“Kiến trúc sư” bóng đá
Ý tưởng về giải bóng đá vô địch các quốc gia châu Âu được thai nghén trong 33 năm bắt đầu từ năm 1927 và người đầu tiên đưa ra ý tưởng đó là ông Henri Delaunay, Tổng Thư ký đầu tiên của Liên đoàn Bóng đá châu Âu (UEFA).
Ông là một người Pháp, sinh ngày 15/6/1883, mất ngày 9/11/1955. Ông từng là một cầu thủ, trọng tài và nhà quản lý bóng đá nổi tiếng ở châu Âu và thế giới. Khi còn trẻ, ông chơi cho câu lạc bộ Paris Etoile des Duex Lacs, một đội bóng giàu truyền thống của thủ đô Paris, Pháp. Sau đó, ông chuyển sang làm trọng tài bóng đá. Tuy nhiên, sự nghiệp trọng tài của ông cũng rất ngắn ngủi. Ông chấm dứt công việc này sau một tai nạn nghề nghiệp kỳ lạ: Trong trận đấu giữa AF Garenne-Doves và ES Benevolence, ông bị quả bóng đập trúng mặt, làm gãy 2 răng cửa và… nuốt luôn chiếc còi vào trong bụng.
Henri Delaunay được xem là "cha đẻ" của EURO. |
Năm 1905, ông Delaunay trở thành nhà quản lý bóng đá và sau đó là Chủ tịch câu lạc bộ Etoile des Deux Lacs. Ông rất thành công và có uy tín trong vai trò là chủ tịch của câu lạc bộ bóng đá nổi tiếng thủ đô Paris và thăng tiến nhanh chóng trong lĩnh vực quản lý bóng đá. Năm 1919, ông được đề cử giữ chức Tổng Thư ký của Liên đoàn Bóng đá Pháp (FFF) và cũng là người sáng lập ra FFF.
Từ năm 1924 đến 1928, ông là Phó Chủ tịch FIFA, là cánh tay đắc lực của Chủ tịch Jules Rimet. Năm 1929, ông Delaunay cùng với các đồng nghiệp Đức và Italy chủ trì cuộc họp tiền đề để thành lập “Liên đoàn Bóng đá châu Âu (UEFA) sau này. Tại cuộc họp này, vai trò, uy tín của ông Delaunay càng được khẳng định khiến ông trở thành “kiến trúc sư” quan trọng của môn bóng đá.
Lận đận EURO
Vào những năm 1920, ông Delaunay đã manh nha cả hai ý tưởng về giải EURO và Cúp vô địch châu Âu (giải đấu cấp câu lạc bộ, được bắt đầu từ năm 1955, ngày nay gọi là Champion League hay cúp C1 châu Âu). Ngày 5/2/1927, ông Henri Delaunay đã đề xuất ý tưởng về EURO và kế hoạch của ông ngay lập tức được hoan nghênh. Nhưng lúc đó, người đồng hương của ông là Jules Rimet cũng đang vận động tổ chức giải vô địch thế giới - tức World Cup. Bấy giờ, bóng đá Nam Mỹ lại phát triển mạnh hơn châu Âu. Uruguay vừa giành huy chương vàng Olympic 1928 và được xem như nền bóng đá số một thế giới. Vì vậy, EURO đành phải nhường sân cho World Cup, ý tưởng của Henri Delaunay tạm thời bị ngưng lại.
EURO được “thai nghén” từ năm 1927 nhưng đến năm 1960 giải đấu mới chính thức được bắt đầu. |
Vào ngày 15/6/1954, UEFA đã được thành lập, ông Henri Delaunay được bầu làm Tổng Thư ký đầu tiên. Ngay lập tức, ông xúc tiến kế hoạch tổ chức EURO. Thật trớ trêu, một năm sau, ông Henri Delaunay qua đời và ý tưởng tổ chức EURO một lần nữa bị lỡ hẹn.
