Gìn giữ những vườn chè cổ thụ xứ Cùa

Độc đáo những gốc chè cổ thụ hơn 100 tuổi

Những ngày đầu tháng 7 nắng như đổ lửa, khác với không khí oi bức của xứ sở gió Lào, vùng Cùa mát mẻ, trong lành và thoang thoảng mùi thơm của lá chè khi đứng giữa những vườn chè cổ thụ cao ngút ngàn. Gia đình bà Hoàng Thị Thoại (72 tuổi), thôn Mai Trung, Cam Chính là một trong những gia đình có nhiều cây chè cổ thụ lâu năm nhất xã. Khu vườn chè cổ thụ của gia đình bà hiện có trên 100 gốc chè cổ thụ trên 100 năm tuổi và hàng trăm gốc cây chè cổ thụ có tuổi hàng chục năm. Trung bình một năm gia đình bà thu lợi nhuận từ vườn chè được khoảng 30 triệu đồng.

Kể về nguồn gốc những cây chè cổ thụ trong vườn nhà mình bà Thoại nhớ lại: Khi tôi về làm dâu trong nhà thì những cây chè cổ thụ trong vườn do mẹ chồng tôi trồng đã cao hơn đầu rồi. Khi cuộc sống còn khó khăn vườn chè này đã giúp gia đình tôi có thêm điều kiện chăm lo cuộc sống cho mấy người con đến khi khôn lớn. Giống chè cổ thụ này nấu nước lên uống có vị rất thơm, ngon nên nổi tiếng gần xa, được người dân Quảng Trị ưa chuộng. Người lớn thì uống, trẻ con thì tắm tránh rôm sảy, lá cây chè như một loại "thần dược" đối với người nông dân xứ này. Nhớ lời mẹ chồng dặn, tôi và các con vẫn luôn gìn giữ vườn chè cũng như trồng mới thêm 6 sào chè mới để lại cho con cháu chứ không phá bỏ hoặc chặt bán.

Giống cây chè cổ thụ như chỉ được sinh ra để dành cho mảnh đất này, đã có nhiều nơi thử trồng nhưng khó thành công. Cây chè cổ thụ xứ Cùa có tuổi thọ hàng trăm năm nhưng người dân nơi đây hầu như không phải chăm bón, tưới tiêu gì mà cây chè cứ vững chãi, đầy sức sống từ đời này đến đời khác vươn lên xanh tốt, cho lá xanh non.

Những cây chè cao vút hàng năm được người dân cắt tỉa, chặt bớt tán và cành để khỏi gãy đổ vào mùa mưa thế nhưng vẫn cao gần 10m, đường kính thân cây 30-40cm. Điều đặc biệt nhất khi muốn hái được lá của loại chè cổ thụ này, bà con phải bắc thang để cắt. Mỗi kg lá chè tươi được thương lái thu mua tận nhà với giá 4.000-6.000 đồng.

Giữ gìn "niềm kiêu hãnh" của người dân xứ Cùa

Đối với người dân xứ Cùa, cây chè cổ thụ không chỉ có giá trị kinh tế mà còn mang cốt cách, bản lĩnh của một vùng quê từ thuở khai thiên lập địa. Giống chè cổ thụ có lá nhỏ khi nấu sẽ có nhiều vị ở trong đó. Mới uống vào có vị đắng, chát nhưng khi nuốt xong thì lưu lại vị ngọt, thơm trong khoang miệng. Lá chè khi nấu đến nước thứ 2, thứ 3 vẫn thơm tròn vị. Ở vùng này, ly nước chè xanh là thứ không thể thiếu trong cuộc sống hằng ngày của người dân nơi đây.

Đó là ly nước giải khát xua tan mệt mỏi cho những người nông dân sau khi lao động vất vả tăng gia sản xuất; đó cũng là hương vị quen thuộc không thể thiếu sau mỗi bữa cơm nhà; là vị rất riêng của tuổi thơ khi con cháu quây quần bên bàn trà lắng nghe các cụ ông, cụ bà kể về quá khứ...Tất cả những điều đó đã làm nên một hương vị riêng, không thể trộn lẫn, ăn sâu vào tiềm thức những người con xứ Cùa để rồi mỗi người con khi xa quê lại chạnh lòng bồi hồi nhớ nhà, nhớ vị nước chè xanh da diết…

Theo xã Cam Chính, địa phương hiện có hơn 100 hộ đang trồng chè cổ thụ, nhà ít có vài cây nhưng có những nhà có hàng trăm gốc cây có tuổi thọ trên 100 tuổi. Hiện nay, những gốc chè cổ thụ được thương lái trả giá rất cao, trung bình trên 10 triệu/gốc, đặc biệt có gốc tuổi thọ trên 150 năm được trả giá hàng chục triệu đồng. Với giá trị và ý nghĩa đặc biệt riêng của mình, ngày nay người dân nơi đây vẫn đang ra sức bảo vệ và giữ gìn cho con cháu.

Bà Nguyễn Thị Tiến (80 tuổi), thôn Mai Trung, xã Cam Chính tâm sự: Những gốc chè cổ thụ của gia đình tôi cũng có tuổi đời trên 120 năm do bố chồng tôi trồng để lại con cháu. Những năm qua, đã có nhiều người đến hỏi mua với giá 7-10 triệu/gốc chè để về trồng tại quán ăn, nhà hàng, quán cà phê…nhưng tôi nhất định không bán. Bởi không chỉ bản thân tôi mà con cháu trong nhà đều xem những cây chè này như là một người thân trong gia đình đã chứng kiến những vui, buồn, biến cố của bao thế hệ trong suốt những năm qua. Bởi vậy, tôi cũng căn dặn con cháu rằng chỉ có trồng mới chứ không được phép vì lợi nhuận mà bán những gốc chè cổ thụ này…

Ngày nay, những vườn chè cổ thụ nhuộm màu thời gian rợp bóng xứ Cùa vẫn còn tồn tại và ngày càng phát triển như chứng minh quyết tâm, bản lĩnh của người dân xứ Cùa. Những vườn chè mới được người dân chiết cành, gieo hạt bừng bừng sức sống giữa cái nắng, gió và đất đỏ bazan trù phú mọc trải dài trên những triền đồi. Bên những vườn chè cổ thụ rợp bóng những vườn chè mới vẫn đang sinh sôi nảy lộc.

Ông Nguyễn Thanh Lâm, Bí thư Đảng ủy xã Cam Chính chia sẻ: Cây chè cổ thụ trong những năm qua là niềm tự hào của người dân trong xã. Những vườn chè này vừa mang lại giá trị phát triển kinh tế của người dân địa phương đồng thời có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển du lịch. Xã đang tiếp tục khảo sát lại, vận động bà con phục hồi, giữ gìn những vườn chè cổ thụ cũng như duy trì chất lượng vườn chè của xã. Thời gian tới, chúng tôi sẽ có kế hoạch để xây dựng thương hiệu chè Cùa gắn với du lịch về tâm linh cũng như khai thác tối đa thế mạnh của các mặt hàng nông sản và dịch vụ trên địa bàn.