Các giải pháp đã góp phần tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ các tổ chức tín dụng xử lý dứt điểm nợ xấu, phát huy vai trò kênh dẫn vốn chủ đạo, đáp ứng nhu cầu vốn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh.
Khách hàng giao dịch tại hội sở chính Vietcombank, 198 Trần Quang Khải, Hà Nội. Ảnh: Trần Việt/TTXVN
Phát huy vai trò kênh dẫn vốn chủ đạo
Trong gần 3 năm qua, việc triển khai chính sách xử lý nợ xấu theo Nghị quyết 42 trở thành một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, nhằm xử lý nhanh, dứt điểm nợ xấu của các tổ chức tín dụng. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã phối hợp với các bộ, ngành liên quan triển khai quyết liệt, hiệu quả, đồng bộ các nhiệm vụ được giao; đồng thời phân tích tồn tại, hạn chế và nguyên nhân để có biện pháp xử lý kịp thời.
Điểm đầu tiên kể đến, đó là Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về tiền tệ, ngân hàng và xử lý nợ xấu; hướng dẫn các tổ chức tín dụng, Công ty quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam triển khai Nghị quyết 42; đổi mới công tác thanh tra, giám sát của các tổ chức tín dụng nhằm ngăn chặn, phát hiện, xử lý rủi ro, tồn tại và sai phạm.
Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chỉ đạo các tổ chức tín dụng đẩy nhanh tiến độ xử lý nợ xấu, nâng cao chất lượng tín dụng thông qua các hoạt động như: Thành lập Ban chỉ đạo, tổ công tác xử lý nợ xấu; rà soát danh mục tín dụng trong toàn hệ thống, đánh giá thực trạng nợ, nợ xấu; đôn đốc khách hàng xử lý nợ xấu, tránh tình trạng chây ỳ, không hợp tác; phân bổ lãi dự thu… Cùng với đó, Công ty quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam đã triển khai đồng bộ giải pháp như hoàn thiện khuôn khổ pháp lý; thực hiện nhiệm vụ xử lý nợ xấu, triển khai mua nợ theo giá trị trường; phối hợp, hỗ trợ tổ chức tín dụng trong thu hồi, xử lý nợ xấu…
Tỷ lệ nợ xấu nội bảng của hệ thống tổ chức tín dụng trong giai đoạn 2016-2020 đã được kiểm soát, duy trì ở mức dưới 3% và giảm liên tục qua các năm: cuối năm 2016 đạt 2,46%; tháng 8/2017 đạt 2,45%; cuối năm 2017 đạt 1,99%; cuối năm 2018 đạt 1,9%; cuối năm 2019 đạt 1,63% và đến 31/5/2020 ở mức 1,86%.
Báo cáo của Chính phủ cho thấy, các tổ chức tín dụng vận dụng đa dạng hình thức xử lý nợ xấu, đẩy nhanh quá trình xử lý. Lũy kế từ 15/8/2017 đến 31/5/2020, hệ thống các tổ chức tín dụng đã xử lý khoảng 293.880 tỷ đồng nợ xấu xác định theo Nghị quyết 42. Trong đó, xử lý nợ xấu nội bảng hơn 160.920 tỷ đồng, chiếm 54,76% tổng nợ xấu; xử lý các khoản nợ đang hoạch toán ngoài bảng cân đối kế toán xác định hơn 67.280 tỷ đồng, chiếm 22,89% tổng nợ xấu; xử lý các khoản nợ xấu đã bán cho Công ty quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam được thanh toán bằng trái phiếu đặc biệt 65.0 tỷ đồng, chiếm 22,35% tổng nợ xấu.
Tổng nợ xấu xác định theo Nghị quyết số 42 được xử lý từ 15/8/2017 đến 31/5/2020 đạt trung bình khoảng 7.150 tỷ đồng/tháng, cao hơn 3.630 tỷ đồng/tháng so với kết quả xử lý nợ xấu nội bảng trung bình từ năm 2012-2017 của hệ thống các tổ chức tín dụng trước khi Nghị quyết 42 có hiệu lực (khoảng 3.520 tỷ đồng/tháng). Xử lý nợ xấu nội bảng xác định theo Nghị quyết 42 chủ yếu thông qua hình thức khách hàng trả nợ khoảng 121.400 tỷ đồng, chiếm 40% tổng dư nợ xấu nội bảng; cao hơn tỷ trọng nợ xấu được xử lý do khách hàng tự trả nợ trên tổng nợ xấu nội bảng đã xử lý trung bình năm từ 2012-2017 khoảng 22,8%.
Kết quả xử lý nợ xấu xác định theo Nghị quyết 42 bằng hình thức khách hàng trả nợ tăng mạnh, phản ánh ý thức trả nợ của khách hành đã cải thiện. Khách hàng chủ động hợp tác trả nợ; hạn chế tình trạng cố ý chây ỳ, chống đối, kéo dài thời gian xử lý.
