Để 'ký ức' truyền đi sức mạnh

Sudirman Talib, một nạn nhân khác của chủ nghĩa khủng bố, mang theo một cuốn tạp chí ghi lại những hình ảnh trong vụ tấn công nhằm vào Đại sứ quán Australia tại Indonesia năm 2004. Trên tay Ashraf Al-Khaled là chuỗi tràng hạt mà bố anh giữ chặt trong tay khi qua đời vì một vụ khủng bố xảy ra tại khách sạn nơi diễn ra đám cưới con trai ông. Dù may mắn sống sót sau vụ tấn công tàu điện ngầm London hồi tháng 7/2005, Janne Palthe vẫn lưu giữ cẩn thận tấm vé tàu ghi ngày 7/7/2008, đánh dấu 3 năm sau vụ khủng bố. Đó là một phần những hình ảnh khó quên với những khách tham quan triển lãm ảnh và phim do Văn phòng chống khủng bố Liên hợp quốc (LHQ) tổ chức hồi đầu tháng 5 tại thành phố Malaga, Tây Ban Nha.

Triển lãm gồm những thước phim và hình ảnh về 8 nạn nhân của chủ nghĩa khủng bố trên toàn thế giới, phản ánh những miền ký ức khắc khoải về biến cố đã qua nhưng nỗi đau vẫn còn mãi với các nạn nhân. “Ký ức” là những điều đã xảy ra trong cuộc đời của một con người, có thể gợi lại những niềm vui nhưng cũng có thể là những nỗi đau và với những nạn nhân khủng bố, đó đôi khi cũng là sức mạnh để họ vượt qua những cú sốc và truyền đi cảm hứng mãnh liệt chiến đấu chống chủ nghĩa khủng bố tàn ác. Đó là lý do Liên hợp quốc chọn chủ đề cho Ngày quốc tế tưởng nhớ và tri ân các nạn nhân của chủ nghĩa khủng bố 21/8/2022 là “Memories” (tạm dịch: Những ký ức).

Ý nghĩa của “Ký ức” được nhấn mạnh với vai trò gắn kết con người như một sợi chỉ đỏ, nhắc nhở mỗi người về tinh thần nhân đạo và đoàn kết với những người phải chịu đựng những mất mát không thể bù đắp trong những hoàn cảnh tàn khốc nhất. Theo LHQ, hầu hết các nạn nhân của chủ nghĩa khủng bố là những người dân vô tội có mặt ở sai chỗ và sai thời điểm, bị những kẻ tấn công nhắm tới. Cuộc sống của người sống sót sau khủng bố hoặc người thân của họ bị hủy hoại theo cách không thể sửa chữa được. Nhiều người còn sống thậm chí phải mất nhiều năm mới có thể hồi phục hoặc phải làm quen với những mất mát và nhiều người vẫn chịu sang chấn thần kinh dai dẳng.

Viljar chia sẻ anh đã bị thương nặng trong vụ tấn công năm 2011. Quá trình phục hồi vết thương bên ngoài dù cũng là một chặng đường dài với nhiều khó khăn, nhưng những đấu tranh nội tâm để hàn gắn vết thương lòng mới thực sự là thách thức. Vì vậy, anh luôn mang theo tấm ảnh chụp chung với các bạn để nhắc nhớ về một thời thanh niên sôi nổi, tích cực mà họ đã ở bên nhau, quyết tâm duy trì tinh thần đó và nhắc nhở mình rằng thế giới luôn đầy ắp những cơ hội mới. Tương tự, Talib cũng bị thương và sang chấn tâm lý sau vụ tấn công tháng 9/2004. Anh chọn mang theo cuốn tạp chí ghi lại hình ảnh vụ tấn công để có thể kể lại câu chuyện cuộc đời mình cho những người xung quanh, để nhắc nhớ rằng anh phải lên tiếng và cần được lắng nghe.

Còn với Ashraf Al-Khaled, chuỗi tràng hạt nhắc nhở anh về người cha đã khuất, để anh luôn ghi nhớ rằng cần phải kể câu chuyện của mình như một cách tiếp thêm niềm tin giúp đỡ và chữa lành cho những người xung quanh. Với Palthe, tấm vé tàu năm 2008 là biểu tượng đánh dấu ngày mà cô cuối cùng cũng có đủ can đảm để bước chân lên tàu điện lần nữa, và ý nghĩa hơn là để bước tiếp, để kết nối với cộng đồng những nạn nhân của vụ việc.

