Việt Nam tự hào khi Thành Nhà Hồ được công nhận là Di sản văn hóa thế giới

Ngay sau khi di tích Thành Nhà Hồ thuộc tỉnh Thanh Hóa được công nhận là Di sản văn hóa thế giới, ông Vương Văn Việt (ảnh), Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân (UBND) tỉnh Thanh Hóa, Trưởng đoàn Việt Nam tham dự cuộc họp lần này, đã trả lời phỏng vấn TTXVN về quá trình bảo vệ thành công hồ sơ Thành Nhà Hồ, sau rất nhiều thách thức và cam go.

Xin ông cho biết quá trình chuẩn bị những hồ sơ cần thiết để di sản Thành Nhà Hồ tham gia cuộc họp lần thứ 35 của Ủy ban Di sản thế giới?

Với chủ trương của Chính phủ đưa ra từ năm 2005, đây là một trong hai hồ sơ (Thành Nhà Hồ và Hang Con Moong), tỉnh Thanh Hóa chuẩn bị để đưa ra đệ trình với Ủy ban Di sản thế giới của UNESCO xét công nhận là Di sản văn hóa thế giới. Tuy nhiên, sau khi trao đổi với các chuyên gia, các nhà khoa học của các ngành liên quan như Cục Di sản (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch), Trung tâm Bảo tồn Thành Nhà Hồ, Vụ Văn hóa đối ngoại của Ủy ban UNESCO Việt Nam... lãnh đạo tỉnh quyết định chọn hồ sơ Thành Nhà Hồ và chuẩn bị một cách công phu và kỳ công hồ sơ này để trình với Ủy ban Di sản thế giới trước.

Sau 6 năm từ khi khởi dựng cho đến nay, với sự nỗ lực rất cao của các nhà khoa học như các Giáo sư Phan Huy Lê, Trần Tiêu, các giáo sư Viện Khảo cổ... Cục Di sản văn hóa và Ủy ban UNESCO, kết hợp với việc tiến hành nhiều hội thảo khoa học, làm việc với Hội đồng khoa học di sản Việt Nam, Viện Nghiên cứu lịch sử... và sự tham vấn của các chuyên gia nước ngoài như chuyên gia Ôxtrâylia, Anh, Nhật, hồ sơ Thành Nhà Hồ đã được xây dựng theo đúng yêu cầu của Ủy ban Di sản thế giới đề ra. Hồ sơ đã được các chuyên gia của Hội đồng thẩm định ICOMOS thông qua thực địa (một tổ chức phi chính phủ quốc tế nghề nghiệp làm việc vì sự bảo tồn gìn giữ các công trình và di tích lịch sử trên thế giới). Hồ sơ gửi đi đúng hẹn và đã được bổ sung và hoàn thiện, nhưng chỉ được xếp ở loại “Phải hoãn lại để năm sau” (différer). Nhưng chúng tôi đã quyết tâm đấu tranh và bảo vệ cho hồ sơ ra bình chọn trong cuộc họp này. Đánh giá về diễn biến của việc hoàn thành hồ sơ này, tôi cho rằng đây là kết quả của những nỗ lực vượt bậc của các nhà khoa học, nghiên cứu viên của Trung tâm Bảo tồn Thành Nhà Hồ Thanh Hóa, với sự giúp đỡ của chuyên gia nước ngoài, sự ủng hộ của bạn bè quốc tế, sự quan tâm của Chính phủ, Bộ Ngoại giao, các bộ, ngành có liên quan và ban lãnh đạo Tỉnh ủy, UBND tỉnh Thanh Hóa...

Những đặc điểm khác biệt nổi bật của Thanh Nhà Hồ so với những di sản trước đây đã được công nhận là Di sản văn hóa thế giới là gì, thư ông?

Thành Nhà Hồ là một kinh thành của triều đại Trần Hồ (cuối triều đại Nhà Trần và đầu triều đại Nhà Hồ), là một kinh thành của Đại Việt xưa. Nó tiêu biểu ở sự giao lưu về các giá trị văn hóa với các nước như Trung Quốc và một số nước trong khu vực, là bằng chứng cho sự cách tân của Vương triều Hồ, đứng đầu là Hồ Quý Ly. Đây còn là sự đột khởi về kỹ thuật chế tác và khai thác đá, lắp ghép xây dựng thành bằng những tảng đá lớn, những kỹ thuật mà cho đến nay vẫn chưa thể lý giải được. Quá trình xây dựng tòa thành này chỉ kéo dài trong 3 tháng theo chính sử ghi chép lại (năm 1397). Như vậy đã hơn 600 năm, nhưng hầu hết phần chính của tòa thành này còn nguyên vẹn. Đây là nét riêng có và những riêng biệt đặc sắc chưa từng thấy ở kinh thành nào ở châu Á và Đông Nam Á. Chính vì vậy mà Thành Nhà Hồ của Việt Nam được công nhận là Di sản văn hóa thế giới.

Ông có thể chia sẻ những cảm nhận của các thành viên trong đoàn trước thành công này của Việt Nam?

