Ảnh: CNN
Cử tri Mỹ sẽ đi bỏ phiếu vào ngày 8/11 tới trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ được đánh giá có tác động to lớn đối với tương lai của đất nước. Quyền kiểm soát đối với cả hai viện Quốc hội Mỹ trong ít nhất là 2 năm tới sẽ được định đoạt trong sự kiện này.
Ngoài quyền lập pháp - một nghĩa vụ cùng chia sẻ với Hạ viện, Thượng viện có trách nhiệm phê chuẩn các thẩm phán liên bang, các quan chức nội các và đại sứ, cũng như phê chuẩn các hiệp ước. Hiến pháp Mỹ quy định, mỗi bang trong số 50 bang của đất nước đều có hai suất thượng nghị sĩ được bầu với nhiệm kỳ 6 năm, bất kể quy mô dân số của bang đó.
Cuộc đua sít sao
Nếu như tại Hạ viện, cuộc đua tới đây sẽ quyết định lại toàn bộ 435 ghế, thì tại Thượng viện hai đảng sẽ cạnh tranh 35 ghế (1/3 trên tổng số 100 ghế thượng nghị sĩ). Đảng Dân chủ nắm lợi thế lớn hơn khi chỉ phải bầu lại 14 ghế, trong khi phe Cộng hòa phải bầu lại 21 ghế.
Đảng Cộng hòa dự kiến giữ ghế ở các bang bảo thủ như Alabama và Idaho, trong khi các ứng cử viên Đảng Dân chủ nhiều khả năng sẽ giành chiến thắng ở các bang tự do như California và New York.
Điều đó khiến cho cuộc đua thực chất chỉ diễn ra ở một số ít tiểu bang dao động, nơi mà cử tri chưa có khuynh hướng ủng hộ rõ ràng.
Hiện tại, Thượng viện khóa 117 đang ở thế rất sít sao. Đảng Dân chủ chỉ nắm giữ đa số mỏng manh trong tổng số 100 thành viên viện này. Mỗi bên giữ số lượng ghế bằng nhau là 50-50, nhưng do Chủ tịch Thượng viện là Phó Tổng thống Kamala Harris, người đảng Dân chủ, nên lá phiếu “phá băng” của bà đã cho phép đảng Dân chủ kiểm soát Thượng viện. Như vậy, Đảng Cộng hòa chỉ cần thắng 1 ghế trước đảng Dân chủ là có thể kiểm soát Thượng viện trong ít nhất 2 năm tới.
Điện Capitol, trụ sở của Quốc hội Mỹ. Ảnh: CNBC
Đảng Cộng hòa sẽ cố gắng lật ghế ở các bang dao động (swing state), gồm Nevada, Arizona, Colorado, Georgia và New Hampshire, trong khi phải bảo vệ các ứng cử viên dễ bị tổn thương ở Wisconsin, Ohio, Pennsylvania, North Carolina và Florida.
Ngược lại, Đảng Dân chủ sẽ hy vọng chiếm đa số để không phụ thuộc vào hai thành viên bảo thủ nhất của họ, là Thượng nghị sĩ Joe Manchin của bang Tây Virginia và Kyrsten Sinema của bang Arizona - những người thường phản đối chương trình nghị sự của Tổng thống Joe Biden.
Phe Đảng Cộng hòa đã bày tỏ ý định sẽ phản đối mạnh mẽ chương trình nghị sự của Tổng thống Biden và đảng Dân chủ nếu họ giành thế đa số. Đảng "con voi" cũng dọa sẽ trả đũa đảng "con lừa" vì cuộc điều tra vụ bạo loạn ngày 6/1/2021 ở Điện Capitol. Họ còn dọa sẽ kéo Tổng thống Biden vào các cuộc điều tra, trong đó có cả cuộc điều tra nhằm vào Hunter, con trai của ông Biden.
Bên cạnh đó, Thượng viện do đảng Cộng hòa nắm đa số có thể chặn các đề cử về chính trị và tư pháp của Tổng thống Biden.
Nếu đảng Dân chủ giữ được đa số tại Thượng viện, họ sẽ đủ phiếu bầu để vượt qua các động thái cản trở đối với các vấn đề quan trọng, từ quyền bỏ phiếu đến kiểm soát súng đạn. Họ cũng có thể thúc đẩy việc hệ thống hóa quyền phá thai và hôn nhân đồng giới vào luật liên bang.
