Xây dựng, hoàn thiện hành lang pháp lý về bảo vệ dữ liệu cá nhân

Đảm bảo an toàn hệ thống dữ liệu quốc gia về dân cư

Tại phiên chất vấn, đại biểu Siu Hương (tỉnh Gia Lai) cho rằng, việc bảo vệ thông tin cá nhân đã được Hiến pháp và pháp luật quy định nhưng hiện nay, tình trạng vi phạm rất phổ biến; đề nghị Bộ trưởng Bộ Công an nêu rõ các giải pháp xử lý triệt để tình trạng này.

Cùng chất vấn về vấn đề này, đại biểu Nguyễn Thị Thủy (tỉnh Bắc Kạn) cho rằng, hiện nay, các thông tin cá nhân đang được rao bán trên nền tảng mạng xã hội và không khó để truy cập vào các nhóm này. Thời gian qua, Công an các địa phương triệt phá nhiều đường dây mua bán thông tin cá nhân trên mạng xã hội tuy nhiên vẫn còn nhiều đối tượng đang hoạt động chưa bị phát hiện, xử lý. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng Bộ Công an cho biết những giải pháp trong thời gian tới để phòng ngừa, ngăn chặn và xử lý hiệu quả vấn đề này để người dân an tâm, thông tin cá nhân của mình không bị "trôi nổi trên các nền tảng mạng xã hội".

Bộ trưởng Tô Lâm cho biết, thực trạng của lộ lọt dữ liệu cá nhân trên quốc tế cũng như Việt Nam là đáng báo động, trong khi hành lang pháp lý về vấn đề này chưa hoàn thiện, ý thức cá nhân người dân về bảo vệ thông tin cá nhân chưa cao. Để hạn chế tình trạng này, Bộ Công an đã triển khai một số giải pháp, trước hết là xây dựng, hoàn thiện hành lang pháp lý về bảo vệ dữ liệu cá nhân.

"Chúng tôi đang tiến hành công việc này nhưng còn gặp nhiều khó khăn, như Bộ Công an trình Chính phủ ban hành Nghị định về bảo vệ dữ liệu cá nhân đã qua 10 lần trình, hiện nay vào giai đoạn chót, sẽ sớm ban hành Nghị định này để có căn cứ pháp lý, các biện pháp để bảo vệ dữ liệu cá nhân. Dự kiến, năm 2024 sẽ nghiên cứu, tham mưu Chính phủ trình ra Quốc hội để ban hành luật về bảo vệ dữ liệu cá nhân. Để giải quyết tình hình này, rất nhiều nước trên thế giới đã ban hành luật về bảo vệ dữ liệu cá nhân", Bộ trưởng Tô Lâm cho biết; đồng thời nhấn mạnh việc tăng cường tuyên truyền người dân trong bảo vệ dữ liệu cá nhân, nhất là khi tham gia môi trường mạng. Lực lượng Công an tích cực điều tra, xử lý nghiêm các trường hợp làm lộ lọt, rao bán dữ liệu cá nhân...

Bộ trưởng nêu rõ, cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư là dữ liệu lớn, được xác định là tài nguyên của quốc gia, được tổ chức triển khai nghiêm ngặt, thực hiện đúng các điều kiện an ninh, an toàn ở mức độ 4; thực hiện nghiêm quy trình thu thập, cập nhật, bổ sung thông tin dân cư; phân cấp, phân quyền chặt chẽ từ Trung ương đến địa phương, cơ sở; thường xuyên tổ chức giám sát, kiểm tra 24/24 giờ, ngăn chặn việc tấn công, đánh cắp dữ liệu.

"Hàng ngày, chúng tôi phải đối phó hàng nghìn cuộc tấn công vào hệ thống dữ liệu quốc gia về dân cư. Nếu không đảm bảo an toàn, nguy cơ rất lớn. Nhiều cuộc tấn công đến từ nước ngoài" - Bộ trưởng Tô Lâm cho biết và nêu, việc thực hiện kết nối dữ liệu dân cư với dữ liệu các bộ, ngành, địa phương chỉ triển khai khi đã đảm bảo an toàn.

