Từ ngày 8 - 10/7 tại thành phố Ufa, cửa ngõ nối phần châu Á và châu Âu của nước Nga, sẽ diễn ra Hội nghị thượng đỉnh các nhà lãnh đạo Nhóm các nền kinh tế mới nổi hàng đầu thế giới (BRICS) và Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO). Trước thềm hai sự kiện chính trị quan trọng này, báo chí Nga đã đưa ra một số tuyên bố đầy lạc quan về triển vọng phát triển của hai thiết chế cấp khu vực đang được quan tâm này.
Đại diện cấp cao các nước thành viên Nhóm BRICS chụp ảnh tại hội nghị ở Moskva, Nga ngày 27/5. Ảnh: THX/TTXVN |
Chính phủ Nga hồi cuối tháng 4 đã phê chuẩn hiệp định thành lập Quỹ dự trữ ngoại tệ BRICS. Đây được xem như một yếu tố quan trọng giúp các nước thành viên chống đỡ với khủng hoảng tài chính toàn cầu. Bên cạnh đó, hiện một trong những vấn đề được giới chuyên gia phân tích nhiều là việc thành lập Ngân hàng phát triển BRICS với tổng số vốn điều lệ 100 tỷ USD, trong đó Trung Quốc đóng góp 40% (tương đương 40 tỷ USD) và Nga đóng góp 20% (20 tỷ USD).
Quay trở lại với SCO, bình diện hợp tác kinh tế của tổ chức này trong những năm qua được đánh giá là không đáng kể và chưa tạo ra được hiệu ứng rõ nét. Những số liệu dẫn ra ở trên cho thấy Ngân hàng phát triển BRICS chưa thể sánh ngang hàng với các thể chế tài chính quốc tế khác như Ngân hàng Thế giới (WB), Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) hay Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB).
Tuy nhiên đại lục Á - Âu với những đặc điểm riêng có cũng là yếu tố không thể không tính tới. Đại lục này hiện chiếm hơn 75% tổng dân số toàn cầu và 65% tổng sản phẩm quốc dân của thế giới. Bên cạnh đó, các số liệu nghiên cứu còn cho thấy đại lục Á - Âu là nơi tập trung đến 70% tổng trữ lượng tài nguyên năng lượng trên thế giới. Nghĩa là sự phát triển của nhóm các quốc gia công nghiệp phát triển phụ thuộc vào nguồn cung dầu mỏ và khí đốt từ các quốc gia khu vực châu Á - TBD và Trung Cận Đông, tức là khu vực ảnh hưởng của BRICS và SCO.
WB dự báo đến năm 2025 danh sách năm nền kinh tế lớn nhất thế giới sẽ có sự thay đổi đáng kể, với thứ tự sắp xếp theo chỉ số GDP lần lượt thuộc về Trung Quốc, Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ và Indonesia. Trong khi đó, một báo cáo của IMF đưa ra năm 2014 nhận định tổng GDP toàn cầu đạt khoảng 100 nghìn tỷ USD, trong đó riêng 10 quốc gia hàng đầu thế giới đã chiếm tới 60% con số này và đại lục Á - Âu có tới 8 quốc gia nằm trong top 10 nói trên.
Điều đáng chú ý là cả Mỹ lẫn Liên minh châu Âu dường như chưa chú ý đúng mức với sự phát triển cả về chính trị và kinh tế của BRICS và SCO. Không chỉ chính giới mà ngay cả giới quan sát ở cả Washington lẫn Brussels đều chưa định vị được chính xác vị trí của cái được gọi là “tam giác chiến lược” Nga - Trung - Ấn trên bản đồ chính trị toàn cầu. Theo đánh giá của Liên hợp quốc, trong điều kiện phát triển thuận lợi thì các nước thành viên BRICS và SCO trong vòng 30 năm tới hoàn toàn có khả năng thách thức khối G7 trên trường kinh tế và chính trị toàn cầu.
Tuy nhiên, giới học giả cũng nhận thấy không ít khó khăn của BRICS. Thứ nhất, đây là một liên kết giữa các quốc gia thuộc các châu lục khác nhau, hầu như không có sự gần gũi về địa lý và mô hình phát triển. Thứ hai, trong một chỉnh thể có vẻ như thống nhất, từng quốc gia thành viên, trước hết là Trung Quốc và Ấn Độ đều có mong muốn mở rộng ảnh hưởng toàn cầu, cạnh tranh thu hút đầu tư, công nghệ của phương Tây và giành giật thị trường tiêu thụ hàng hóa của nhau.
Xu thế này lại diễn ra trong bối cảnh Mỹ và EU có sự đoàn kết trong việc thực hiện chính sách cô lập Nga bằng việc sử dụng các hình thức trừng phạt, với cái cớ là cuộc khủng hoảng chính trị ở Ukraine. Và cuối cùng, trước khi đến với những tham vọng chung là thiết lập lại một trật tự thế giới mới công bằng và bình đẳng hơn, dần xóa bỏ vị thế độc tôn của Mỹ, từng quốc gia thành viên của BRICS đều mong muốn trở thành thủ lĩnh cấp khu vực ở lục địa mà mình làm đại diện. Nếu quan sát lịch sử xung đột giữa các nền văn minh, không thể loại trừ khả năng mối quan hệ liên châu lục ở BRICS lại không đi vào một thời kỳ nguội lạnh nào đó.