Bộ trưởng Bộ Tài chính: Sẵn sàng các kịch bản ứng phó thu ngân sách năm 2023

Giải ngân vốn đầu tư công năm vừa qua đạt tỷ lệ khá thấp. Thưa Bộ trưởng, làm thế nào để khơi thông dòng vốn đầu tư, tạo động lực thúc đẩy phát triển và lan tỏa trong toàn nền kinh tế?

Qua kết quả 4 đợt kiểm tra của 6 Tổ công tác của Chính phủ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã tổng hợp và xác định có 25 vấn đề tồn tại, khó khăn vướng mắc thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau làm chậm tiến độ giải ngân vốn đầu tư công được phân thành 3 nhóm.

Nhóm liên quan đến thể chế, cơ chế chính sách, khó khăn chủ yếu thuộc các lĩnh vực đất đai, tài nguyên môi trường, ngân sách nhà nước và công sản, xây dựng, đấu thầu và đầu tư công. Hiện nay, các Bộ Xây dựng, Kế hoạch và Đầu tư, Tài nguyên môi trường, Tài chính đã và đang có nhiều giải pháp cụ thể để xử lý và kiến nghị cấp có thẩm quyền giải quyết.

Nhóm khó khăn liên quan đến tổ chức triển khai thực hiện như tiến độ và chất lượng công tác lập, thẩm định, phê duyệt, giao kế hoạch vốn đầu tư, chuẩn bị đầu tư chưa đảm bảo và sát với khả năng thực hiện dẫn đến chậm các khâu tiếp theo. Việc chỉ đạo cũng chưa quyết liệt, năng lực cơ quan quản lý dự án hạn chế, tâm lý dồn khối lượng vào cuối năm, khó khăn từ phía nhà tài trợ đối với các dự án ODA...

Nhóm khó khăn mang tính đặc thù của kế hoạch năm 2022 như giá các loại vật liệu xây dựng tăng đột biết, đặc biệt là giá xăng, dầu, sắt, thép, đất, cát... tăng mạnh những tháng đầu năm.

Ngày 15/9/2022, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 124/NQ-CP về các nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công những tháng cuối năm 2022; đồng thời, Thủ tướng Chính phủ đã có Chỉ thị số 19/CT-TTg ngày 17/10/2022 về đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công, thực hiện 3 Chương trình mục tiêu quốc gia những tháng còn lại năm 2022 và nâng cao chất lượng xây dựng kế hoạch đầu tư công năm 2023. Tại Nghị quyết trên của Chính phủ và Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ đã quy định nhiệm vụ cụ thể cho từng bộ quản lý cũng như các công việc yêu cầu các bộ, cơ quan Trung ương và địa phương triển khai thực hiện. Trong thời gian tới, để thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công, Bộ Tài chính với chức năng, nhiệm vụ được giao liên quan đến giải ngân vốn đầu tư công, nhất là về quy trình thủ tục thanh toán tiếp tục thực hiện đơn giản hóa thủ tục, rút ngắn thời gian kiểm soát thanh toán đến mức tối đa.     

Nhằm khơi thông dòng vốn đầu tư công và giải ngân vốn đầu tư công không trở thành điệp khúc "biết rồi, khổ lắm, nói mãi", đề nghị các đồng chí Bộ trưởng, Chủ tịch UBND các tỉnh, tahnhf phố chỉ đạo, thực hiện nghiêm túc các nhiệm vụ đã được quy định tại Nghị quyết của Chính phủ và Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ. Các nhiệm vụ này nếu được triển khai đúng, đủ và kịp thời sẽ tạo ra sự chuyển biến lớn khắc phục những bất cập trong giải ngân vốn đầu tư công.

Thị trường chứng khoán, trái phiếu doanh nghiệp là kênh huy động vốn quan trọng của nền kinh tế, nhưng năm qua có nhiều biến động ảnh hưởng lớn đến thị trường này. Năm 2023, ngành Tài chính có định hướng và giải pháp gì để giữ vững niềm tin của nhà đầu tư, phát triển thị trường lành mạnh, bền vững, thưa Bộ trưởng?

