Đổi mới chăn nuôi nông hộ

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) đang hoàn thiện dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về chính sách hỗ trợ nâng cao hiệu quả chăn nuôi nông hộ. Đây được coi là điểm nhấn quan trọng về chính sách, tạo “cú hích” đổi mới ngành chăn nuôi từ quy mô nhỏ lẻ sang có kiểm soát, mang tính hàng hóa để tạo đà cho ngành chăn nuôi phát triển bền vững.

Nguy cơ bỏ chăn nuôi do thua lỗ

Hiện cả nước có gần 12 triệu hộ tham gia chăn nuôi, trong đó 7,5 triệu hộ chăn nuôi gia cầm và hơn 4 triệu hộ chăn nuôi lợn. Đây là lĩnh vực giải quyết sinh kế cho hàng triệu lao động. Theo Bộ NN&PTNT, chăn nuôi nông hộ nhỏ lẻ chiếm tới 60% lực lượng sản xuất của ngành chăn nuôi.

 

Tuy nhiên, chăn nuôi nông hộ ở nước ta cũng đang phải đối mặt với nhiều khó khăn. Đa số các nông hộ chăn nuôi đều chưa đảm bảo vệ sinh môi trường, vệ sinh phòng dịch nên nguy cơ dịch bệnh là rất cao. Hơn nữa, do chưa có đầu ra ổn định nên các hộ dân thường xuyên bị tư thương ép giá.

Những vấn đề như dịch bệnh, giá cả bấp bênh... là nguyên nhân khiến cho chăn nuôi nông hộ ở nước ta đang phải đối mặt với nguy cơ thua lỗ. Thực tế này đòi hỏi cần phải có những chính sách hỗ trợ hợp lý để hỗ trợ ngành chăn nuôi thoát khỏi khó khăn và phát triển bền vững.

Từ đầu năm đến nay, dịch cúm gia cầm đã xảy ra ở hơn 20 tỉnh, thành phố với hơn 60.000 con gia cầm bị mắc bệnh, ốm, chết và tiêu hủy. Theo nhận định của Cục Thú y, các ổ dịch xảy ra chủ yếu trên đàn gia cầm nuôi tại các hộ gia đình. Ngoài những nguyên nhân khách quan như virút cúm gia cầm ngày càng có sự biến đổi, điều kiện khí hậu, thời tiết không thuận lợi, việc bùng phát và lây lan dịch bệnh còn có nguyên nhân do các hộ chăn nuôi không thực hiện tốt quy định về tiêm phòng vắcxin cũng như vệ sinh chuồng trại.

Không chỉ chăn nuôi gia cầm, người chăn nuôi lợn trong nước cũng gặp nhiều khó khăn trong vài năm trở lại đây do giá bán sản phẩm xuống thấp, trong khi giá vật tư đầu vào như thức ăn chăn nuôi tăng cao. Theo thống kê của Cục Chăn nuôi (Bộ NN&PTNT), trong tháng 2/2014, số lượng trâu cả nước giảm hơn 2% so với cùng kỳ năm trước, đàn bò giảm 1% và đàn lợn cũng giảm nhẹ. Trong khi đó, giá một số mặt hàng nguyên liệu thức ăn chăn nuôi như ngô, khô dầu đậu tương, cám gạo đều tăng từ 1,4 - 1,6% so với thời điểm tháng 1. Khó khăn, dịch bệnh đã khiến cho nhiều hộ chăn nuôi nhỏ rơi vào cảnh thua lỗ, phải "treo chuồng".

Thực tế trên đã đẩy chăn nuôi nông hộ đứng trước nhiều khó khăn và thách thức. Theo tổng kết của Bộ NN&PTNT, trong 5 năm qua, số hộ chăn nuôi giảm từ 5 - 7%/năm. Con số này đã phần nào nói lên xu thế thoái trào của chăn nuôi nông hộ đang diễn biến hết sức đáng lo ngại.