Tuy nhiên, trên thực tế, quá trình triển khai Nghị quyết 42 vẫn còn một số khó khăn, vướng mắc liên quan đến công tác triển khai, hướng dẫn thực hiện về bán nợ xấu và tài sản bảo đảm theo giá thị trường, phát triển thị trường mua bán nợ; cơ chế tiếp cận thông tin về tình trạng, quyền thu giữ tài sản bảo đảm; áp dụng thủ tục rút gọn giải quyết tranh chấp về nghĩa vụ giao tài sản bảo đảm, xử lý tài sản bảo đảm…
Kiểm soát, phòng ngừa nợ xấu mới phát sinh
Dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ cùng với sự nỗ lực, quyết tâm của các bộ, ngành, địa phương, đặc biệt là Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, thời gian qua, các giải pháp xử lý nợ xấu đã được triển khai đồng bộ cùng với các biện pháp kiểm soát, phòng ngừa nợ xấu mới phát sinh. Các biện pháp góp phần nâng cao chất lượng tín dụng và giảm tỷ lệ nợ xấu của hệ thống các tổ chức tín dụng. Tuy nhiên, những tháng đầu năm 2020, trước những diễn biến phức tạp của dịch COVID-19, các tổ chức quốc tế tiếp tục điều chỉnh hạ dự báo tăng trưởng toàn cầu; Việt Nam cũng không nằm ngoài vùng ảnh hưởng này.
Theo đánh giá của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, chất lượng tín dụng toàn ngành có xu hướng suy giảm, nợ xấu đang gia tăng nhanh trong 5 tháng đầu năm 2020. Dựa trên các kịch bản tăng trưởng GDP năm 2020 khoảng 4%, tỷ lệ nợ xấu nội bảng ước tính đến cuối năm 2020 ở mức 2,41% (tăng 0,78 điểm % so với cuối năm 2019).
Bên cạnh đó, dịch COVID-19 đang tác động trực tiếp đến tình hình hoạt động, chất lượng tài sản và kết quả kinh doanh của tổ chức tín dụng. Trong khi đó, tăng trưởng kinh tế GDP 6 tháng đầu năm 2020 của Việt Nam chỉ đạt 1,81% (mức tăng thấp nhất cùng kỳ trong giai đoạn 2011-2020). Theo đánh giá của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, nếu GDP tăng khoảng 5%, tỷ lệ nợ xấu nội bảng ước tính đến cuối năm 2020 ở mức 2,16% (tăng hơn 0,5 điểm % so với cuối năm 2019).
Để đảm bảo công tác xử lý nợ xấu theo Nghị quyết số 42 được triển khai hiệu quả, các tổ chức tín dụng phấn đấu đạt mục tiêu về tỷ lệ nợ xấu, tiếp tục phát huy vai kênh dẫn vốn chủ đạo; đáp ứng nhu cầu vốn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh. Trong bối cảnh diễn biến phức tạp của dịch COVID-19, Chính phủ sẽ tiếp tục chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương chung tay hỗ trợ các tổ chức tín dụng triển khai Nghị quyết số 42; đồng thời chỉ đạo các cấp hỗ trợ tối đa cho các tổ chức tín dụng trong quá trình xử lý tài sản bảo đảm, thu hồi nợ.
Bên cạnh đó, các bộ, ngành địa phương chủ động hướng dẫn các nhiệm vụ như: Bán nợ xấu và tài sản bảo đảm theo giá trị thị trường, phát triển thị trường mua bán nợ; cơ chế tiếp cận thông tin về tình trạng tài sản bảo đảm; quyền thu giữ tài sản bảo đảm; áp dụng thủ tục rút gọn trong giải quyết tranh chấp về nghĩa vụ giao và xử lý tài sản bảo đảm… Quá trình phân loại, sắp xếp các doanh nghiệp, trọng tâm với doanh nghiệp nhà nước, cần được đẩy mạnh nhằm thực hiện tái cơ cấu, nâng cao năng lực tài chính, năng lực cạnh tranh; tạo điều kiện cho hệ thống tổ chức tín dụng xử lý nợ xấu, lành mạnh hóa tài chính. Các bộ chủ quản chỉ đạo tập đoàn, tổng công ty, đơn vị thành viên thực hiện nghĩa vụ trả nợ, bảo lãnh khoản vay tại tổ chức tín dụng.
Chính phủ chỉ đạo Ngân hàng Nhà nước nghiên cứu xây dựng, trình Chính phủ Đề án cơ cấu lại hệ thống tổ chức tín dụng giai đoạn 2021-2025 nhằm tiếp tục hỗ trợ, xử lý hiệu quả nợ xấu; góp phần thực hiện thành công mục tiêu cơ cấu lại hệ thống tổ chức tín dụng và chiến lược phát triển ngành Ngân hàng trong giai đoạn tiếp theo; rà soát chính sách về tín dụng, có giải pháp hạn chế nợ xấu.
Trên cơ sở kết quả triển khai công tác xử lý nợ xấu theo Nghị quyết số 42 trong gần 3 năm vừa qua, Chính phủ đề xuất Quốc hội tiếp tục quan tâm, hỗ trợ quá trình xử lý nợ xấu nói chung, xử lý nợ xấu theo quy định và theo Nghị quyết số 42 nói riêng thông qua quyết định mục tiêu, nhiệm vụ cơ bản phát triển kinh tế - xã hội dài hạn và hàng năm. Quốc hội xem xét khía cạnh xử lý nợ xấu khi quyết định chính sách cơ bản về tài chính, tiền tệ quốc gia, đặc biệt là quy định liên quan đến thuế; qua đó, khắc phục tồn tại, tháo gỡ khó khăn, xử lý dứt điểm nợ xấu theo tinh thần chỉ đạo của Nghị quyết 42.