Chính trường Israel 'bỏ ngỏ'

Tuy nhiên, khối cánh hữu ủng hộ ông Netanyahu chỉ giành được 57 - 58 ghế, chưa hội đủ ít nhất 61/120 ghế trong quốc hội để có thể thành lập được chính phủ liên minh. Trong khi đó, khối trung tả, tính cả đảng của người Israel gốc Arab là Joint List, cũng chỉ giành được 55 - 56 ghế, không thể giúp ông Gantz thành lập được chính phủ mới. Đảng Joint List dự báo được 14 ghế, đảng Yisrael Beitenu của cựu Bộ trưởng Quốc phòng Avigdor Lieberman sẽ giành 7 ghế.

Với kịch bản trên, ông Lieberman tiếp tục giữ vai trò quyết định thành lập được chính phủ liên minh mới hay không nếu đứng về một trong hai khối. Tuy nhiên, ông Lieberman đến nay vẫn duy trì quan điểm thành lập chính phủ thống nhất bao gồm đảng Likud không có Thủ tướng Netanyahu, đảng Xanh - Trắng và đảng Yisrael Beitenu của ông, đồng thời bác bỏ khả năng tham gia một chính phủ có sự góp mặt của đảng Joint List hay các đảng tôn giáo. Ông Lieberman đã đăng đàn nêu khả năng không giới thiệu ứng cử viên nào đứng ra thành lập chính phủ sau bầu cử.      

Do ông Benny Gantz ủng hộ kế hoạch hòa bình của Mỹ và sáp nhập lãnh thổ, nên đảng Joint List tuyên bố sẽ không giới thiệu người đứng đầu đảng Xanh - Trắng đứng ra thành lập chính phủ mới. Ông Gantz cũng tuyên bố chính phủ mới do ông thành lập không bao gồm Joint List. Bên cạnh đó, ông cũng loại trừ khả năng thành lập chính phủ thống nhất với lãnh đạo đảng Likud Benjamin Netanyahu, với lý do không chấp nhận một thủ tướng đương quyền bị truy tố trước tòa.  

Thủ tướng Netanyanu thuyết phục được các đảng tôn giáo tiếp tục ký cam kết ủng hộ ông đứng ra thành lập chính phủ sau bầu cử. Sau thắng lợi áp đảo trước ông Gideon Saar trong bầu cử lãnh đạo đảng Likud, dù kết quả bầu cử sắp tới như thế nào, đảng Likud cũng không bàn đến thay thế lãnh đạo, ông Netanyahu vẫn là Chủ tịch đảng này. Đảng Likud nhận được thêm sự ủng hộ sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố kế hoạch hòa bình Trung Đông và căng thẳng Mỹ - Iran tại khu vực chưa giảm nhiệt.

Tuy nhiên, sự ủng hộ này là tương đối hạn chế, được dự báo khó giúp Thủ tướng Netanyahu giành được đủ phiếu bầu để thành lập chính phủ liên minh do một bộ phận cử tri vẫn cho rằng ông nên từ chức vì các cáo buộc hình sự. Bộ phận cử tri này không muốn một thủ tướng đương chức phải tham dự tất cả các phiên tòa xét xử trong suốt nhiệm kỳ. Ngoài ra, việc Mỹ gây sức ép buộc Thủ tướng Netanyahu không tiến hành sáp nhập lãnh thổ trước bầu cử cũng làm một bộ phận cử tri Do Thái giáo cứng rắn thất vọng.

Không sáp nhập được lãnh thổ trước bầu cử khiến Thủ tướng Netanyahu không tạo ra được sự nổi trội do với ông Benny Gantz. Mặt khác, nhà lãnh đạo Xanh - Trắng Benny Gantz cũng thể hiện được khả năng ảnh hưởng khi được cho là đã ngăn ông Netanyahu sáp nhập lãnh thổ trước bầu cử và cho thấy có thể xây dựng mối quan hệ tốt giữa Israel với đảng Cộng hòa lẫn Dân chủ tại Mỹ. Trong khi đó, ông Netanyahu dù có quan hệ tốt với đảng Cộng hòa, dường như không được lòng đảng Dân chủ Mỹ.

Trước cuộc bầu cử, Thủ tướng Netanyahu đã từ bỏ yêu cầu miễn trừ truy tố tại quốc hội do khó hội đủ số phiếu để thông qua quy chế miễn trừ, cũng như nhằm kéo dài thời gian tòa án ấn định ngày xét xử. Tòa án quận Jerusalem sẽ khởi động quá trình xét xử ông (có thể kéo dài tới 6 - 7 năm) từ ngày 17/3, một ngày trước khi quốc hội khóa 23 tuyên thệ nhậm chức, trong khi ngày 8/3, Tổng thống Israel bắt đầu tham vấn để chỉ định nghị sỹ đứng ra thành lập chính phủ mới. Như vậy, chưa thể có chính phủ mới tại Israel tính đến ngày 17/3, thời điểm tòa án bắt đầu xét xử Thủ tướng Netanyahu. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử, một thủ tướng Israel đương chức bị xét xử tại tòa về các cáo tham nhũng và lạm quyền, điều mà ông Netanyahu hoàn toàn bác bỏ.

