Áp thuế nhôm - thép, Tổng thống Trump khơi mào chiến tranh thương mại toàn cầu?

Chứng kiến lễ ký của Tổng thống Mỹ tại Nhà Trắng là nhiều công nhân ngành nhôm và thép, mặc nguyên áo mũ bảo hộ lao động. Nhà lãnh đạo Mỹ tuyên bố: “Các nhà máy của chúng ta bị bỏ mục nát khắp nơi, khiến nhiều cộng đồng trở thành những thị trấn ma. Sự phản bội đó giờ đã hết”.

Theo sắc lệnh vừa ký, thuế nhập khẩu mới sẽ là 25% đối với mặt hàng thép và 10% đối với mặt hàng nhôm, được áp dụng trong vòng 15 ngày. Quyết định này được đưa ra bất chấp trước đó cả Liên minh châu Âu (EU) và Trung Quốc đều cảnh báo sẽ áp thuế suất đáp trả nhằm vào nhiều mặt hàng xuất khẩu của Mỹ. Những người khổng lồ Mỹ như Apple, Boeing, Harley-Davidson, Qualcomm, Intel… đang đứng trước nguy cơ hứng đòn trả đũa.

Ngay sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump ký sắc lệnh nói trên, chính Chủ tịch Hạ viện Mỹ Paul Ryan đã tuyên bố rằng quyết định của tổng thống sẽ gây ra những "hậu quả không mong muốn".

Chiến tranh thương mại là gì

Về lý thuyết đó là một cuộc xung đột kinh tế, nơi các quốc gia áp đặt những rào cản như thuế, hạn ngạch với hàng hóa nhập khẩu từ nước khác nhằm bảo hộ sản xuất hàng hóa trong nước và gây thiệt hại tới hoạt động thương mại của nước đối tác.

Mỹ là nước nhập khẩu thép lớn nhất thế giới với tổng kim ngạch nhập khẩu gấp 4 lần so với tổng kim ngạch xuất khẩu. Tổng sản lượng nhôm nhập khẩu gấp 5 lần nhôm sản xuất tại Mỹ năm 2016. Việc Mỹ áp thuế suất cao tới 25% vào mặt hàng thép nhập khẩu và đáp lại là hàng loạt lời đe dọa trả đũa từ các quốc gia khác, đã đủ để báo hiệu một cuộc chiến thương mại có thể nổ ra, không chỉ ở trong ngành thép mà với rất nhiều ngành sản xuất khác tại nhiều quốc gia trên khắp thế giới trong nền kinh tế “phẳng” ngày nay.

Tổng thống Trump tuyên bố "dễ thắng"

Trên trang Twitter cá nhân hôm 2/3, nhà lãnh đạo Mỹ tuyên bố rằng: “Khi một quốc gia đang mất nhiều tỷ dollar trong thương mại với hầu như tất cả các nước có giao dịch, thì chiến tranh thương mại là tốt và dễ thắng”. Tuy nhiên, ba ngày sau đó, khi thảo luận về sắc lệnh thuế đề xuất, ông Trump cho biết ông không nghĩ quyết định này sẽ dẫn tới chiến tranh thương mại. Mục tiêu của Tổng thống Mỹ là vực dậy ngành sản xuất nhôm thép trong nước, chống đỡ thâm hụt thương mại khi kim ngạch nhập khẩu ngành này của Mỹ cao hơn hàng trăm tỷ dollar so với kim ngạch xuất khẩu. "Chúng ta sẽ cắt giảm thâm hụt bằng mọi cách. Chúng ta đang thâm hụt với Trung Quốc ít nhất 500 tỷ dollar", ông Trump khẳng định hôm 8/3. 
Ai sẽ trả đũa?

EU cảnh báo sẽ đáp trả mạnh mẽ với việc áp thuế suất 25% nhằm vào hàng hóa xuất khẩu trị giá 3,5 tỷ USD mỗi năm của Mỹ vào khối này. Giới chức EU đang nhằm vào các thương hiệu biểu tượng của Mỹ trong các ngành nông sản, hàng hóa tiêu dùng và thép. Danh sách những thương hiệu dễ dính đòn trả đũa bao gồm xe mô tô Harley-Davidson, quần bò Levi’s, rượu whiskey bourbon...

Đáp lại, ông Trump dọa sẽ áp thuế 25% lên xe hơi nhập khẩu từ châu Âu nếu EU dám trả đũa mạnh như vậy.

Chính phủ Trung Quốc cũng đã chuẩn bị sẵn một loạt đòn trả đũa thương mại nhằm vào hàng hóa nhập khẩu Mỹ, từ đậu tương cho đến vật liệu bán dẫn. Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị tuyên bố sẽ có “đòn đáp trả cần thiết và cân xứng” với bất cứ nỗ lực nào nhằm kích hoạt một cuộc chiến thương mại.

Bên nào sẽ thắng trong những cuộc chiến thương mại?

Không ai thắng cả, nếu nhìn lại bất cứ cuộc chiến thương mại nào trong lịch sử. Khi Tổng thống Mỹ George W. Bush nâng thuế nhập khẩu thép vào năm 2002, Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Mỹ giảm 30,4 triệu USD. Nước Mỹ cũng mất khoảng 200.000 việc làm, trong đó 13.000 việc làm thuộc những ngành liên quan đến sản xuất thép. Còn Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) khi đó ra phán quyết khẳng định, các loại thuế mà Tổng thống Bush áp đặt là bất hợp pháp theo các quy định, pháp luật quốc tế.

Một trong những ví dụ điển hình về hậu quả ghê gớm của chiến tranh thương mại là Đạo luật Smoot-Hawley được Quốc hội Mỹ thông qua vào năm 1930 đã làm trầm trọng hơn cuộc Đại suy thoái. Đạo luật trên đã đẩy các loại thuế nhập khẩu vào Mỹ lên trung bình 20%. Ban đầu luật được đề xuất chủ yếu nhằm bảo hộ cho nông dân Mỹ, nhưng nhiều ngành công nghiệp khác sau đó đã lobby và giành được quyền bảo hộ tương tự từ chính phủ. Khi thị trường sụp đổ, các quốc gia đổ xô duy trì kho dự trữ vàng bằng cách phá giá tiền tệ và áp đặt thêm nhiều rảo cản thương mại hơn khiến thương mại toàn cầu giai đoạn đó lao vực.