Cuộc đua giữa vaccine và biến thể Delta ở Anh

Theo trang The Guardian, đây không phải lần đầu tiên trong đại dịch, Anh nhận thấy mình ở vị trí độc tôn. Bằng việc kết hợp các yếu tố lịch sử, sinh học, toán học và chính trị, quốc gia này đã xây dựng được chương trình tiêm chủng hiệu quả chống lại làn sóng COVID-19 mạnh mẽ, được thúc đẩy bởi biến thể Delta đang lây lan nhanh chóng.

Anh, một trong những nước có tỉ lệ tiêm vaccine cao nhất thế giới, đã chứng kiến số ca tử vong do COVID-19 ở mức thấp, dù số ca bệnh tại nước này đang tăng cao, chủ yếu do biến thể Delta. 

Trong khi đó, hầu hết các chương trình tiêm chủng ở Bắc Mỹ, châu Âu và châu Á vẫn đang ở phía sau Anh. Điều này khiến nhiều quốc gia khác đang đổ dồn sự chú ý vào cuộc đua đầy kịch tính giữa vaccine và chủng virus Delta ở "xứ sở sương mù".

Tổ chức Y tế Thế giới tin rằng chủng Delta sẽ sớm “thống trị” toàn cầu. Biến thể này đã chiếm 1/5 số ca mắc mới ở Mỹ và dự kiến sẽ chiếm ưu thế trong vòng vài tuần tới. Tại châu Âu, sau 10 tuần số ca COVID-19 có xu hướng giảm, các ca bệnh nhiễm chủng Delta đang gia tăng trở lại. Tại Pháp, cố vấn khoa học hàng đầu của chính phủ, Giáo sư Jean-François Delfraissy, đã cảnh báo về làn sóng thứ 4 được thúc đẩy bởi biến chủng nguy hiểm này. 

Ông Mark Woolhouse, Giáo sư Dịch tễ học và Bệnh truyền nhiễm tại Đại học Edinburgh cho biết: “Anh đang ở một vị trí độc tôn. Chúng tôi đã chứng kiến đợt bùng phát chủng Delta lớn nhất ở một quốc gia được tiêm chủng hiệu quả. Chương trình tiêm chủng ở Anh có thể trở thành cuộc thử nghiệm lớn cho thế giới”.  

Rất nhiều quốc gia khác có thể học hỏi từ những gì đã xảy ra ở Anh trong những tháng tới. Rõ ràng nhất là phương thức lây lan, tác động của các loại vaccine khác nhau với biến thể này và mức độ tiêm chủng khác nhau ở những các ca mắc, nhập viện và tử vong.

Phân tích của Cơ quan Y tế Công cộng Anh chỉ ra rằng biến thể Delta có khả năng lây truyền cao hơn khoảng 60% so với biến thể Alpha, hoặc Kent, gia tăng gấp đôi khả năng khiến người bệnh phải nhập viện. Do vậy, nhìn từ Anh, các quốc gia có thể biết được rằng người nào sẽ cần chăm sóc tại bệnh viện, người nào cần thở máy, ước tính số ca mắc và tử vong.

Mặc dù các loại vaccine hiện nay không hoàn toàn hiệu quả trong việc ngăn chặn biến thể Delta như Alpha. Tuy nhiên, Pfizer/BioNTech và Oxford/AstraZeneca có thể giảm nguy cơ nhập viện do nhiễm chủng Delta lần lượt là 96% và 91%. Điều này có thể giúp các quốc gia giải quyết được thảm kịch có thể xảy ra.

“Không nghi ngờ gì nữa, mọi người sẽ nhìn vào Anh và học hỏi kinh nghiệm từ chúng tôi nhiều nhất có thể”, Giáo sư David Salisbury, cựu Giám đốc Miễn dịch tại Bộ Y tế Anh, trợ lý của Chương trình Y tế Toàn cầu tại Chatham House cho biết.