Với quy mô huy động vốn ngày càng tăng, thị trường vốn dần khẳng định sự quan trọng là kênh huy động vốn trung và dài hạn hiệu quả cho doanh nghiệp theo đúng định hướng của Nhà nước về phát triển cân bằng thị trường vốn và thị trường tín dụng, giảm áp lực cung ứng vốn cho nền kinh tế của kênh tín dụng ngân hàng. Đối với thị trường trái phiếu doanh nghiệp, so với tiềm năng và tương quan với thị trường trong khu vực thì quy mô của thị trường trái phiếu doanh nghiệp của Việt Nam còn khá khiêm tốn. Hiện dư nợ của thị trường trái phiếu doanh nghiệp ở mức trên 15% GDP. Trong khi đó, Chiến lược Tài chính đặt ra mục tiêu quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp đến năm 2025 là 20% GDP và đến năm 2030 đạt tối thiểu 25% GDP.

Thị trường chứng khoán, trái phiếu trong năm 2022 gặp nhiều khó khăn và nguyên nhân chủ yếu từ niềm tin của nhà đầu tư và thanh khoản thị trường trong nước cũng như tâm lý thận trọng của nhà đầu tư trước những bất ổn và triển vọng kém tích cực về tình hình kinh tế - chính trị thế giới. Đối với thị trường trong nước, việc lãi suất ngân hàng tăng nên có xu hướng dòng tiền dịch chuyển sang hệ thống ngân hàng thương mại và thanh khoản của nền kinh tế khó khăn. Thị trường trái phiếu doanh nghiệp cũng ảnh hưởng bởi niềm tin của nhà đầu tư do các sai phạm của một số doanh nghiệp vừa bị xử lý và một số phương tiện thông tin đưa tin không chính thống, tin thất thiệt về một số doanh nghiệp phát hành trái phiếu. Đồng thời, việc kiểm tra, giám sát tập trung vào giám sát mục đích phát hành trái phiếu cũng dẫn đến tâm lý quan ngại của cả doanh nghiệp phát hành và tổ chức cung cấp dịch vụ.

Để kịp thời chấn chỉnh, cơ quan chức năng đã triển khai đồng bộ các giải pháp rà soát, hoàn thiện khung pháp lý, tăng cường quản lý giám sát và chủ động thông tin, tuyên truyền. Nhằm từng bước phục hồi và phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp theo đúng thông lệ quốc tế, Bộ Tài chính xác định quan điểm tiếp tục phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp theo hướng ổn định, lành mạnh; không tạo ra tâm lý tẩy chay trái phiếu doanh nghiệp, tránh tình trạng nhà đầu tư yêu cầu tất toán, mua lại trước hạn trái phiếu hàng loạt. Việc phát hành và đầu tư trái phiếu doanh nghiệp theo nguyên tắc tự vay, tự trả, tự chịu trách nhiệm, Nhà nước tạo ra khung pháp lý điều chỉnh để các bên giao kết đầu tư, kinh doanh. Khi có sự kiện doanh nghiệp gặp khó khăn trong thanh toán gốc, lãi trái phiếu đến hạn xảy ra, doanh nghiệp và nhà đầu tư tự thỏa thuận theo quy định của pháp luật để đảm bảo hài hòa lợi ích giữa tổ chức phát hành và nhà đầu tư.

Để sớm ổn định tâm lý thị trường, Bộ Tài chính liên tục có thông cáo báo chí và văn bản yêu cầu các doanh nghiệp phải bố trí mọi nguồn lực thanh toán gốc và lãi trái phiếu đến hạn theo đúng quy định của pháp luật, bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư. Ngoài ra, Bộ Tài chính cũng đề nghị các doanh nghiệp trong trường hợp gặp khó khăn, vướng mắc về thanh toán thì phải làm việc, đàm phán với các nhà đầu tư để thống nhất phương án cơ cấu lại trái phiếu đó phù hợp với tình hình thực tế và theo đúng quy định của pháp luật. Chẳng hạn như cơ cấu về kỳ hạn, lãi suất, phương thức thanh toán trái phiếu. Đồng thời, đề nghị các doanh nghiệp xem xét sử dụng dịch vụ kiểm toán, xếp hạng tín nhiệm, định giá tài sản để đánh giá tình hình sản xuất kinh doanh, tài chính của doanh nghiệp, nhất là chủ động, kịp thời công bố thông tin chính thống cho nhà đầu tư. Chỉ khi doanh nghiệp tự tăng cường tính công khai, minh bạch, những doanh nghiệp tốt, doanh nghiệp minh bạch mới có thể tiếp tục quay trở lại phát hành trái phiếu huy động vốn.

