văn Chiến nói.
Theo Tờ trình, Đề án gồm 6 phần với nội dung cơ bản tập trung đánh giá thực trạng kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, phân tích nguyên nhân của hạn chế, yếu kém; đưa ra quan điểm, mục tiêu, phương hướng, nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030. Trong Đề án cũng nêu rõ các mục tiêu cụ thể đến năm 2025 và 2030; phạm vi, đối tượng điều chỉnh của Đề án…
Báo cáo thẩm tra do Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Hà Ngọc Chiến trình bày cho thấy, tờ trình Đề án tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi của Chính phủ còn chưa làm rõ được việc thiếu tính hệ thống, đồng bộ, thống nhất khi ban hành các chính sách. Một số chương trình, chính sách quan trọng nhưng tiến độ thực hiện chậm, kéo dài, không đạt mục tiêu đề ra.
Bên cạnh đó, công tác rà soát, tổng hợp, phân tích, đánh giá chính sách dân tộc hiện nay còn nhiều bất cập. Chính phủ báo cáo có 118 chính sách dân tộc đang còn hiệu lực, thể hiện trên 142 văn bản. Qua rà soát, các chính sách dân tộc chủ yếu là quy định chính sách chung, chưa đề cập tới những văn bản chính sách quan trọng đối với công tác dân tộc. Đề án chưa đánh giá, làm rõ công tác phối hợp giữa các bộ, ngành khi đề xuất xây dựng, ban hành chính sách, dẫn đến tình trạng có nhiều chính sách, do nhiều bộ, ngành quản lý như hiện nay.
Về tích hợp cơ chế, chính sách giữa các Chương trình mục tiêu trong tờ trình của Chính phủ, một số ý kiến cho rằng, việc có thêm một Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số miền núi nhưng không làm rõ mối quan hệ, phân biệt phạm vi, đối tượng so với hai Chương trình mục tiêu quốc gia hiện nay là Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và Giảm nghèo bền vững. Điều này có thể lại tiếp tục tạo ra sự chồng chéo, phân tán nguồn lực, gây khó khăn cho địa phương, cơ sở trong khi tổ chức thực hiện, nên cần tiếp tục làm rõ.
Theo các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, khu vực dân tộc thiểu số miền núi, hải đảo có vị trí, tầm quan trọng chiến lược về chính trị, kinh tế - xã hội, an ninh, quốc phòng, đối ngoại và bảo vệ môi trường sinh thái, nhưng hiện nay, đây là vùng có điều kiện khó khăn nhất, kinh tế - xã hội phát triển chậm nhất, tỷ lệ người nghèo cao nhất.
Chỉ ra cần phải có chính sách đủ mạnh để đầu tư cho vùng này nhằm thực hiện mục tiêu thu hẹp dần khoảng cách chênh lệch về trình độ phát triển và mức thu nhập, cũng là đảm bảo an ninh, quốc phòng của đất nước, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển nêu rõ: Đề án cần đi vào đầu tư có trọng tâm, trọng điểm để giải quyết những tồn tại hiện nay. Và phải đi vào hai nhóm chính sách, gồm nhóm mang tính chất hỗ trợ của nhà nước, cộng đồng, doanh nghiệp và nhóm mang tính tổ chức.
“Nói đến đồng bào vùng dân tộc thiểu số là khó khăn, yếu thế, phải có sự hỗ trợ... Việc chia ra đề án thành phần như thế nào, tôi thấy là cần phải tính”, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển nhấn mạnh.
Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu đã nêu ra các bất cập hiện nay về chính sách cho vùng dân tộc thiểu số và cho rằng, Chính phủ cần chú trọng đến nguồn nhân lực, nguồn lực tài chính để thực hiện. Đề án cần phân định rõ ràng, thu gọn đầu mối, đầu tư tập trung vào vùng lõi và những nút thắt cơ bản của khu vực này để tăng tính hiệu quả.
“Cần phải quy hoạch lại sản xuất thế nào, quy hoạch lại dân cư thế nào, thôn bản thế nào để có thể đảm bảo đầu tư có hiệu quả hơn. Còn như hiện nay, vẫn thiếu và khó khăn. Tôi cho là công tác quy hoạch lại ở các vùng này phải ưu tiên. Thứ hai nữa là vẫn phải ưu tiên phát triển cơ sở hạ tầng, gồm cả cơ sở vật chất, văn hóa, xã hội, y tế, giáo dục”, Phó Chủ tịch Uông Chu Lưu đề nghị.
Trên cơ sở báo cáo của cơ quan chủ trì thẩm tra và ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Thường trực Hội đồng Dân tộc kiến nghị, Chính phủ tiếp thu, chỉnh sửa, hoàn thiện Đề án, kèm theo Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số, miền núi, trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 8 tới.