“Nếu các bạn cho tôi thêm 2 thượng nghị sỹ trong Thượng viện Mỹ, tôi cam kết chúng tôi sẽ hệ thống hóa Roe (luật cho phép phá thai) và một lần nữa đưa Roe trở thành luật toàn quốc”, Tổng thống Biden gần đây tuyên bố.
Dưới đây là 10 cuộc đua ở những bang sẽ quyết định đảng nào kiểm soát Thượng viện, theo đánh giá của kênh CNBC.
Bang Pennsylvania:
Cuộc đua vào Thượng viện đang nóng lên ở Pennsylvania giữa Mehmet Oz (Cộng hòa), một bác sĩ và gương mặt truyền hình có tiếng, với Phó Thống đốc bang John Fetterman (Dân chủ). Họ đang cạnh tranh để thay thế Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa đã nghỉ hưu, Pat Toomey.
Bác sĩ truyền hình Mehmet Oz (trái) đang thu hẹp khoảng cách với Phó Thống đốc John Fetterman. Ảnh: NPR
Cả hai đều không phải là những chính trị gia truyền thống. Ông Oz đang đi theo con đường từ truyền hình rẽ sang chính trị của cựu Tổng thống Donald Trump. Còn Fetterman thì phải đối mặt với những câu hỏi về sức khỏe sau khi ông bị đột quỵ vào đầu năm nay.
Hai đội ngũ chiến dịch đã tham gia vào các cuộc “giao tranh” trực tuyến gần như hàng ngày. Nhưng theo một cuộc khảo sát mới của AARP, thì ứng viên Mehmez Oz của đảng Cộng hòa đang thu hẹp khoảng cách với ứng viên Dân chủ John Fetterman, mặc dù ông Fetterman vẫn dẫn trước một chút với 48% - 46. Nếu vượt qua đối thủ, ông Mehmez Oz sẽ trở thành người Mỹ Hồi giáo đầu tiên tại Thượng viện.
Pennsylvania là một tiểu bang dao động, nơi các cuộc đua thường sít sao . Ông Biden từng thắng đối thủ Trump với không đầy 1,2 điểm % vào năm 2020.
Bang Georgia:
Cuộc đua ở Georgia giữa Raphael Warnock (Dân chủ), thượng nghị sĩ đương nhiệm, với Herschel Walker (Cộng hòa), một huyền thoại bóng chày Mỹ, đã thu hút nhiều quan tâm của các phương tiện truyền thông quốc gia ở Mỹ, đặc biệt liên quan đến những lùm xùm của ông Walker. Về phần mình, Warnock - người mới đắc cử vào Thượng viện năm 2020, tập trung nhấn mạnh nỗ lực lập pháp của mình cũng như bảo đảm nguồn tài trợ liên bang cho Georgia.
Herschel Walker - đảng Cộng hòa (trái) đang thách thức TNS Dân chủ Raphael Warnock. Ảnh: Bloomberg/Getty Images
Bang Wisconsin
Ở bang Wisconsin, miền Trung Tây, đảng Dân chủ đang tìm cách đánh bại Thượng nghị sĩ Cộng hòa Ron Johnson, cáo buộc ông này tham gia vào nỗ lực của cựu Tổng thống Trump nhằm lật ngược kết quả bầu cử năm 2020.
Ông Johnson đối đầu với Phó Thống đốc Mandela Barnes, người vận động bảo vệ quyền phá thai. Ứng viên Đảng Cộng hòa coi quan điểm của ông Barnes là "tự do một cách nguy hiểm".
Trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2020, Tổng thống Biden đã thắng Wisconsin với không đầy 1 điểm %.
Bang Ohio
Ohio, trước đây là một bang chiến trường không có khuynh hướng ủng hộ rõ ràng, nhưng vài năm gần đây đã có xu hướng ngả về Đảng Cộng hòa. Nhưng với việc Thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa Robert Portman sẽ nghỉ hưu vào cuối năm nay, các đảng viên Dân chủ đang nhìn thấy cơ hội quay trở lại cuộc tranh chấp bầu cử ở bang Trung Tây này.
Hạ nghị sĩ Dân chủ Tim Ryan - người từng tranh cử tổng thống - đang đối đầu với JD Vance, một nhà đầu tư mạo hiểm. Ông Ryan đã giữ vị trí dẫn đầu trong một thời gian khá dài, cho đến khi đối thủ Vance nhận được “viện trợ”. Quỹ Lãnh đạo Thượng viện đã rót 28 triệu USD để thúc đẩy chiến dịch của ông Vance, và nó đã được đền đáp với cán cân bắt đầu nghiêng về ứng viên Cộng hòa.