Trả lời câu hỏi đại biểu Cầm Thị Mẫn (tỉnh Thanh Hóa) về những hạn chế trong lĩnh vực an ninh mạng, Bộ trưởng Tô Lâm nhấn mạnh 5 vấn đề. Đó là hành lang pháp lý chưa hoàn thiện; sự phối hợp giữa các đơn vị, cơ quan trong an ninh mạng chưa thực chất; thanh tra kiểm tra về an ninh mạng chưa hiệu quả, kịp thời; phần lớn nền tảng, dịch vụ OTT, ứng dụng mạng xã hội của các pháp nhân nước ngoài không có văn phòng đại diện tại Việt Nam; còn nhiều sơ hở trong quản lý loại hình dịch vụ có nguy cơ mất an toàn về an ninh mạng như tiền ảo, kinh doanh sim rác, mở thẻ ngân hàng ảo.

Theo đó, Bộ Công an sẽ đẩy mạnh hoạt động của Ban Chỉ đạo an toàn, an ninh mạng Quốc gia; hoàn thiện cơ chế phối hợp liên ngành để xử lý các vụ việc đồng bộ; hoàn thiện hành lang pháp lý; nâng cao trình độ, phương tiện của lực lượng an ninh mạng và phòng, chống tội phạm công nghệ cao.

 Làm sạch không gian sống mới - không gian mạng

Làm rõ thêm một số vấn đề đại biểu quan tâm, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, các thông tin sai sự thật trên không gian mạng hiện nay chủ yếu trên các nền tảng xuyên biên giới. Về hoàn thiện thể chế, một số nghị định về quản lý các nền tảng xuyên biên giới đã được sửa đổi và dự kiến ban hành trong quý III/2022. Làm việc với các nền tảng xuyên biên giới thực thi pháp luật tại Việt Nam, Meta (Facebook), Youtube đã nâng tỷ lệ đáp ứng của các cơ quan nhà nước, từ dưới 20% năm 2018 lên 90-95%.

Về bóc gỡ các thông tin sai sự thật, Bộ trưởng cho biết, trước năm 2018 chỉ bóc gỡ được khoảng 5.000 tin video, từ đó đến nay, số lượng các thông tin xấu độc, sai sự thật được tháo gỡ đã tăng lên 20 lần, gần 100 nghìn tin video. Giám sát không gian mạng, Bộ Thông tin và Truyền thông đã thành lập và đưa vào vận hành Trung tâm An toàn không gian mạng Quốc gia để phát hiện sớm thông tin xấu độc, sai sự thật với khả năng xử lý tăng từ 100 triệu tin/ngày lên 300 triệu tin/ngày. Từ năm 2021, Bộ Thông tin và Truyền thông thành lập Trung tâm Xử lý tin giả Việt Nam để tiếp nhận các phản ánh của người dân, các tổ chức về tin giả để xử lý.

"Bóc gỡ các thông tin sai sự thật, "dọn rác" trên không gian mạng là việc của cả hệ thống chính trị, các bộ, ngành, địa phương và mọi người dân. Bộ Thông tin và Truyền thông đang soạn thảo Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ về việc các bộ, ngành, địa phương lên không gian mạng phát hiện, tiếp nhận, xử lý "rác" thuộc lĩnh vực mình quản lý. Việc "dọn rác" không thể chỉ là của Bộ Công an, Bộ Thông tin và Truyền thông, mà là của tất cả các bộ, ngành, địa phương và người dân để làm sạch không gian sống mới của chúng ta - không gian mạng. Bộ Công an, Bộ Thông tin và Truyền thông có nhiệm vụ cung cấp công cụ và cơ chế tháo gỡ các tin giả, sai sự thật".

Về thanh kiểm tra và xử lý hành chính các vi phạm đưa tin giả trên không gian mạng, đầu năm 2022, Bộ Thông tin và Truyền thông đã xử lý hàng trăm vi phạm, một số trường hợp có dấu hiệu hình sự đã chuyển sang Bộ Công an.

Đối với việc xây dựng văn hóa trên không gian mạng, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, Bộ Thông tin và Truyền thông đã ban hành Quy tắc ứng xử trên không gian mạng nhằm xây dựng các chuẩn mực về hành vi ứng xử trên mạng xã hội, tuyên truyền về ý thức trách nhiệm, phát ngôn, phát tin trên mạng xã hội về các hậu quả có thể gây ra của thông tin sai sự thật.

