Lợi dụng sơ hở của pháp luật, phần lớn các tù nhân là chính trị gia hay doanh nhân bị kết án vì tội tham nhũng đều “hào hứng” tham gia phong trào viết sách. Dường như chỉ khi nằm sau chấn song sắt, họ mới phát hiện và bộc lộ khả năng văn học tiềm ẩn của mình. Có quỹ thời gian dư dả, nhiều tù nhân đã cho ra đời một loạt các tác phẩm với phong phú thể loại, chủ đề, từ khoa học, chuyện hoàng gia đến những đề tài đời thường như bóng đá.
Tài phiệt truyền thông Dan Voiculescu đã xuất bản 8 cuốn sách khi mới có 1 năm rưỡi ở tù. |
Theo Cục Quản lí trại cải tạo quốc gia Romania, chỉ trong vòng 2 năm từ 2013, có hơn 400 quyển sách của 188 tù nhân được xuất bản. Nghị sĩ Valeriu Tudoriscu cho biết điều luật viết sách giảm án giúp cho những quan chức cấp cao bị kết án tham nhũng “sớm trở về với đống tài sản kếch xù của mình”. Không quan tâm đến chất lượng sách hay giá trị thiết thực của các bài nghiên cứu, sách được xuất bản thì án được giảm nhẹ. “Luật này đã có từ lâu nhưng đến gần đây mới thấy bị lạm dụng nhiều đến như vậy”, Laura Stefan - chuyên gia chống tham nhũng đồng thời là cựu Bộ trưởng Tư pháp Romania cho hay. “Nó xuất hiện khi chiến dịch chống tham nhũng của Romania bắt đầu được đẩy mạnh để trừng trị một loạt quan chức cấp cao. Mọi người đều viết đến 8 - 10 cuốn sách nhưng không ai xem xét giá trị khoa học hay ý nghĩa nội dung cuốn sách mang lại, họ chỉ viết bừa để được giảm án. Và điều này gián tiếp ảnh hưởng tới nỗ lực chống tham nhũng của quốc gia”, bà Stefan nhấn mạnh.
Dan Voiculescu - một trong những ông trùm giàu nhất Romania đứng đầu một vài kênh truyền hình bị kết án 10 năm tù giam vì tội tham nhũng từ tháng 8/2014. Cho đến nay, chỉ trong 1 năm rưỡi ở tù, ông đã xuất bản được 8 công trình nghiên cứu khoa học. Nhiều ý kiến cho rằng quan chức cấp cao và những kẻ lắm tiền bị giam đều thuê những tên “tác giả ma” để viết sách cho mình nhằm nhận án giảm nhẹ. Theo quy định, tất cả bản viết của tù nhân đều phải là chữ viết tay. Có nguồn tin tiết lộ các “ông lớn” đã thuê người ngoài, hay ít nhất cũng có sự hướng dẫn của những tay trợ lí nghiên cứu, viết hộ thành văn bản, đưa vào trại giam để mình sao chép.
Vào tháng 4/2015, thương nhân người Romania Gheorghe Copos - được thả tự do sau khi nhận án giảm do hoạt động viết sách - đã bị cáo buộc tội đạo văn có liên quan tới cuốn sách được xuất bản có tiêu đề “Liên minh hôn nhân - chính sách ngoại giao của những ông vua Romania thế kỷ 14-16”.
Nhà sử học Catalin Parfene đã lên tiếng tố cáo cuốn sách có nhiều điểm giống với bài luận văn thạc sĩ của ông nghiên cứu trong năm 2005. Ông Catalin bày tỏ “Cấu trúc bài viết, cách tiếp cận lịch sử, quan điểm trình bày, lối diễn đạt trong cuốn sách giống y hệt với bản luận văn của tôi”. Vào tháng 6, Đại học Bucharest đã thành lập một hội đồng thẩm định so sánh hai tác phẩm xem có hiện tượng sao chép hay không. Mặc dù kết luận cuối cùng khẳng định Copos đã “đạo” tác phẩm của Catalin Parfene song có vẻ dường như không có khả năng thương nhân này sẽ phải quay trở lại nhà tù chịu nốt án giam 30 ngày được giảm.