Asia Tines: Trung Quốc đang ở thời điểm quan trọng trong quá trình chuyển đổi kinh tế

Wenjing Wang, nghiên cứu sinh sau đại học chuyên ngành Nghiên cứu châu Á tại Đại học Georgetown, chuyên ngành Chính trị và An ninh và Kinh tế Chính trị Quốc tế nhận định rằng, Trung Quốc đang điều chỉnh nền kinh tế của mình để đáp ứng các thách thức địa chính trị mới, trong khi vẫn tiếp tục thực hiện các cải cách cần thiết nhằm duy trì sự phát triển kinh tế bền vững. Điều này cho thấy, bất chấp những áp lực từ trong và ngoài nước, cải cách kinh tế chưa bao giờ bị dừng lại và đầu tư nước ngoài vẫn đóng vai trò quan trọng trong chiến lược tổng thể của Bắc Kinh.

An ninh kinh tế làm nền tảng cho sự phát triển

Năm 2014, trong cuộc họp khai mạc của Ủy ban An ninh Quốc gia, Trung Quốc đã công bố khái niệm “an ninh quốc gia toàn diện”, trong đó an ninh kinh tế được xem là nền tảng. Bảo vệ an ninh kinh tế, theo định hướng này, đòi hỏi phải tăng cường sức mạnh kinh tế trong khi kiểm soát rủi ro tài chính và thúc đẩy khả năng phục hồi kinh tế. Tuy nhiên, đại dịch COVID-19 đã bộc lộ những điểm yếu trong nền kinh tế Trung Quốc, khiến tốc độ phục hồi chậm hơn dự kiến.

Những thách thức từ môi trường bên ngoài và các yếu tố nội tại như sự thay đổi nhân khẩu học và rủi ro tài chính trong lĩnh vực bất động sản đã tạo ra những khó khăn lớn. Việc áp dụng chính sách một con kéo dài từ năm 1979 đến 2015, kết hợp với tuổi thọ tăng cao, đã gây áp lực lên lực lượng lao động đang suy giảm và hệ thống an sinh xã hội. Tỷ lệ thất nghiệp cao ở thanh niên thành thị phản ánh rõ rệt những vấn đề mang tính chu kỳ và cấu trúc trong thị trường lao động Trung Quốc.

Áp lực tài chính tại Trung Quốc thường xuất phát từ giá nhà cao ngất ngưởng, nguyên nhân chính là sự phụ thuộc của các chính quyền địa phương (LG) vào nguồn tài chính từ việc bán đất. Từ cuối những năm 1980, việc bán đất đã trở thành nguồn thu chính của LG, giúp lấp đầy khoảng trống tài chính và tài trợ cho chi tiêu công. Tuy nhiên, sự phụ thuộc này đã dẫn đến giá nhà tăng vọt và tạo ra nguy cơ bong bóng kinh tế.

Để giải quyết mức nợ cao trong lĩnh vực bất động sản, Trung Quốc đã triển khai chính sách “ba lằn ranh đỏ” vào năm 2020, nhằm kiểm soát nợ của các nhà phát triển bất động sản. Tuy nhiên, chính sách này đã gây ra tình trạng vỡ nợ ở nhiều công ty lớn, như Evergrande Group và Country Garden Holdings, dẫn đến cuộc khủng hoảng trong lĩnh vực bất động sản.

Các yếu tố bên ngoài và chiến lược của Trung Quốc

Ngoài những thách thức nội tại, Trung Quốc còn đối mặt với áp lực từ bên ngoài, đặc biệt là từ cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung và các biện pháp trừng phạt trong lĩnh vực công nghệ cao. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là Trung Quốc đã dừng cải cách kinh tế hoặc đóng cửa với đầu tư nước ngoài. Năm 2015, Trung Quốc khởi xướng “cải cách cơ cấu cung ứng”, tập trung vào việc cắt giảm công suất dư thừa và tạo ra môi trường đầu tư minh bạch cho cả nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Vào năm 2020, Trung Quốc tiếp tục thúc đẩy chiến lược “mô hình phát triển tuần hoàn kép”, với mục tiêu tăng cường tiêu dùng nội địa và đạt được tự chủ trong công nghệ cao. Thay vì hoàn toàn hướng nội, chiến lược này nhằm giảm thiểu rủi ro từ bên ngoài và xây dựng khả năng phục hồi kinh tế trong nước.