Cựu Tổng thống Trump đã thắng ở Ohio vào năm 2020 với cách biệt tới hơn 8 điểm %.
Bang Nevada
Ở Nevada, cựu Bộ trưởng Tư pháp của bang Adam Laxalt (Cộng hòa) đang cố gắng lật đổ Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ Catherine Cortez Masto và các cuộc thăm dò cho thấy họ đang ở trong một cuộc đua sít sao.
Ông Laxalt tập trung vào vấn đề lạm phát, đổ lỗi cho “sự tiêu xài hoang phí” của Tổng thống Biden, trong khi bà Cortez Masto hứa sẽ bảo vệ quyền phá thai.
Bang Florida
Bà Val Demings (Dân chủ), từng đóng vai trò "người quản lý" trong phiên luận tội đầu tiên với cựu Tổng thống Trump ở Hạ viện, đang đối đầu với Thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa Marco Rubio ở Florida.
Các ứng cử viên Đảng Cộng hòa đã liên tục giành được chiến thắng sít sao ở bang này trong những năm gần đây. Sau khi cơn bão Ian tàn phá bang này, bà Demings nhấn mạnh sự cần thiết phải chống lại biến đổi khí hậu. Ông Rubio thì chỉ trích đối thủ là "cực đoan một cách nguy hiểm"..
Ông Trump đã đánh bại ông Biden với 3,4 điểm % ở Florida vào năm 2020.
Bang Arizona
Với việc nhà đầu tư mạo hiểm Blake Masters tìm cách giành ghế của Thượng nghị sĩ Dân chủ Mark Kelly, đảng Cộng hòa đang tìm cách thúc đẩy một sự trở lại chính trị ở Arizona, nơi đã chuyển từ một thành trì bảo thủ trở thành một bang chiến trường trong vài chu kỳ bầu cử gần đây.
Đương kim TNS Dân chủ Mark Kelly, trái, và đối thủ Cộng hòa Blake Masters. Ảnh: Getty Images
Ông Masters đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về tình trạng “nhập cư bất hợp pháp” ở bang biên giới, đổ lỗi cho đối thủ Kelly và Tổng thống Biden về số lượng người di cư trái phép kỷ lục trong năm nay. Còn ông Kelly là chồng của cựu nghị sĩ Gabby Giffords, người sống sót sau một vụ xả súng hàng loạt vào năm 2011 và trở thành một người ủng hộ kiểm soát súng.
Tổng thống Biden từng thắng ở Arizona vào năm 2020 với chênh lệch 0,3% số phiếu bầu.
Bang Colorado
Ở bang Colorado thiên về tự do, nơi ông Biden đã đánh bại ông Trump với hơn 13 điểm % vào hai năm trước, nhưng ứng viên đảng Dân chủ đương nhiệm Michael Bennet đang phải đối mặt với một cuộc chiến tái tranh cử tương đối khó khăn.
Doanh nhân Joe O’Dea (Cộng hòa) hiện vẫn đứng sau Bennet trong hầu hết các cuộc thăm dò dư luận, nhưng ở trong khoảng cách dễ tấn công. Đảng Cộng hòa đang tìm cách ghi được một chiến thắng quan trọng để tăng cơ hội kiểm soát Thượng viện.
Bang New Hampshire
Tương tự như ở Colorado, đảng Cộng hòa đang tìm kiếm một cuộc lật đổ ở New Hampshire. Họ đã đề cử Donald Bolduc, một tướng quân đội nghỉ hưu để đấu với Thượng nghị sĩ Maggie Hassan.
Hầu hết các cuộc thăm dò đều cho thấy Hassan dẫn trước với khoảng cách hẹp, cho thấy cuộc đua có thể đổi ngôi.
Trong khi thông điệp của Bolduc tập trung vào nền kinh tế và nhập cư, nữ TNS Hassan biến việc bảo vệ quyền sinh sản trở thành nền tảng cho chiến dịch của mình.
Bang North Carolina
Ở North Carolina, việc Thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa Richard Burr nghỉ hưu đang tạo cơ hội cho các đảng viên Dân chủ giành ghế. Cheri Beasley, một cựu thẩm phán hàng đầu của tiểu bang, đang đấu với Hạ nghị sĩ Đảng Cộng hòa Ted Budd. Và nếu các cuộc thăm dò dư luận là đáng tin cậy, đây sẽ là một cuộc đua rất sít sao.
Toàn cảnh cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ 2022 tại Mỹ:
Cuộc đua tại Hạ viện Mỹ trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ 2022: