Mối quan hệ giữa ông Donald Trump và các cơ quan tình báo Mỹ chưa bao giờ căng thẳng đến vậy. Tổng thống Mỹ không lắng nghe ý kiến của các tướng tình báo cũng như tự ra quyết định nhanh chóng mà không báo trước cho họ.
Hai bên thường xuyên xảy ra bất đồng, trong đó có sự vụ hồi tháng 5 khi ông Trump – như một phần trong nỗ lực tự bảo vệ mình - đồng ý rằng các hồ sơ về cuộc điều tra Nga can thiệp bầu cử năm 2016 có thể đã bị giải mật. Vài tuần sau, Giám đốc Tình báo Quốc gia Dan Coats tuyên bố sẽ rời khỏi vị trí lãnh đạo 17 cơ quan trong cộng đồng tình báo Mỹ.
Theo một cựu nhân viên CIA, phản ứng thường thấy của Tổng thống Donald Trump tại các cuộc họp tình báo là: "Tôi không cho rằng điều đó là sự thật". Ảnh: AP
Tổng thống Trump đã đề xuất ông John Ratcliffe, một thượng nghị sĩ từng nhiều lần phát biểu về các thuyết âm mưu trên kênh Fox News, thay thế ông Coat. Dưới sự chỉ trích gay gắt, ông chủ Nhà Trắng đã từ bỏ lựa chọn mang tên Ratcliffe sau khi xuất hiện nhiều câu hỏi về nghị sĩ thiếu kinh nghiệm này. Cuối cùng, ông đã chọn cấp phó của ông Coat là Sue Gordon làm quyền Giám đốc CIA.
Bà Gordon – người từng làm việc tại Cơ quan Tình báo Trung ương (CIA) trong 1/4 thế kỷ - phát biểu với tổ chức Women’s Foreign Policy Group mới đây rằng ông Trump là tổng thống đầu tiên “mà tôi biết không hề có nền tảng hay khuôn khổ để hiểu về các giới hạn của tình báo, mục đích của nó là gì và cách chúng ta thảo luận về nó”. Bà tiết lộ phản ứng thường thấy của Tổng thống Trump tại các buổi họp là: “Tôi không cho rằng điều này là sự thật”.
Nhận xét của bà Gordon cũng tương đồng với ý kiến của một cựu chuyên gia CIA hiện làm việc tại một viện uy tín tại Washington. Nhân vật này nói: “Khi tôi còn ở CIA, điều quan trọng là phải trình bày báo cáo thường ngày cho tổng thống. Nó luôn là điều quan trọng”.
Cựu chuyên gia phân tích từng làm việc dưới thời Tổng thống George W. Bush và Barack Obama nói thêm: “Tôi biết rằng hai ông ấy đều đọc báo cáo vô cùng kỹ lưỡng. Giờ đây, tôi thực sự bất ngờ rằng bất kể thứ gì được trình lên cho ông Trump, ông ấy đều không quan tâm và thực sự ông ấy đang lấy báo cáo từ kênh Fox and Friends”.
Dù vậy, ông Mike Pompeo – Ngoại trưởng Mỹ hiện nay – từng là Giám đốc CIA đầu tiên dưới thời Tổng thống Trump lại chiếm được cảm tình của nhà lãnh đạo Mỹ. Ông Pompeo đã trở thành nhân vật trung tâm trong chính quyền và thường xuyên đến Nhà Trắng để giao ban, điều được Tổng thống Trump đánh giá cao.
Tuy nhiên, dường như ông chủ Nhà Trắng đã xếp Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI), đơn vị mở cuộc điều tra Nga can thiệp bầu cử năm 2015, vào danh sách những kẻ thù. Tuần trước, ông Trump nhận xét Giám đốc FBI Christopher Wray do chính ông bổ nhiệm sẽ không bao giờ có thể sửa chữa được cơ quan “bị hư hỏng nặng” này. Sự xem thường trên có tác dụng riêng.
Cuối năm 2018, Bộ trưởng Quốc phòng James Mattis từ chức liên quan đến quyết định rút binh sĩ khỏi Syria. Trong khi Tổng thống Donald Trump gọi cựu tướng thủy quân lục chiến Mattis là “vị tướng được đánh giá cao quá mức nhất thế giới”, điều đó khiến toàn bộ cộng đồng tình báo và quân sự cảm thấy bị xúc phạm.
“Mọi người đã thất vọng. Họ đưa ra những gì họ cho rằng là quan tâm lớn hơn và làm thế nào để giải quyết mọi chuyện, và họ đã hoàn toàn bị phớt lờ”, ông Brian Perkins, cựu chuyên gia phân tích tín hiệu tại Hải quân Mỹ, đang làm việc tại tổ chức cố vấn chiến lược Jamestown Foundation nhận xét.
Theo ông, việc nhiều thành viên của cộng đồng tình báo rời đi đã báo động rõ ràng về sự thất vọng mà ông James Mattis phải đối mặt tại Syria và Afghanistan.
“Tình báo đồng nghĩa với khách quan, nhưng nếu mọi thứ không thực sự được tiếp nhận và lắng nghe bằng tâm trí cởi mở, thì nguyên nhân do đâu?”, ông Perkins nói.
Hồi tháng 1, ông Donald Trump đã gán nhãn “ngây thơ” cho các cơ quan tình báo Mỹ về mối nguy hiểm từ Iran. Ông viết trên Twitter: “Có lẽ cơ quan tình báo nên đi học lại!”.
Gần đây hơn, hồi tháng 10, ông Trump đột ngột quyết định rút quân khỏi biên giới Syria – Thổ Nhĩ Kỳ, bỏ mặc đồng minh người Kurd phải đối mặt với đợt tấn công của Ankara. Kết cục hoàn toàn rối loạn. Bên cạnh phá vỡ một liên minh quan trọng với người Kurd, sự thất hứa của Mỹ đã trao cơ hội vào tay đối thủ chiến lược là Nga.
Người Kurd đóng vai trò quan trọng trong cuộc chiến chống khủng bố tại Syria và giúp theo dõi thủ lĩnh Abu Bakr al-Baghdadi. Trong cuộc chiến chống khủng bố, việc trao đổi thông tin tình báo giữa các bên đặc biệt quan trọng. Thế nhưng, sự đột ngột của ông Trump đang lãnh hậu quả.
Ông Daniel Byman, chuyên gia chống khủng bố tại Đại học Georgetown cho hay: “Việc hợp tác với Mỹ trở nên khó khăn hơn về mặt chính trị. Và ông Trump đang tạo ra tình huống phương Tây chiến tranh với người Hồi giáo. Vì vậy, đó chỉ là một vài hậu quả mà tôi cho rằng việc phớt lờ các cố vấn là nguy hiểm”.
Khi một nước Mỹ bị phân cực sâu sắc bước vào mùa bầu cử mới, các mối lo ngại đang gia tăng. Tuy nhiên, cộng đồng tình báo vẫn bị ràng buộc bởi quy tắc chuyên nghiệp và ý thức trách nhiệm đối với quốc gia.
“Tình báo vẫn có thể gây ảnh hưởng đến các nhà hoạch định chính sách cao cấp. Tổng thống chưa bao giờ là người duy nhất. Vẫn cần thiết phải thu thập và phân tích tình báo, và Mỹ còn tham gia vào nhiều chiến dịch không cần đến ủy quyền của Tổng thống”, ông Seth Jones, chuyên gia chống khủng bố tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) lưu ý.