Liên quan đến vấn đề kết nối cơ sở dữ liệu dân cư, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, trục quốc gia về kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa các bộ, ngành, địa phương đã đi vào vận hành một số năm nay và kết nối với nhiều cơ sở dữ liệu quốc gia. Năm 2020, Nghị định về vấn đề kết nối và chia sẻ dữ liệu đã được ban hành. Thủ tướng Chính phủ giao nhiệm vụ cho Bộ Thông tin và Truyền thông về việc điều phối, kết nối, chia sẻ dữ liệu. Bộ ngành, địa phương gặp khó khăn thì liên hệ với Bộ Thông tin và Truyền thông để xử lý.

"6 tháng vừa qua, số giao dịch, kết nối, chia sẻ trên trục quốc gia đã tăng gần 30 lần, đây là bước tiến rất lớn về chia sẻ, kết nối dữ liệu giữa các cơ sở dữ liệu Trung ương và địa phương. Riêng số giao dịch vào cơ sở dữ liệu dân cư 8 tháng qua là 300 triệu - đây là con số rất lớn, dù mới đi vào vận hành 8 tháng", Bộ trưởng nhận định.

Việc chậm kết nối với cơ sở dữ liệu dân cư vừa qua chủ yếu do một số hệ thống thông tin muốn kết nối phải đánh giá an toàn, an ninh mạng để đảm bảo an toàn, an ninh mạng cho chính cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Bộ Thông tin và Truyền thông đã ban hành hướng dẫn để các hệ thống thông tin rà soát, đánh giá lại vấn đề an toàn hệ thống thông tin của mình để kết nối vào cơ sở dữ liệu dân cư. Trong năm nay, các hệ thống thông tin của cơ quan nhà nước sẽ được kết nối an toàn.

Về vấn đề sim rác, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nêu, năm 2018, khoảng 26 triệu sim rác chưa được khai báo đầy đủ thông tin. Tháng 6/2022, số sim chưa được khai báo đầy đủ thông tin đã được cắt bỏ hoàn toàn khỏi hệ thống bằng rất nhiều biện pháp kỹ thuật đã được áp dụng. Bộ Thông tin và Truyền thông đã chỉ đạo các doanh nghiệp viễn thông kết nối cơ sở dữ liệu dân cư, căn cước công dân gắn chíp để làm chính xác lại thông tin chủ thuê bao; lấy thông tin cơ sở dữ liệu dân cư, căn cước công dân làm thông tin gấp duy nhất.

Các doanh nghiệp viễn thông đã kết nối và đang thực hiện rà soát với cơ sở dữ liệu dân cư và đã thực hiện 1,5 triệu thuê bao. Thủ tướng Chính phủ đã giao nhiệm vụ trong tháng 9 này, toàn bộ các thuê bao, điện thoại di động sẽ được rà soát chính xác lại theo cơ sở dữ liệu dân cư 100%. "Sim rác giảm thì tin nhắn rác, cuộc gọi rác, cuộc gọi mạo danh, tống tiền sẽ giảm. Thông tin chủ thuê bao chính xác sẽ giúp cho các cơ quan quản lý chức năng điều tra, xử lý đúng người", Bộ trưởng nêu.

Về vấn đề tuyên truyền, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, không gian mạng là không gian sống mới; do vậy, việc tuyên truyền giáo dục không gian mạng rất quan trọng, lâu dài và liên tục. Hầu như các báo điện tử đều có chuyên mục "Nhịp sống số", "Công nghệ số", "Thông tin truyền thông"… Bộ Thông tin và Truyền thông đã ban hành Bộ Quy tắc ứng xử trên không gian mạng, coi đây là vấn đề tuyên truyền, ban hành nhiều cẩm nang số cho người dân trên không gian mạng để mọi người truy cập. Trong năm 2022, Bộ sẽ cho ra mắt và vận hành nền tảng đào tạo trực tuyến kỹ năng số cho người dân, đơn giản, dễ hiểu, là nềmn tảng đào tạo trực tuyến quy mô lớn.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, thời gian tới, Bộ Thông tin và Truyền thông sẽ xin ý kiến Thủ tướng Chính phủ, làm việc với Bộ Giáo dục và Đào tạo, để đưa vào nhà trường việc giáo dục kỹ năng số cho mọi người dân.