Nhằm tiếp tục thực hiện mục tiêu phát triển thị trường an toàn, minh bạch, bền vững, trong năm 2023, Bộ Tài chính sẽ phối hợp với các bộ, ngành tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý: rà soát tại Luật Chứng khoán, Luật Doanh nghiệp để sửa đổi các quy định về điều kiện phát hành trái phiếu doanh nghiệp, điều kiện về nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp. Trước mắt, do tình hình thị trường tài chính, tiền tệ gặp nhiều khó khăn, thanh khoản sụt giảm, niềm tin của thị trường suy giảm, Bộ Tài chính đang phối hợp với các bộ, ngành đánh giá cụ thể tình hình, xem xét trình Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 65/2022/NĐ-CP để tháo gỡ những khó khăn phát sinh hiện nay.

Cùng với đó, Bộ Tài chính tập trung truyền thông với thông điệp rõ ràng về định hướng phát triển của Nhà nước đối với thị trường trái phiếu doanh nghiệp; đồng thời, phối hợp với Bộ Thông tin và truyền thông định hướng vấn đề truyền thông, ngăn chặn việc đưa tin không chính thống, chưa kiểm soát; kịp thời phát hiện và có giải pháp xử lý nghiêm các trường hợp đưa tin giả mạo, thất thiệt... gây ảnh hưởng đến thị trường.

Ngoài ra, quản lý giám sát, nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật, rà soát, cải cách quy trình cấp phép chào bán chứng khoán ra công chúng.

Bộ Tài chính cũng đã kiến nghị với Ngân hàng nhà nước triển khai các biện pháp điều hành đảm bảo thanh khoản của hệ thống ngân hàng thương mại, điều hành tăng trưởng tín dụng phù hợp với tình hình phát triển của nền kinh tế trong bối cảnh thị trường trái phiếu doanh nghiệp gặp khó khăn.

Bộ Tài chính khẳng định quan điểm nhất quán và xuyên suốt là phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp công khai, minh bạch, hiệu quả, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của nhà đầu tư và các chủ thể tham gia thị trường. Bên cạnh các nhiệm vụ thuộc phạm quản lý, Bộ Tài chính sẽ phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành liên quan nâng cao hiệu quả công tác giám sát liên thông, kịp thời nhận diện, cảnh báo rủi ro và đảm bảo thị trường hoạt động lành mạnh, an toàn, bền vững.

Thưa Bộ trưởng, năm 2023 Bộ Tài chính sẽ điều hành chính sách tài khóa như thế nào để đảm bảo phát triển kinh tế, ổn định vĩ mô?

Năm 2022, thu ngân sách nhà nước đã hoàn thành và vượt dự toán Quốc hội và Chính phủ giao cho Bộ Tài chính. Kết quả này không chỉ thể hiện nỗ lực của ngành Tài chính, cơ quan thuế các cấp mà là kết quả của cả hệ thống chính trị trong phòng, chống dịch bệnh. Đặc biệt là những quyết sách đúng đắn của Đảng, Nhà nước trong phục hồi kinh tế, kiểm soát lạm phát.

