Trong các thảm họa thiên nhiên mà loài người từng hứng chịu trong lịch sử, núi lửa phun trào được coi là một trong những thảm họa rất khủng khiếp. Cách đây 29 năm, ngày 13-11-1985, thị trấn yên bình Amero của Colombia đã bị nhấn chìm trong vòng 15 phút bởi dòng siêu mắc ma phun trào từ núi lửa Nevado del Ruiz, gây nên thảm họa thiên nhiên lớn nhất tại đất nước này.
Nằm trên “Vành đai lửa Thái Bình Dương”, Núi lửa Nevado del Ruiz, Colombia hoạt động từ cách đây khoảng 1,8 triệu năm. |
Núi lửa thường phân bổ ở những nơi vỏ trái đất có sự vận động tương đối mạnh và có độ dày mỏng, những nơi có vết đứt ngang. Một trong những vành đĩa, nơi động đất và phun trào núi lửa xảy ra nhiều nhất trên trái đất là quanh Thái Bình Dương, thường được gọi là Vành đai lửa Thái Bình Dương. Nó gây ra các vụ chấn động và nung nóng trải dài từ Nhật Bản tới Alaska và Nam Mỹ.
Nằm trên “Vành đai lửa Thái Bình Dương”, Núi lửa Nevado del Ruiz, Colombia hoạt động từ cách đây khoảng 1,8 triệu năm. Trong quá trình hoạt động, Nevado del Ruiz 2lần phun ra những dòng nham siêu nóng quét xuống các thung lũng sông Guali và Lagunillas, gây nhiều thiệt hại về người và của.
Tuy nhiên, đến tháng 11/1984, các nhà địa chất lại quan sát thấy hoạt động địa chất gần Nevado del Ruiz có những diễn biến phức tạp với mức độ ngày càng tăng. Các dấu hiệu báo trước cho thấy, những lỗ phun khí từ lòng đất tăng về mức độ hoạt động, dấu hiệu lắng đọng của chất lưu huỳnh trên đỉnh núi và các mạch nước ngầm xung quanh phun lên khỏi mặt đất.
Khoảnh khắc dòng mắc ma phun trào mạnh nhấn chìm thị trấn yên bình Amero của Colombia.
|
Các dấu hiệu trên giảm dần rồi lại gia tăng trở lại vào tháng 11/1985. Lúc này, những dòng mắc ma đã lên gần bề mặt của miệng núi lửa. Nevado del Ruiz bắt đầu hoạt động với những đợt “nhả” khí suyn-fua đi-ô-xít và lưu huỳnh. Nguồn nước trong vùng xung quanh nhiễm nhiều magiê, canxi và kali.
15 giờ 6 phút ngày 13/11/1985, một tiếng nổ trầm đục, kinh dị làm rung chuyển mặt đất, kéo theo một khối lượng gồm 35 triệu tấn đất đá, dung nham siêu nóng di chuyển với tốc độ 480 km/giờ từ đỉnh núi xuống thung lũng 2 bên sườn núi, phá huỷ bất kỳ công trình, cây cối nào mà nó đi qua và nhanh chóng tiến đến thị trấn Amero yên bình cách đó khoảng 30 km.
Cùng với quá trình dung nham phun trào, có khoảng 700 nghìn tấn khí suyn-fua đi-ô-xít cũng được giải phóng, tạo thành đám mây và rơi dày xuống các khu vực lân cận. Khi trộn với nước, nó hình thành một vật liệu kết dính như bê-tông, làm sụp mái nhà và thậm chí chỉ với số lượng nhỏ cũng có thể gây hại cho sức khoẻ khi con người hít phải.
Thị trấn yên bình Amero của Colombia trong thoáng chốc đã bị nhấn chìm bởi dòng siêu mắc ma phun trào từ núi lửa Nevado del Ruiz, gây nên thảm họa thiên nhiên tồi tệ nhất của đất nước này; và xếp thứ 4/10 thảm họa núi lửa lớn nhất trong lịch sử.
Chỉ khoảng ¼ người dân của thị trấn may mắn sống sót. Khoảng 5 nghìn người bị thương. Số người thiệt mạng bởi thảm họa Nevado del Ruiz lên đến hơn 23 nghìn người.
| Bức ảnh chụp cô bé Omayra Sanchez (13 tuổi), bị kẹt trong đống đổ nát lên tới cổ gây chấn động toàn thế giới. |
Một trong những ám ảnh day dứt nhất về thảm kịch này là hình ảnh cô bé Omayra Sanchez (13 tuổi), bị kẹt trong đống đổ nát lên tới cổ. Đội cứu hộ đã rất cố gắng cứu cô bé nhưng mọi nỗ lực đều bị bất lực, bởi có lẽ bên dưới chân của Omayra Sanchez
bị dính chặt vào nhiều thứ bên dưới. Omayra Sanchez cầm cự được 3 ngày và ra đi vì bị hoại tử và hạ thân nhiệt.
Khoảnh khắc bi thảm cô bé Omayra Sanchez bị mắc kẹt trong bùn đất và đống đổ nát đã được phóng viên ảnh Frank Fournier ghi lại và trở thành một trong những bức ảnh chấn động nhất thế giới. Bức ảnh không chỉ giá trị bằng ngàn lời nói, mà đó là cả một câu chuyện lớn lao, một câu chuyện lay động sâu sắc tình cảm và nhận thức của con người khi thảm họa thiên nhiên bất ngờ xảy ra.
Sau vụ phun nham này, Nevado del Ruiz ngủ trong một thời gian dài. Đến ngày 31/3/2012, Nevado del Ruiz có dấu hiệu thức giấc. Hoạt động của ngọn núi lửa này ngày càng mạnh, phát thải cột khí sulphur và khói bụi cao tới 3000 mét. Ngày 8/4/2012, Viện Môi trường và Thời tiết Quốc gia Colombia đã phải ban bố báo động cao đối với những khu dân cư sinh sống gần khu vực núi lửa Nevado del Ruiz do lo ngại núi lửa phun trào mạnh. Tuy nhiên, đến thời điểm này, Nevado del Ruiz vẫn chưa thức giấc.
Các nghiên cứu địa chất cho thấy, hiện có từ 500 đến 600 núi lửa hoạt động trên Trái Đất và hơn 1000 núi lửa đã tắt dưới Thái Bình Dương, có đến hơn 2.500 lần núi lửa phun được ghi lại, trong đó 2000 lần là ở “Vành đai lửa Thái Bình Dương”.
Vì vậy, việc nghiên cứu về hoạt động của núi lửa và tác động của chúng với con người, với môi trường vẫn luôn là quan tâm lớn của giới khoa học. Việc này là cơ sở quan trọng và cần thiết để đưa ra những cảnh báo sớm và chính xác, giúp giảm tối đa những thiệt hại mang tên núi lửa gây ra cho con người.
Trung tâm Thông tin Tư liệu/TTXVN