Cuộc chiến chống gián điệp Mỹ trên đất Trung Quốc - Kỳ cuối

9 giờ 15 phút sáng 1/4/2001, chiếc máy bay do thám EP-3 sau khi kết thúc 6 giờ hoạt động trên không, chuẩn bị bay về căn cứ quân sự của Mỹ trên đảo Okinawa (Nhật Bản). Nhưng, nó đã buộc phải trở thành những vị khách không mời mà đến của sân bay quân dụng Linh Thuỷ, trên đảo Hải Nam (Trung Quốc). Vụ va chạm xảy với chiếc chiến đấu cơ J-8 của Trung Quốc đã làm đầu chiếc EP-3 bị thủng, một cánh quạt rơi ra và 2 trong số 4 động cơ hỏng nặng, không thể hoàn thành nốt hành trình bay trở về. Sau cú va chạm khiến Vương Vĩ, phi công lái chiếc J-8 của Trung Quốc vĩnh viễn ra đi, chiếc EP-3 đã lao xuống gần 2.440 m, trước khi viên phi công kịp thời điều chỉnh lại. Trong khoảng 26 phút tính từ thời điểm đầu chiếc EP-3 “hôn” đuôi chiếc J-8 tới lúc nó phải chật vật hạ cánh khẩn cấp xuống Hải Nam, phi hành đoàn người Mỹ đã cố gắng hết mức để phá huỷ các phần mềm cũng như các thiết bị nhạy cảm trên chiếc máy bay công nghệ cao này. Sóng gió trong mối quan hệ giữa Trung Quốc và Mỹ vốn bị ảnh hưởng nặng nề sau sự kiện NATO đánh bom Đại sứ quán Trung Quốc ở Nam Tư và việc Bắc Kinh phản đối kế hoạch xây dựng hệ thống phòng thủ tên lửa quốc gia (NMD) của Oasinhtơn một lần nữa nổi lên.

J-8 - loại máy bay va chạm với chiếc EP-3 của Mỹ ngày 1/4/2001.

Trước tiên là việc hai nước đã đổ lỗi cho nhau về nguyên nhân va chạm. Theo người đứng đầu hạm đội Mỹ ở Thái Bình Dương, Đô đốc Dennis Blair, đây có lẽ là một tai nạn do máy bay chiến đấu Trung Quốc tìm cách chặn chiếc EP-3 của Mỹ. Các thành viên phi hành đoàn EP-3 cũng phụ họa thêm rằng hai máy bay J-8 đã “thực hiện nhiều thao tác nguy hiểm”.

Chiếc máy bay do thám EP-3 của Mỹ đậu ở sân bay Linh Thuỷ, trên đảo Hải Nam, Trung Quốc.

Trong khi đó, Bộ Ngoại giao Trung Quốc khẳng định: Các máy bay Trung Quốc đang hoạt động bình thường, cách đảo Hải Nam 10 km về phía nam, khi một máy bay của Mỹ tiến lại. Triệu Vũ, phi công lái chiếc J-8 thứ hai, thực hiện nhiệm vụ với chiếc J-8 của Vương Vĩ, thuật lại rằng lúc đó hai chiếc J-8 của Trung Quốc đang bay ở phía bên trong Hải Nam, còn chiếc EP-3 của Mỹ thì lượn lờ phía bên ngoài. Khoảng hai phút sau, chiếc EP-3 đột nhiên nghiêng một góc rộng về phía những chiếc máy bay của Trung Quốc, rồi đâm vào máy bay của Vương Vĩ. “Tôi thấy mũi và cánh trái máy bay Mỹ đâm vào máy bay của Vương Vĩ, cánh quạt trái bên ngoài của cánh trái máy bay Mỹ đâm vào bề mặt đứng của đuôi máy bay Vương Vĩ. Người Mỹ phải chịu trách nhiệm về việc máy bay Trung Quốc rơi và sự hy sinh của Vương Vĩ", Triệu Vũ nhấn mạnh. Phía Trung Quốc cũng đưa ra một loạt ảnh mô phỏng máy tính vụ va chạm máy bay ngày 1/4/2001 cho thấy máy bay J-8 đang bay bình thường, chiếc EP-3 tiếp cận phía sau, đột nhiên chao nghiêng, cánh quạt ở đầu chiếc EP-3 đã phá huỷ đuôi chiếc J-8 (Xem ảnh 1).

Vương Vĩ, phi công Trung Quốc hy sinh trong vụ va chạm máy bay ngày 1/4/2001.

Tiếp đó, Oasinhtơn khẳng định chiếc EP-3 là “lãnh thổ có chủ quyền” của mình, yêu cầu Bắc Kinh phải trả người cùng máy bay của họ ngay lập tức và không được lục lọi gì thêm (ảnh chụp vệ tinh của Mỹ cho thấy Trung Quốc đã khám xét chiếc máy bay). Nhưng, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc, Chu Bang Tạo, lại tuyên bố rằng căn cứ theo luật pháp Trung Quốc và thực tiễn quốc tế, phía Trung Quốc có quyền tiến hành điều tra và nếu chiếc máy bay này là lãnh thổ có chủ quyền của Mỹ, sao nó lại hạ cánh trên đất Trung Quốc? Barsa

Cuối cùng, những căng thẳng trong quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc xung quanh vụ va chạm máy bay trên bầu trời đảo Hải Nam cũng dần lắng dịu. Với phương châm đặt quan hệ song phương lên ưu tiên cao nhất, trong khi giải quyết tranh chấp, thông qua con đường ngoại giao, Bắc Kinh và Oasinhtơn đã tìm ra giải pháp phù hợp giải quyết sự kiện 1/4. Chiều 11/4, phía Trung Quốc đồng ý trao trả 24 thành viên trên chiếc EP-3. Sáu giờ sáng 12/4, họ rời Trung Quốc về nước. Sau đó, ngày 3/7, các phần “chẻ nhỏ” của EP-3 được mang ra khỏi lãnh thổ Trung Quốc đưa về Mỹ trên chiếc máy bay vận tải khổng lồ hiệu Antonov-124 của Nga.

Minh Thành (Tổng hợp)