Một phán quyết mới đây của tòa án Tây Ban Nha nêu rõ vẫn còn hơn 350 người phải vật lộn với những vết thương thể chất và tinh thần 5 năm sau các vụ tấn công tháng 8/ 2017 ở Catalonia, khiến 16 người thiệt mạng, 120 người khác bị thương. Tại Mỹ, hơn 20 năm sau vụ tấn công khủng bố nhằm vào tòa Tháp đôi tại New York, hàng nghìn người vẫn chưa hết ám ảnh, thậm chí vẫn phải điều trị rối loạn tâm lý sau sang chấn. Một châu Âu bình yên cũng không ít lần chấn động vì tấn công khủng bố trong thập niên qua với các đài tưởng niệm các nạn nhân được dựng lên ở nhiều thành phố lớn tại Pháp, Tây Ban Nha, Bỉ hay Na Uy để “ký ức” được lên tiếng về những đau thương từng xảy ra ở  Utoya, Charlie Hebdo, Brussels, Berlin hay Manchester… Bên cạnh những thiệt hại về người và của là những thiệt hại không thể đong đếm về tinh thần, những vết sẹo sâu trong ký ức của cả một thế hệ.

Năm 2022 là lần thứ năm LHQ tổ chức Ngày quốc tế tưởng niệm các nạn nhân của chủ nghĩa khủng bố trong bối cảnh thế giới đang chuyển mình sau cuộc khủng hoảng vì đại dịch COVID-19 và thích ứng với những thay đổi về xã hội mà đại dịch đã gây ra hoặc đẩy nhanh hơn. Theo Phó Tổng thư ký LHQ phụ trách chống khủng bố Vladimir Voronkov, đây cũng là lúc thế giới chứng kiến các tổ chức khủng bố thay đổi cách thức hoạt động, trong đó có lợi dụng mạng Internet vốn rất cần thiết trong đại dịch, để tuyên truyền kích động, gây thêm những nỗi ám ảnh cho nhiều người, đặc biệt là những nạn nhân đã từng trải qua biến cố. Cũng trong lúc đó, các nạn nhân của chủ nghĩa khủng bố tiếp tục trải qua những cảm giác lo âu và bất an khi ngày ngày, thông tin về các cuộc xung đột, tấn công bạo lực và các hành vi khủng bố vẫn xuất hiện trên các phương tiện thông tin đại chúng và có lẽ làm gia tăng thêm những sang chấn còn chưa chấm dứt.

Trong thông điệp  nhân Ngày Quốc tế tưởng nhớ và tri ân các nạn nhân của chủ nghĩa khủng bố năm nay, Tổng Thư ký LHQ Antonio Guterres kêu gọi đảm bảo rằng các nạn nhân và những người sống sót trong các vụ khủng bố luôn được lắng nghe và không bao giờ bị lãng quên. Các nước trên thế giới cùng nỗ lực để ngăn chặn các vụ tấn công khủng bố trong tương lai, cùng cam kết hỗ trợ những người sống sót sau các hành động khủng bố tàn ác bằng cách khiến tiếng nói của họ có trọng lượng hơn, bảo vệ quyền lợi của họ và tìm kiếm công lý cũng như vận động các quốc gia thành viên hỗ trợ về pháp lý, y tế, tâm lý xã hội hoặc tài chính để họ chữa lành vết thương và được tôn trọng trong cuộc sống.

“Người dân Tây Ban Nha tưởng nhớ những nạn nhân của các cuộc tấn công với quyết tâm sẽ tiếp tục xây dựng một tương lai hòa bình. Hãy cùng tiến về phía trước trong sự đoàn kết vì tự do và cùng chung sống”. Đó là lời chia sẻ của Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sanchez trong ngày tưởng niệm những nạn nhân của cuộc khủng bố đẫm máu làm rung chuyển vùng lãnh thổ Catalonia cách đây 5 năm. Cũng với thông điệp tương tự, chủ đề Ngày quốc tế tưởng nhớ và tri ân các nạn nhân của chủ nghĩa khủng bố 2022 nhằm kêu gọi những hành động thiết thực để biến những ký ức thành một phương thức quyền năng giúp thế giới cảm nhận rõ hơn những mất mát của các nạn nhân khủng bố, qua đó góp phần ngăn chặn những vụ khủng bố, để không có những nạn nhân tiếp theo.