Ông mất ngày 9/11/1955 khi chưa kịp chứng kiến “đứa con” EURO ra đời. Điều an ủi là người con trai của ông, Pierre Delaunay, Tổng Thư ký thứ hai của UEFA, đã tiếp tục sự nghiệp của cha mình, thực hiện ý tưởng tổ chức giải bóng đá vô địch các quốc gia châu Âu. Nhưng mãi đến năm 1958, ý tưởng này mới trở thành hiện thực và giải đấu lần đầu tiên được diễn ra vào năm 1960.
Ý tưởng về EURO xuất hiện từ năm 1927 nhưng mãi đến năm 1960 mới tổ chức được giải đấu đầu tiên một phần là vì Chiến tranh Thế giới thứ 2. Sau chiến tranh, người ta mới quay lại với ý tưởng của ông Delaunay. Trong cuộc họp của UEFA vào mùa xuân năm 1957 tại Cologne, Đức, các thành viên đã nhất trí tổ chức EURO. Ngày 28/6/1957, cuộc họp giữa 26/29 thành viên UEFA đã quyết định các vấn đề quan trọng về cách thức, điều lệ của EURO.
Theo đó, EURO sẽ được tổ chức vào năm chẵn, xen kẽ giữa hai kỳ World Cup vốn được tổ chức 4 năm một lần. Vòng đấu loại của giải EURO đầu tiên diễn ra từ mùa thu năm 1958 đến mùa hè năm 1960 và nước Pháp có công khai sinh ra giải có vinh dự là nơi tổ chức vòng chung kết. Tất nhiên, người ta cũng không quên ơn ông Henry Delaunay và lấy tên ông đặt tên cho cúp - Cúp Henri Delaunay, mà ngày nay chúng ta quen gọi là EURO Cup. Chiếc cúp ban đầu này được sử dụng từ vòng chung kết thứ nhất cho tới EURO 2004. Sau đó, UEFA phải làm cúp mới vì chiếc cúp Henri Delaunay đã cũ và kích thước nhỏ. Tên đội vô địch được khắc vào thân cúp thay vì khắc vào đáy cúp như trước.
Tuy nhiên, EURO là giải đấu không hề phẳng lặng. Những bất đồng giữa các quốc gia thành viên UEFA trong chọn địa điểm tổ chức, khác biệt ý thức hệ xã hội, thể thức thi đấu, thời điểm tiến hành giải đấu… đã làm chậm đà tiến của quá trình tổ chức giải đầu tiên. Bất cứ vấn đề gì không thỏa thuận được cũng đều đem ra biểu quyết. Khi EURO đã được nhất trí tổ chức thì một số liên đoàn bóng đá quốc gia ở châu Âu vẫn tỏ ra ngần ngại. Một số cường quốc bóng đá như Anh, Đức và cả Italy đã từ chối dấn thân vào một cuộc phiêu lưu mới ở châu lục. Ngoài nước Pháp đương nhiên ủng hộ sáng kiến của Henri Delaunay, chỉ có Tây Ban Nha và đặc biệt là các nước Đông Âu chấp nhận thách thức mới này.
Trong tổng số 32 thành viên của UEFA, chỉ có 18 nước đăng ký tham gia. Lệ phí tham dự giải đầu tiên đối với các quốc gia thành viên là 50 bảng Anh. Các đội tiến hành bốc thăm chia cặp đấu vòng loại vào ngày 6/8/1958. Thể thức thi đấu loại trực tiếp từ vòng loại đến trận chung kết. Chỉ từ vòng bán kết giải mới được tổ chức ở một nước đăng cai duy nhất.
Từ đó đến nay, EURO đã có 15 lần được tổ chức (tính cả EURO 2016 tại Pháp), ngày càng nhiều đội tham gia và ngày càng được mở rộng. Từ chỗ chỉ có 18 đội tuyển tham dự tại giải EURO đầu tiên diễn ra năm 1960, đến nay số đội tham dự EURO 2016 (kể cả vòng đấu loại) đã lên đến 55 đội, nghĩa là tất cả 55 thành viên của UEFA đều đã tham gia đấu loại EURO. EURO 2016 là kỳ EURO đầu tiên có 24 đội tham dự vòng chung kết để tranh chiếc cúp Henri Delaunay danh giá.