Có lẽ, câu hỏi quan trọng nhất hiện tại là liệu tiêm chủng có thể phá vỡ mối liên hệ giữa lây nhiễm và mắc bệnh nghiêm trọng, hoặc giữa các ca mắc và tử vong hay không?

Vaccine có thể làm giảm nguy cơ tử vong hàng loạt, song chúng không thể làm giảm các ca tử vong xuống 0. Khi một biến thể virus có khả năng lây lan cao như Delta lưu hành, nó vẫn có cơ hội lây lan rộng rãi, đặc biệt ở những người chưa được tiêm chủng.

“Mối liên hệ này sẽ không thể bị phá vỡ hoàn toàn trừ phi chúng ta tiêu diệt hoàn toàn virus. Nếu virus vẫn còn lưu hành, thì nó sẽ gây ra một số hậu quả”, Giáo sư Salisbury nói

Việc ngăn chặn thành công các ca lây nhiễm ở Anh sẽ là bài học cho các quốc gia khác về mức độ đe dọa của chủng virus này với các chương trình tiêm chủng của họ. Từ Anh, nhiều quốc gia sẽ rút ra được tỉ lệ dân số cần tiêm vaccine để dập tắt dịch bệnh ở nước họ.

Trong khi Israel phụ thuộc phần lớn vào vaccine Pfizer, thì Anh đã đặt cược vào AstraZeneca. Do vậy, các quốc gia khác đang sử dụng vaccine AstraZeneca rẻ hơn, dễ bảo quản hơn có thể dõi theo Anh. 

"Nếu Anh tránh được những thiệt hại nghiêm trọng bởi dịch COVID-19, thì điều này cũng rất quan trọng đối với những quốc gia đang dựa vào vaccine Oxford/AstraZeneca”, William Hanage, Giáo sư Tiến hóa và Dịch tễ học tại Đại học Harvard, cho biết.

Để ngăn chặn sự lây lan của biến thể Delta, các nhà khoa học tin rằng 85% dân số cần được bảo vệ bằng một loại vaccine có thể ngăn ngừa được sự lây lan của virus.

“Hiện tại, chúng tôi rõ ràng vẫn chưa tiêm phòng cho đủ cho dân số để ngăn chặn sự lưu hành của chủng virus này. Điều đó cho thấy chúng tôi chưa đạt được mục tiêm miễn dịch cộng đồng. Biến thể Delta dễ lây lan hơn đã trở thành một thử thách khó khăn hơn", ông Woolhouse nói.

Siân Griffiths - Giáo sư danh dự tại Đại học Trung Quốc ở Hong Kong, đồng Chủ tịch Nhóm điều tra về SARS của Chính phủ Hong Kong - cho biết các nước Đông Nam Á đang dõi theo Anh và Israel để xem họ đối phó với chủng Delta như thế nào.

Nhiều quốc gia trong số này đã áp dụng phương pháp tiếp cận “không COVID-19” và có tỉ lệ tiêm chủng vô cùng thấp. Hiện những nước này đang ghi nhận các trường hợp nhiễm biến thể Delta tăng mạnh và sẽ cần phải tiêm phòng nhiều hơn. 

Vào mùa thu, Anh dự kiến sẽ triển khai chương trình tiêm chủng kết hợp giữa vaccine COVID-19 và vaccine cúm. Điều này cũng sẽ tạo thời cơ cho Australia, New Zealand và các quốc gia khác ở Nam bán cầu xem xét tác động của việc chủng ngừa này trước khi mùa đông đến.

Bên cạnh đó, mặc dù Anh đã chứng kiến tình trạng bất bình đẳng vaccine đáng lo ngại, song tỉ lệ tiêm vaccine trên toàn bộ dân số của nước này vẫn là điều khiến nhiều quốc gia trên thế giới phải ghen tị.

“Nhiều quốc gia đang thử nghiệm những biện pháp khác nhau để thu hút người dân tiêm chủng. Họ có thể học hỏi tại sao Anh lại có thể triển khai tiêm chủng cho số dân lớn như vậy”, Griffiths nói