Ông Netanyahu cũng phải vượt qua một quyết định hết sức quan trọng, đó là trường hợp như ông có được đứng ra thành lập chính phủ mới hay không, bởi Luật Israel chưa có quy định rõ về vấn đề này. Nếu ông Netanyahu không bị tước quyền đứng ra thành lập chính phủ mới, bế tắc chính trị sẽ chưa được giải quyết vì cả ông Netanyahu và đối thủ Gantz đều có ít khả năng hội đủ tối thiểu 61/120 nghị sỹ quốc hội để thành lập chính phủ liên minh cánh hữu hoặc trung tả.

Theo các kết quả thăm dò trên, có thể thấy Thủ tướng Netanyahu có 40 - 45% khả năng thành lập được chính phủ mới, trong khi ông Gantz có cơ hội thấp hơn do đảng Joint List khả năng cao sẽ không giới thiệu ông đứng ra thành lập chính phủ. Khả năng thành lập được chính phủ thống nhất quốc gia (chính phủ dân tộc đoàn kết) không có ông Netanyahu cũng khó thành hiện thực nếu ông Netanyahu chưa từ bỏ quyền lực. Đến nay, ông Netanyahu chưa cho thấy muốn từ bỏ quyền lực.

Thủ tướng Netanyahu đã chính thức bị truy tố, đồng nghĩa ông chỉ có thể giữ duy nhất vị trí thủ tướng bởi luật của Israel quy định người đang bị truy tố không được giữ các chức vụ khác. Điều này đồng nghĩa giải pháp về một chính phủ thống nhất luân phiên giữa ông Netanyahu và Gantz gần như không còn thực tế nữa.

Trong trường hợp khối cánh hữu ủng hộ Thủ tướng Netanyahu không hội đủ ít nhất 61/120 ghế trong quốc hội như kết quả các cuộc thăm dò đã phản ánh, ông Netanyahu chỉ có thể thành lập được chính phủ liên minh nếu cựu Bộ trưởng Quốc phòng Lieberman thay đổi quan điểm và gia nhập khối cánh hữu hoặc có một số nghị sỹ thuộc khối cánh tả tham gia khối cánh hữu của ông.

Tương tự, Chủ tịch đảng Xanh - Trắng Benny Gantz thành lập được chính phủ liên minh trung tả nếu “nhân tố Lieberman” và đảng Joint List cùng thay đổi quan điểm và tham gia chính phủ của ông, hoặc ông Gantz thành lập một chính phủ thiểu số nhận được sự ủng hộ của đảng Joint List trong quốc hội. Tuy nhiên, các kịch bản này đã không xảy ra sau cuộc bầu cử lần hai vào tháng 9/2019, dẫn tới Israel phải tổ chức bầu cử lần ba.

Bầu cử lần thứ tư được cho là có khả năng cao. Đây cũng được đánh giá là kịch bản ông Netanyahu đang hướng tới vì không hội đủ ít nhất 61/120 ghế trong quốc hội, ông cũng không thể giữ vị trí khác ngoài thủ tướng trong chính phủ mới, nên lựa chọn tối ưu là tiếp tục duy trì chính phủ tạm thời, tiến hành lần bầu cử tiếp theo.

Thời gian qua, Thủ tướng Netanyahu đã nỗ lực nhằm giúp đảng Likud giành được nhiều ghế nhất trong quốc hội và chứng minh cho cử tri thấy chính phủ tạm thời do ông lãnh đạo đủ khả năng điều hành đất nước, nên nếu chưa có chính phủ mới, chính phủ tạm quyền vẫn là chấp nhận được.

Về cơ bản, cuộc bầu cử lần này tại Israel dẫn đến ba kết quả là Thủ tướng Netanyahu thắng, thua hoặc chính trường Israel tiếp tục bế tắc và dẫn đến bầu cử lần tư. Để tiếp tục cầm quyền, ông Netanyahu phải thắng hoặc chấp nhận tiếp tục bế tắc chính trị và tiến hành bầu cử lần tư.

Mặc dù Thủ tướng Netanyahu đã chính thức bị truy tố và tòa án đã ấn định ngày bắt đầu xét xử, song việc Tổng thống Mỹ công bố kế hoạch hòa bình Trung Đông được đánh giá là ưu ái cho Israel và có lợi cho ông Netanyahu trong cuộc bầu cử này. Nếu chiến thắng, Thủ tướng Netanyahu sẽ thành lập chính phủ và có thể thông qua luật mới hoãn xét xử trong thời điểm ông đang đảm nhận vị trí thủ tướng

Số lượng cử tri đi bầu sẽ là yếu tố quan trọng có thể làm thay đổi kết quả bầu cử. Sau hai cuộc bầu cử liên tiếp, không ít cử tri đã bày tỏ thất vọng và có thể không đi bầu trong đợt bầu cử này. Ngoài ra, bệnh dịch COVID-19 cũng gây ảnh hưởng.

Israel đã trải qua hai cuộc bầu cử, hai cuộc trưng cầu dân ý đối với cá nhân ông Netanyahu, với kết quả không dẫn tới thành lập được một chính phủ mới. Với tình thế hiện nay, cuộc bầu cử lần ba này cũng rất khó đoán định, mọi kịch bản trên chính trường Israel đều bỏ ngỏ.