Trung Quốc nhận thức rõ rằng việc kiểm soát rủi ro kinh tế là cần thiết để đảm bảo sự phát triển bền vững trong dài hạn. Mô hình tăng trưởng truyền thống dựa trên đầu tư cơ sở hạ tầng không còn khả thi do nợ của các chính quyền địa phương và nguồn cung đất đai hạn chế. Do đó, việc tái cấu trúc lĩnh vực bất động sản và kiềm chế sự phát triển không kiểm soát của các công ty công nghệ lớn là những bước đi cần thiết để đảm bảo sự ổn định kinh tế và an ninh quốc gia.

Chính sách công nghiệp do nhà nước lãnh đạo của Trung Quốc vẫn là một phần quan trọng trong chiến lược phát triển công nghệ cao của quốc gia này. Trung Quốc tiếp tục trợ cấp cho cả doanh nghiệp nhà nước và tư nhân, tạo ra một môi trường cạnh tranh trong nước nhằm thúc đẩy các ngành công nghiệp công nghệ cao. Sự cạnh tranh toàn cầu trong các lĩnh vực như xe điện và công nghệ xanh được coi là cơ hội để Trung Quốc rút ngắn khoảng cách công nghệ với Mỹ và các đồng minh.

Về lâu dài, Trung Quốc sẽ tiếp tục ủng hộ các hiệp định thương mại tự do và tích cực thúc đẩy Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường trên toàn cầu. Tuy nhiên, về cơ bản, họ tin rằng việc phát triển công nghệ then chốt quan trọng của riêng mình là điều cần thiết để giải quyết các thách thức nội bộ và bên ngoài hiện tại. Cách tiếp cận này không chỉ cung cấp động lực mới cho tăng trưởng kinh tế mà còn xây dựng khả năng phục hồi của Trung Quốc trước các rủi ro bên ngoài, bảo vệ an ninh kinh tế.

Kết quả của các chính sách và cải cách kinh tế của Trung Quốc cuối cùng sẽ được phản ánh trong dữ liệu kinh tế của nước này. Với quy mô to lớn, tương lai của nền kinh tế Trung Quốc không chỉ là mối quan tâm của người dân mà còn của cộng đồng toàn cầu, bao gồm cả Mỹ. Khi Mỹ coi Trung Quốc là đối thủ cạnh tranh, cả việc đánh giá thấp và đánh giá cao nền kinh tế Trung Quốc đều có thể dẫn đến tính toán sai lầm về mặt chiến lược. Trong bối cảnh này, Mỹ nên áp dụng cách tiếp cận kép, cân bằng giữa sự tham gia với cạnh tranh chiến lược để quản lý mối quan hệ phức tạp của mình với Trung Quốc.

Tóm lại, Trung Quốc đang ở thời điểm quan trọng trong quá trình chuyển đổi kinh tế. Trong nước, mặc dù đã thực hiện các chính sách giải quyết các thách thức về nhân khẩu học và kiểm soát rủi ro, nhưng vẫn tiếp tục vật lộn với tình trạng tiêu dùng thấp. Trên bình diện quốc tế, Trung Quốc đã thống trị thị phần toàn cầu về xe điện, pin lithium-ion và sản phẩm quang điện, được gọi là “ba loại mới”, thông qua các chính sách công nghiệp. Theo  một nghiên cứu do tờ South China Morning Post thực hiện , hơn 86% mục tiêu được nêu trong “Made in China 2025” đã đạt được bất chấp sự phản đối từ nước ngoài.

Như Chủ tịch Diễn đàn Thái Bình Dương David Santoro và cố vấn cấp cao Brad Glosserman lưu ý, bất kỳ chiến lược nào nhằm mục đích "đánh bại" Trung Quốc  thay vì cạnh tranh với họ đều có thể phản tác dụng. Một nền kinh tế Trung Quốc kiên cường vẫn có thể đóng góp vào sự ổn định khu vực và thịnh vượng toàn cầu.