Cần chính sách hỗ trợ hợp lý

Trong cuộc họp mới đây tại Bộ NN&PTNT để lấy ý kiến cho dự thảo ban hành chính sách về chăn nuôi nông hộ, nhiều chuyên gia và địa phương đã đồng quan điểm chính sách hỗ trợ cho nông hộ chăn nuôi là cần thiết, song cần phải tính toán sao cho hiệu quả và hợp lý.

Ông Nguyễn Thanh Sơn, Viện trưởng Viện Chăn nuôi, Bộ NN&PTNT: Cần “cú hích” đổi mới chăn nuôi nông hộ Thứ nhất, cần tập trung nâng cao kỹ thuật vì chăn nuôi nhỏ lẻ hiện nay chủ yếu là không có kiểm soát hoặc có nhưng không đảm bảo về kỹ thuật. Thứ hai là chú trọng hỗ trợ về công tác giống và hỗ trợ về phòng chống dịch bệnh. Chúng ta phải xem xét rất cụ thể, nếu hộ nào mà tham gia đổi mới chăn nuôi theo hướng có kiểm soát thì được hỗ trợ về phòng chống dịch bệnh để tiêu chí cuối cùng đạt được là không để xảy ra dịch như lâu nay vẫn xảy ra. Tiếp đó là những chính sách về xử lý môi trường. Vấn đề cốt lõi cuối cùng hết sức quan trọng là tổ chức đổi mới sản xuất liên kết lại theo chuỗi nhằm nâng cao được giá trị gia tăng cho người chăn nuôi nông hộ nhất là trong bối cảnh sắp tới chúng ta gia nhập Hiệp định Kinh tế đối tác chiến lược xuyên Thái Bình Dương - TPP. Có thể nói, chính sách mà Bộ NN&PTNTđang soạn thảo sắp trình Chính phủ là “cú hích” trong đổi mới chăn nuôi từ nhỏ lẻ sang chăn nuôi có kiểm soát, chăn nuôi mang tính hàng hóa và chuyên nghiệp để tạo đà ngành chăn nuôi sắp tới phát triển bền vững hơn.   Ông Nguyễn Đăng Vang, Chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi Việt Nam: Chú trọng kiểm soát dịch bệnh Hiện nay chăn nuôi nước ta đang được hoạch định theo hướng chăn nuôi công nghiệp, thâm canh, sản xuất hàng hóa. Chăn nuôi có quản lý, kiểm soát, bảo vệ môi trường và an toàn vệ sinh thực phẩm. Tuy nhiên, do chăn nuôi nông hộ chiếm đa số và chủ yếu phân bổ trong dân cư nên khó kiểm soát dịch bệnh trên cả người và gia súc, gia cầm… Do vậy, để chăn nuôi nông hộ phát triển bền vững trước hết cần tăng cường hệ thống thú ý nhằm giúp người chăn nuôi tránh được những rủi ro về dịch bệnh. Đồng thời, nâng cao kiến thức chăn nuôi, phòng chống dịch bệnh cho người dân thông qua hệ thống khuyến nông. Đặc biệt, cần phải hình thành được mô hình các hộ nông dân tự nguyện liên kết sản xuất thông qua hình thức là các hợp tác xã, hoặc các hộ nông dân liên kết với doanh nghiệp theo cơ chế hợp đồng để tạo sản phẩm quy mô lớn, đồng nhất. Bên cạnh đó, xuất xứ địa lý của các sản phẩm trong chăn nuôi cũng cần được quan tâm và đầu tư nhiều hơn. Ông Nguyễn Trí Công, Chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi Đồng Nai: Hỗ trợ người chăn nuôi được vay vốn Giá thành sản phẩm chăn nuôi liên tục giảm sâu trong thời gian qua đã khiến nhiều hộ chăn nuôi đã phải “treo chuồng” hoặc chăn nuôi cầm chừng. Để hỗ trợ người chăn nuôi đầu tư phát triển sản xuất, kinh doanh thì cần chú trọng tạo điều kiện về vốn vay. Người chăn nuôi rất khó vay vốn do vướng thủ tục thế chấp như chưa có "sổ đỏ", giấy chứng nhận quyền sở hữu công trình hoặc tài sản trên đất. Cá biệt một số hộ tiếp cận được thì cũng vướng về hạn mức vay và quy định thời gian cho vay không phù hợp. Đầu tư chăn nuôi cần các khoản tín dụng có thời gian vay lâu dài với lãi suất ổn định nhưng lãi vay hiện còn cao. Do chăn nuôi gặp khó khăn, thậm chí bị thua lỗ, nhiều hộ chăn nuôi cần được khoanh, giãn nợ cũng như có chính sách linh hoạt cho vay vốn để duy trì sản xuất.

Theo Viện trưởng Chăn nuôi Quốc gia, ông Nguyễn Thanh Sơn, không nên để tất cả các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ đều được hỗ trợ chính sách này. “Nếu để các hộ chăn nuôi dăm ba con gà, vài con lợn cũng hưởng chính sách thì làm sao phát triển chăn nuôi công nghiệp được. Nếu làm như vậy, vô hình trung sẽ khuyến khích chăn nuôi nhỏ lẻ, đi ngược lại với chỉ đạo của bộ, Chính phủ”. Ông Sơn cũng cho rằng, hộ được hưởng chính sách này phải nằm trong vùng được địa phương cho phép phát triển chăn nuôi, nuôi có quy mô nhất định, còn nhỏ lẻ khó được tham gia. Đồng thời, các hộ trên phải cam kết thực hiện các điều kiện đặt ra của cơ quan quản lý.

Ngoài ra, theo ông Sơn, không nên hỗ trợ tràn lan mà nên tập trung những vấn đề đang nổi lên trong chăn nuôi nhỏ lẻ hiện nay là không có kiểm soát, chuồng trại không đảm bảo về kỹ thuật. Hơn nữa, công tác giống, phòng chống dịch bệnh, xử lý môi trường và tổ chức đổi mới sản xuất nhằm nâng cao giá trị gia tăng cho người chăn nuôi nông hộ cũng cần được chú trọng.

Ông Tống Xuân Chinh, Phó cục trưởng Cục Chăn nuôi, cho biết theo dự thảo Quyết định về chính sách hỗ trợ nâng cao hiệu quả chăn nuôi nông hộ, nhiều chính sách hỗ trợ trực tiếp về giống, thú y, đào tạo, huấn luyện kỹ năng chăn nuôi… sẽ đến với các hộ chăn nuôi. Trong đó có việc hỗ trợ 1 lần mua lợn nái với mức 1 triệu đồng/nái giống ngoại lai và 500.000 đồng/nái các giống tại địa phương; hỗ trợ hộ nuôi gia cầm trên 200 con mái thường xuyên là 100% lãi suất vay 24 tháng tiền vay mua gà, vịt giống; hỗ trợ 100% vắcxin tiêm phòng định kỳ hằng năm với bệnh lở mồm long móng, dịch tả…

Theo các chuyên gia nông nghiệp, chính sách hỗ trợ cho chăn nuôi nông hộ, cần xem xét đến việc nâng cao sức cạnh tranh của ngành chăn nuôi nước ta trong bối cảnh hội nhập. Trong bối cảnh ngành chăn nuôi Việt Nam đang ngày càng phải cạnh tranh gay gắt với thịt gia súc, gia cầm nhập khẩu, việc phát triển chăn nuôi nông hộ theo hướng hiện đại, bền vững đang được xem là "cú hích" quan trọng để ngành chăn nuôi vươn lên trước những sức ép cạnh tranh từ bên ngoài, đồng thời đối phó tốt hơn với dịch bệnh.

Ông Hoàng Thanh Vân, Cục trưởng Cục Chăn nuôi cho biết: “Với vai trò tham mưu cho bộ, Cục Chăn nuôi sẽ tổng hợp, tính toán những nội dung về chính sách hỗ trợ, đối tượng nhận hỗ trợ một cách cụ thể nhằm hướng đến thúc đẩy chăn nuôi nông hộ theo hướng bền vững và hiệu quả hơn”.

 

Hữu Vinh