Ngày 23/7/2021, Thanh tra Chính phủ đã ra Thông báo kết luận thanh tra số 1183/TB-TTCP công khai hàng loạt sai phạm của một số dự án đầu tư xây dựng từ nguồn vốn ngân sách của cơ quan Nhà nước, doanh nghiệp Nhà nước, nhà đất có vị trí đắc địa sang mục đích khác tại TP Hà Nội (giai đoạn 2003-2016).
Thanh tra Chính phủ công khai loạt sai phạm tại dự án xe buýt nhanh BRT Hà Nội.
Trong đó đáng chú ý, Thanh tra Chính phủ đã chỉ ra hàng loạt sai phạm tại Dự án xe buýt nhanh BRT Hà Nội.
Thứ nhất, tại gói thầu xây dựng đường trạm xe buýt thuộc Hợp phần I - Xe buýt nhanh BRT (Dự án phát triển giao thông đô thị Hà Nội) từ Bộ Y tế - đường Khuất Duy Tiến - Bến xe Yên Nghĩa, chủ đầu tư, đơn vị tư vấn khi lập bước thiết kế đường đã thay thế mặt đường bê tông nhựa bằng mặt đường bê tông xi măng. Trong khi đó, Công ty cổ phần tư vấn Việt Delta lập hồ sơ báo cáo khảo sát mặt đường dự án cho kết quả "cường độ mặt đường tốt". Báo cáo này đã gây lãng phí ngân sách Nhà nước trên 15 tỷ đồng.
Thứ hai, tại Hợp phần I- Xe buýt nhanh BRT, gói thầu 04/BRT-TB (BRT CP08) - Đoàn xe BRT, chủ đầu tư thực hiện một số thủ tục chưa tuân thủ theo mẫu hồ sơ mời thầu và hướng dẫn của Ngân hàng Thế giới như: Không lập dự toán Nhóm A và B theo nhóm xe sản xuất, lắp ráp trong nước; lấy báo giá xe nhập khẩu nguyên chiếc để làm căn cứ mời thầu cho cả 3 nhóm A, B và C (nhóm xe nhập khẩu).
Vì vậy, Thanh tra Chính phủ cho rằng không có căn cứ để so sánh các nhóm với nhau trong việc lựa chọn nhà thầu.
Được đầu tư với số tiền lớn nhưng dự án BRT chưa đạt hiệu quả như mong đợi.
Theo Thanh tra Chính phủ, phần bổ sung các thiết bị vào gói thầu CP08 có tổng giá trị trên 17,6 tỷ đồng nhưng chủ đầu tư không tổ chức đấu thầu mà ký hợp đồng bổ sung với nhà thầu là vi phạm Luật Đấu thầu và Luật Xây dựng về điều kiện được chỉ định thầu.
Thanh tra Chính phủ khẳng định hiệu quả đầu tư chưa đồng bộ, chưa tạo ra các lợi ích nhằm khuyến khích người dân chuyển từ phương tiện cá nhân sang sử dụng phương tiện vận tải công cộng. Xe buýt BRT được bố trí làn đường riêng chiếm 1/3 mặt cắt ngang của các trục đường hiện có nhưng tốc độ chưa đạt yêu cầu, trong khi hiện trạng lưu lượng phương tiện giao thông trên tuyến rất lớn, nên thường xuyên xảy ra ùn tắc trong giờ cao điểm.
Trước đó, theo báo cáo của Sở Giao thông Vận tải hà Nội về kết quả vận tải hành khách đối với BRT 6 tháng đầu năm 2017, lượng khách bình quân đạt 39,9 người/lượt, đạt 44,3% so với công suất thiết kế là 90 người/lượt. Lượng khách bình quân giờ cao điểm cũng chỉ đạt 69,7/90 người/lượt, đạt 75,4% công suất.
Như vậy, mặc dù được đầu tư với số tiền lớn nhưng dự án chưa đạt hiệu quả như mong đợi, chưa đạt mục tiêu đề ra nhằm hạn chế phương tiện cá nhân, giảm ùn tắc giao thông và chưa nâng cao được chất lượng môi trường của TP Hà Nội.
Đáng chú ý, Thanh tra Chính phủ phát hiện tổng số tiền sai phạm trên 43,5 tỷ đồng tại Hợp phần I- Xe buýt nhanh BRT thuộc Dự án phát triển giao thông đô thị Hà Nội. Trong đó, số tiền 42,4 tỷ đồng do Công ty cổ phần Thiên Thành An xuất bán cho chủ đầu tư đối với 35 xe buýt BRT, giá trị chênh lệch tăng nhưng không chứng minh được khối lượng công việc thực hiện.
Số tiền 206,8 triệu đồng đối với đơn giá dịch vụ kiểm tra xe do chủ đầu tư thanh toán cho nhà thầu vượt so với hợp đồng đã ký, không đúng quy định. Gói thầu 01d/BRT-XL có số tiền sai gần 626 triệu đồng, bao gồm áp đơn giá vật liệu sai thời điểm, thiếu sót trong lập, thẩm tra và phê duyệt dự toán điều chỉnh trạm biến áp; không thực hiện bu lông, kích dầu…
Xe buýt BRT được bố trí làn đường riêng chiếm 1/3 mặt cắt ngang của các trục đường hiện có nhưng tốc độ chưa đạt yêu cầu, trong khi hiện trạng lưu lượng phương tiện giao thông trên tuyến rất lớn, nên thường xuyên xảy ra ùn tắc trong giờ cao điểm.
Việc các bên liên danh nhà thầu thực hiện không đúng khối lượng được phân chia theo hợp đồng đã ký giữa chủ đầu tư và liên nhà thầu dẫn đến Công ty cổ phần Thiên Thành An hưởng lợi số tiền trên 42,4 tỷ đồng nhưng không chứng minh được khối lượng công việc thực hiện.
Thanh tra Chính phủ đã kiến nghị giao UBND TP Hà Nội xin ý kiến Bộ Kế hoạch và Đầu tư và thống nhất với nhà tài trợ để thu hồi số tiền theo kết luận thanh tra.
"Nếu liên danh Công ty cổ phần Thiên Thành An và Công ty cổ phần ô tô T.H không thực hiện thì UBND TP Hà Nội chuyển hồ sơ vụ việc sang Cơ quan điều tra để xem xét, xử lý theo quy định của pháp luật", bản kết luận của Thanh tra Chính phủ chỉ rõ.
Về vấn đề này, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ đã giao UBND TP Hà Nội thực hiện theo kiến nghị của Thanh tra Chính phủ, không để xảy ra khiếu kiện quốc tế. Trường hợp xảy ra khiếu kiện quốc tế thì Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, phối hợp với UBND TP Hà Nội, cơ quan liên quan giải quyết theo quy định.