Tuy nhiên, từ quý 3 trở lại đây nền kinh tế đã bộc lộ một số khó khăn khi tình hình thế giới có nhiều biến động khó lường; xung đột địa chính trị Nga – Ukraine diễn biến phức tạp; khủng hoảng năng lượng ngày càng trầm trọng kéo theo khủng hoảng các thị trường hàng hóa khác; các nước lớn áp dụng chính sách tiền tệ thắt chặt, tăng lãi suất, tiềm ẩn nguy cơ rủi ro trên thị trường tài chính, tiền tệ. Ở trong nước, áp lực lạm phát gia tăng; thị trường vốn, bất động sản, chứng khoán, tiền tệ, giải ngân vốn đầu tư công còn nhiều điểm nghẽn,... chưa thể khắc phục ngay để khôi phục nguồn thu ngân sách nhà nước. Sức ép về lãi suất, tỷ giá, lạm phát đẩy chi phí đầu vào tăng cao, đầu ra tiêu thụ chậm lại do thiếu đơn hàng mới. Thị trường xuất khẩu giảm sút khi cầu tiêu dùng tại nhiều quốc gia suy giảm... Những vấn đề này sẽ là những áp lực lớn cho việc triển khai thực hiện nhiệm vụ thu ngân sách nhà nước trong năm 2023.

Để giảm thiểu tác động từ bên ngoài, kiềm chế lạm phát, Chính phủ đang nghiên cứu trình Quốc hội một số giải pháp tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, tạo môi trường tốt cho doanh nghiệp phát triển. Trước mắt có thể làm giảm số thu nội địa năm 2023 so dự toán đã tính toán, tạo áp lực trong triển khai thực hiện nhiệm vụ thu ngân sách đối với ngành thuế.
Khắc phục những khó khăn này, ngành Tài chính xác định thu ngân sách sẽ phải đối diện với những áp lực lớn và cũng đã sẵn sàng các kịch bản ứng phó trong triển khai thực hiện nhiệm vụ thu cho cả năm 2023 và giai đoạn 2023 - 2025 để hoàn thành mục tiêu thu ngân sách theo Nghị quyết của Quốc hội với một số nhóm giải pháp.
 
Theo đó, bám sát chủ trương, định hướng của Đảng, các Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ về chính sách tài khóa nhằm phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô. Đặc biệt, tiếp tục đẩy mạnh triển khai thực hiện có hiệu quả các giải pháp tài khóa, tiền tệ tại Nghị quyết số 43/2022/QH15 của Quốc hội, Nghị quyết số 11/NQ-CP và Nghị quyết số 69/2022/QH15 ngày 11/11/2022 của Chính phủ về dự toán ngân sách Nhà nước và các Nghị quyết mới của Quốc hội, Chính phủ. Đồng thời, chủ động nghiên cứu, tham mưu Chính phủ báo cáo Quốc hội những giải pháp mới phù hợp tình hình thực tiễn.

Cùng với đó, nghiên cứu, rà soát và sửa đổi, bổ sung các Luật về thuế theo Chiến lược cải cách hệ thống thuế đến năm 2030; tiếp tục thực hiện một số giải pháp hỗ trợ cho doanh nghiệp, người dân để có thêm nguồn lực ứng phó với những khó khăn, thách thức trong thời gian tới. Ngoài ra, thực hiện các giải pháp về quản lý thu ngân sách nhà nước và cải cách thủ tục hành chính trong quản lý thu ngân sách nhà nước, đảm bảo hiệu quả các mục tiêu đề ra.

Đồng thời, chủ động rà soát lại nhu cầu chi và cơ cấu lại chi ngân sách nhà nước; sắp xếp các khoản chi theo thứ tự ưu tiên, thực hiện quản lý chi ngân sách nhà nước chặt chẽ, tiết kiệm, hiệu quả. Kiểm soát chặt chẽ bội chi ngân sách nhà nước, nợ công, cơ cấu nợ công trong giới hạn; sử dụng hiệu quả ngân quỹ nhà nước; tăng cường quản lý hoạt động của các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách. Tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật về quản lý giá; điều hành linh hoạt giá cả trên cơ sở dự báo cung - cầu thị trường; thực hiện các biện pháp cần thiết để ổn định và phát triển thị trường vốn công khai, minh bạch, an toàn, bền vững nhằm khơi thông nguồn vốn trung và dài hạn cho đầu tư và phát triển; đẩy mạnh công tác giám sát, nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật; tăng cường truyền thông, tạo dựng niềm tin của nhà đầu tư...

Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!.