Khó có thể diển tả hết được sự vui mừng của các thành viên trong đoàn cũng như của cá nhân tôi. Vì hồ sơ của chúng ta từ vị trí bị đánh giá của ICOMOS là “différer”, chúng ta đã biện luận và bảo vệ thành công hồ sơ. Những điều chúng ta bảo vệ trong hồ sơ đều có giá trị nổi bật toàn cầu thực sự. Thành Nhà Hồ đã được công nhận là Di sản văn hóa thế giới. Chúng ta phải có trách nhiệm để bảo tồn và phát huy các giá trị này. Đây là một trong 7 di tích được UNESCO công nhận di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới, trong đó có 3 di sản đều là “kinh thành” đó là Cố đô Huế, Trung tâm Hoàng thành Thăng Long (Hà Nội) và nay là Thành Nhà Hồ. Tỉnh Thanh Hóa rất vinh dự và tự hào là một vùng quê có một trong 3 kinh thành được công nhận là Di sản văn hóa thế giới.

Xin ông cho biết những công việc và dự án cần triển khai trong thời gian tới để bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa của Thành Nhà Hồ sau khi được công nhận là Di sản văn hóa thế giới?

Cần có những nỗ lực và đầu tư nhân lực và vật lực một cách phù hợp để giữ được sự toàn vẹn cảnh quan thiên nhiên của toàn bộ di sản, cũng như những kiến trúc và thiết kế xây dựng của nó. Từng bước tiến hành khai quật khảo cổ học, kêu gọi nguồn lực đầu tư từ nước ngoài và trong nước. Chúng tôi sẽ trích một phần ngân sách địa phương để đầu tư cho việc thiết kế và khôi phục lại một số hạng mục công trình nhằm làm tăng thêm sức hấp dẫn di tích và thu hút du khách. Tiến hành quy hoạch để sao cho di sản luôn có sức sống vì di sản phải sống trong cộng đồng. Cộng đồng phải có trách nhiệm tham gia vào việc quản lý, bảo tồn, gìn giữ và phát huy giá trị của di sản. Điều này cần đi đôi với việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền giáo dục văn hóa truyền thống và ý thức của người dân. Bên cạnh đó, quyền lợi của người dân cũng cần được chú ý một cách đúng mức, bằng cách giúp người dân tham gia vào các hoạt động phục vụ du khách, các hoạt động phục vụ các nhà nghiên cứu văn hóa và lịch sử.

Sau Di sản văn hóa thế giới Thành Nhà Hồ, tỉnh Thanh Hóa có kế hoạch gì để chuẩn bị cho việc đề nghị công nhận những di tích tiếp theo của tỉnh?

Ban lãnh đạo tỉnh đang chuẩn bị hồ sơ cho di tích Hang Con Moong, thuộc địa phận huyện Thạch Thành, cách Thành Nhà Hồ khoảng 15 - 20 km về phía bắc. Đây là vùng đệm của rừng quốc gia Quốc Phương, nằm trong hệ thống các hang động người xưa của Quốc Phương. Tại đây, các nhà khảo cổ đã phát hiện các tầng văn hóa Sơn Vi, là một nền văn hóa ở Việt Nam vào hậu kỳ thời đại đồ đá cũ, kế trước văn hóa Hòa Bình.

Xin cảm ơn ông!

Sự thành công của ngoại giao văn hóa “Việc Thành Nhà Hồ được công nhận là Di sản văn hóa thế giới đã là một ghi nhận về những giá trị đích thực của Thành Nhà Hồ. Và cùng với những di tích được công nhận trước đây là di sản văn hóa thiên nhiên của Ủy ban Di sản thế giới thuộc Tổ chức Văn hóa, Khoa học và Giáo dục Liên hợp quốc (UNESCO), sự kiện này đã thể hiện sự thành công của chính sách ngoại giao văn hóa rộng mở của Việt Nam, đặc biệt là sự thành công của ngoại giao văn hóa”. Đây chính là đánh giá của Đại sứ Dương Văn Quảng, Trưởng phái đoàn Thường trực Việt Nam bên cạnh UNESCO, tại Pari (Pháp), trong cuộc gặp với phóng viên TTXVN tại trụ sở của phái đoàn, ngay sau khi Thành Nhà Hồ (thuộc tỉnh Thanh Hóa – Bắc, Việt Nam) được công nhận là Di sản văn hóa thế giới trong khuôn khổ cuộc họp lần thứ 35 của Ủy ban Di sản thế giới của UNESCO, diễn ra từ 19 - 29/6 tại Pháp. Theo ông Dương Văn Quảng, việc công nhận Thành Nhà Hồ cho thấy uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế ngày một nâng cao, thể hiện tiếng nói của Việt Nam hòa chung trong sự phát triển của thế giới. Đi liền với sự phát triển chính là việc bảo tồn các di tích lịch sử và văn hóa. Phải biết kết hợp giữa bảo tồn, bảo tàng và khai thác các di sản văn hóa với sự phát triển bền vững. Đây chính là điều có ý nghĩa đối với những người làm công tác ngoại giao. Đại sứ cho biết, trong suốt quá trình thuyết trình, phía Việt Nam đã trả lời được hầu hết các câu hỏi của các nhà chuyên môn, các nhà tư vấn, với lý lẽ hết sức thuyết phục và đã bảo vệ được hồ sơ trước toàn thể hội nghị. Đại sứ nhấn mạnh, sự ủng hộ của rất nhiều nước như Thụy Sỹ, Thụy Điển, Ôxtrâylia, các nước châu Phi, Mỹ Latinh, khối Arập và các chuyên gia. Họ cho rằng Thành Nhà Hồ của Việt Nam là “di sản có giá trị toàn cầu”.

Lê Hà - Trung Dũng (thực hiện)